Zonder grote onderhoudsbeurt dreigt de Belgische economie krakend en piepend nagenoeg tot stilstand te komen.
Het jaar 2020. België kruipt uit een diepe recessie waarbij de economie drie kwartalen op rij kromp. Voor 2021 verwachten de analisten opnieuw een groei van 1 %, maar ze vrezen dat in 2022 de economie opnieuw tot stilstand komt.
Te zwartgallige economic fiction? Misschien wel. Maar, zegt Bart Van Craeynest, econoom van KBC: “De nakende krimp van de beroepsbevolking en de verder vertragende productiviteitswinsten ondermijnen de groei die de Belgische economie nog aankan. Tegen 2020 dreigt een gemiddelde jaarlijkse groei van amper 0,5 % over te blijven. Jaren met een negatieve groei zullen dan met de regelmaat van een klok voorkomen. Een groei van bijna 3 %, zoals dit jaar, wordt hoogst uitzonderlijk. Maar het hoeft zo’n vaart niet te lopen. Want, o ironie, de huidige zwakheden van de Belgische economie zijn evenveel kansen tot verbetering. Als België zijn ruime arbeidsreserve kan mobiliseren en de productiviteit weet aan te scherpen, kunnen we de potentiële groei rond de 2 % houden. Maar dat vraagt een onderhoudsbeurt waarmee we in België amper begonnen zijn.”
Krimpende beroepsbevolking
De vergrijzing is dé guillotine die de groei kan onthoofden. Aan de krimp van de beroepsbevolking is geen ontkomen, want bevolkingsvooruitzichten zijn heel betrouwbaar. Bart Van Craeynest: “Vanaf 2011 begint de beroepsbevolking af te kalven. Nu draagt de extra inzet van mensen nog een kleine 1 % bij tot de jaarlijkse groei, maar op termijn zal de krimp van de beroepsbevolking tot 0,3 % van de groei afknijpen.”
Het aantrekken van buitenlandse arbeidskrachten kan de groei wat stutten. “Maar om de huidige groei van de arbeidsbevolking vast te houden, hebben we tegen 2050 1,5 miljoen extra arbeidskrachten nodig. Dat lijkt niet alleen politiek onhaalbaar, de geschoolde krachten zullen gewoon niet beschikbaar zijn: in alle Europese economieën zal de vergrijzing toeslaan. De concurrentie om talent zal heel hard worden.”
België zal daarom op de eerste plaats een groter deel van de eigen beroepsbevolking aan de slag moeten krijgen. De Belgische werkgelegenheidsgraad is nog altijd heel laag, wat positief bekeken in feite een nog niet benutte arbeidsreserve is. “Die reserve inschakelen kan door werken financieel interessanter maken, de werkloosheidsuitkeringen te beperken in de tijd, ouderen langer aan het werk te houden. Het Generatiepact is een eerste schuchtere poging. Maar als open economie zonder veel beslissingscentra moeten we gewoon beter scoren dan de concurrentie. Dat toont het drama van Volkswagen Vorst nog maar eens aan,” zegt Van Craeynest.
Meer migratie en een betere werkgelegenheid kunnen de demografische schok niet wegwissen, al kunnen ze de groeigevolgen wel temperen en uitstellen. Van Craeynest: “We kopen zo tijd om de economie grondig bij te sturen. Pijnlijke maatregelen zijn beter verteerbaar als de economie nog wat groeit, al ontbreekt dan gevoel van hoogdringendheid.”
Productiviteit onder druk
Om de volgende generaties ook een groeiend inkomen te garanderen, zal daarom het meeste heil moeten komen van productiviteitswinsten – dus van de kunst om met minder mensen meer te produceren. Maar u voelt de bui al hangen, ook hier loopt het mis, en ook hier dreigt de vergrijzing nog meer stokken in de wielen te steken.
Van Craeynest: “Sinds de jaren zes-tig vertraagde de productiviteitsgroei van 4 % per jaar tot amper 1 % nu. België sluit zich aan bij de Europese trend. De inzet van nieuwe technologie heeft (nog) niet voor een kentering kunnen zorgen zoals in de VS. Een van de oorzaken is dat de groei van de kapitaalinzet per werkende gedaald is, van 3,5 % in de jaren zeventig tot 1 % nu. De aandacht voor loonmatiging en maatregelen om de groei arbeidsintensiever te maken, zorgt ervoor dat de economie iets minder kapitaalintensief wordt. Daarnaast speelt ook de globalisering een grote rol. De concurrentie om nieuwe investeringen is toegenomen.”
Hier komt dus de ongeziene delokalisatie om het hoekje kijken – nieuwe investeringsprojecten gebeuren niet meer hier, maar wel in de snel groeiende landen. Bovendien slagen we er ook minder goed in om het beschikbare kapitaal om te zetten in een hogere arbeidsproductiviteit. Dat is een proces dat teert op technologische vooruitgang en menselijk kapitaal. Bart Van Craeynest. “De Europese Commissie wijst hier ook met de vinger naar de vergrijzing: een oudere bevolking kan minder snel nieuwe ideeën en technologie opnemen.”
Maar het kalf ligt voor een stuk ook alweer gebonden bij de arbeidsmarkt. De stroeve werking (door bijvoorbeeld hoge ontslagbescherming) belemmert een snelle overschakeling naar productievere activiteiten (zie ook Focus blz. 51). Bart Van Craeynest: “Hoe harder we trachten jobs te beschermen, hoe slechter dat is voor de werkgelegenheid en groei.”
EXTRA INFORMATIE OP WWW.TRENDS.BE
De volledige studie van KBC.
Daan Killemaes
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier