Een echte schande

Sinds begin juli heeft zich op het sterftefront een kleine revolutie voltrokken. Niet dat er opmerkelijk meer of minder gestorven wordt. De omwenteling bestaat erin dat de fiscus en de inningsorganismen van de sociale zekerheid zich aan de hemel- en hellepoorten hebben geïnstalleerd om bij overlijden alsnog de openstaande fiscale en socialezekerheidsrekeningen te vereffenen.

In twee woorden gezegd, komt het erop neer dat de erfgenamen de tegoeden die bijvoorbeeld op een bankrekening staan, slechts uitbetaald kunnen krijgen nadat alle fiscale en parafiscale schulden betaald zijn. Niet alleen de schulden van de overledene, maar ook hun eigen fiscale en sociale schulden.

Kortom, als het erop aankomt de erfenis in bezit te nemen, schuiven de fiscus, de RSZ en de socialeverzekeringsfondsen van zelfstandigen voortaan als eerste aan. De erfgenamen krijgen slechts iets als er na vereffening van de schulden van de overledene en/of van hun eigen schulden nog iets overblijft.

Concreet is daarvoor het volgende systeem op poten gezet: de notaris die geroepen wordt een attest of akte van erfopvolging op te stellen, moet de fiscus en de bevoegde sociale instanties daarvan verwittigen. Die krijgen twaalf werkdagen tijd om te melden of er al dan niet fiscale en/of sociale schulden bestaan. De notaris zal vervolgens op het attest vermelden of er wel of geen fiscale en/of sociale schulden (van de erflater, en/of van een of meer van zijn erfgenamen) aangemeld zijn.

Het tweede deel van de nieuwe regeling zegt dat al wie tegoeden van de erflater onder zich heeft, die tegoeden slechts bevrijdend aan de erfgenamen kan uitbetalen als dat gebeurt op zicht van een attest waaruit blijkt, dat er ofwel geen fiscale en sociale schulden (meer) zijn, ofwel dat hij toestemming krijgt om het tegoed aan te wenden om eerst de openstaande schulden te betalen. Betaalt hij toch uit zonder rekening te houden met de nieuwe regeling, dan zal hij in bepaalde mate persoonlijk aansprakelijk zijn voor de betaling van de nog openstaande fiscale en/of sociale schulden.

Deze nieuwe regeling is buitengewoon belangrijk en ingrijpend. De verwarring en emoties die een overlijden met zich brengt, en alle administratieve verplichtingen die naar aanleiding van een overlijden nagekomen moeten worden, waaronder het indienen van een successieaangifte, worden nu nog aangedikt met de nieuwe invorderingsmaatregel: de erfgenamen moeten niet enkel passeren via de ontvanger van successierechten, maar moeten nu ook eerst alle openstaande rekeningen vereffenen bij de gewone belastingontvanger, en bij de inningsorganismen van de sociale zekerheid.

Bij zo’n ingrijpende omwenteling zou men verwachten dat de burger alle informatie ter beschikking krijgt die nodig is om de nieuwe regeling in de praktijk toe te passen. Niets is minder waar. De nieuwe regeling is dik twee maanden oud. Gemiddeld sterven in België meer dan 8000 burgers per maand. Sinds de invoering van de nieuwe regeling zijn er dus meer dan 20.000 erfenissen open gevallen. Intussen blijven uiterst belangrijke vragen onopgelost.

Om er maar enkele te noemen: is de nieuwe regeling ook van toepassing ten aanzien van tegoeden die in handen zijn van buitenlandse banken of andere buitenlandse houders van tegoeden van de erflater? En wat als men geconfronteerd wordt met een situatie waarin een erflater bijvoorbeeld 50.000 euro belastingschulden heeft, de erfenis 100.000 euro bedraagt, en er twee erfgenamen zijn die elk voor de helft gerechtigd zijn. Volstaat het dan dat de ene erfgenaam zijn aandeel in de openstaande schuld betaalt, om zijn deel van de erfenis in ontvangst te kunnen nemen, of moet hij wachten tot zijn mede-erfgenaam hetzelfde doet? Dezelfde vraag rijst als de ene erfgenaam zelf ook fiscale schulden heeft, en de andere niet. Wordt die laatste dan gegijzeld, totdat de eerste zijn belastingschulden vereffent? Allemaal vragen waarop niemand op dit ogenblik een duidelijk antwoord heeft. Bekeken vanuit de verplichting van de overheid om te zorgen voor een behoorlijk bestuurlijk handelen, is dat een echte schande.

De auteur is advocaat en hoofdredacteur van Fiscoloog. www.fiscoloog.be

JAN VAN DYCK

De fiscus installeert zich aan de hemel- en hellepoort om oude rekeningen te vereffenen.