ECB moet de dollar niet redden

De auteur is hoofdeconoom van Petercam Vermogensbeheer.

n een lezersbrief in de

vorige week maakte een zakenman zich zorgen over de dollar. Bij zijn laatste trip naar Vietnam had een zevenjarige kwajongen om geld gebedeld. Hij haalde zijn gebruikelijke dollarbiljet boven, wat de jongen echter prompt weigerde. Hij verkoos ‘harde’ euro’s.

De vertrouwenserosie van de Amerikaanse munt is in de afgelopen weken versneld. Sommigen suggereren een nieuw Plaza-akkoord om een gecoördineerde daling van de dollar mogelijk te maken, zoals in het midden van de jaren tachtig. Maar een dollardaling alleen kan deze keer de Amerikaanse problemen niet oplossen. Hogere exportgroei volstaat immers niet om het externe spaartekort van de VS op te lossen. De Amerikaanse export is maar een klein gedeelte van het bruto binnenlands product (9 % tegenover 19 % voor euroland). Een depreciatie tegenover alleen de euro is al zeker een druppel op een hete plaat, want de handel met euroland is minder dan 15 % van het totaal. Het probleem van Amerika is trouwens niet een te dure munt of een gebrek aan exportcompetitiviteit. Het probleem is overconsumptie, die geleid heeft tot een kredietberg van 312 % van het BBP. Dat is een verdubbeling (!) tegenover 1985 ten tijde van Plaza I. De VS heeft geen Plaza II nodig, maar eerder een soort internationale Chapter 11. Dat is de paragraaf in de Amerikaanse faillissementswet die de reorganisatie en de herschikking van schulden regelt.

Zoeken naar nieuwe financiers. De schuldgedreven groei van de afgelopen twintig jaar in de VS heeft sterke financiers nodig gehad. De tabel ( Financiers van de wereldeconomie) toont hoe de financiers in die periode continu gewijzigd zijn. Regelmatig moest een nieuwe financieringsbron worden aangeboord wanneer de balansen van de vorige waren uitgeput. In de jaren tachtig leidde dit trouwens al tot verschillende crisissen (onder meer van de junk bonds en de Amerikaanse spaarbanken). In de jaren negentig namen de verzekeraars heel wat risico’s van de banken over. Later volgden de pensioenfondsen en ten slotte offerden ook individuele beleggers hun financiële gezondheid op in de collectieve aandelengekte.

Het kredietmonster heeft een onstilbare vraatzucht naar gezonde balansen. In het begin van het nieuwe millennium was er de explosie van de niet-bancaire kredietverlening, met als bekendste kredietverschaffers Fannie Mae en Freddie Mac. Midden 2003 begon de Amerikaanse overheid dan met de afbraak van zijn gezonde balans door belastingverlagingen en een oorlog in Irak, die beide de economie moeten stimuleren. En nu de privé-sector en de overheidssector hun financiële huishouden op orde moeten zetten, gaan voor het eerst in de geschiedenis de centrale banken zelf de wereldeconomie financieren. Sinds een jaar hebben de Aziatische centrale banken het spaartekort van de Amerikanen bijgepast.

ECB: de laatste financier? Groei stopt niet door een gebrek aan nieuwe projecten, maar door een gebrek aan financiering. De techno- boom en – bust was daar een mooi voorbeeld van. De boom is niet gestopt omdat er geen nieuwe investeringsprojecten meer waren, maar omdat de kraan met gratis geld niet steeds verder kon worden opengedraaid. De geldkraan hoeft zelfs niet te worden dichtgedraaid om zo’n schuldgedreven groeimodel te doen uitdrogen. Het is al genoeg dat de kraan niet steeds verder kan worden opengedraaid en dat is net wat de Aziatische centrale banken onlangs hebben beslist.

De Amerikaanse munt is daardoor onmiddellijk onder druk gekomen. En dus moet er opnieuw dringend een nieuwe financier worden gevonden. Sommigen duwen nu de Europese Centrale Bank ( ECB) in de rol van de Aziaten om via ‘interventies’ dollaractiva te kopen. Het argument dat dit goed is voor de Europese economie omdat het de euro zou verzwakken, is naast de kwestie. Het heeft geen enkele zin om een onhoudbaar model verder te financieren. Euroland mag zijn geldreserves en zijn financiële evenwicht niet opofferen om een hopeloze zaak – de Amerikaanse excessen – te ondersteunen.

Het zou zeker verkeerd zijn dit te doen voor de VS ook zelf begint te lijden onder de dollarzwakte. Tot nu toe voelt het land er nog geen enkel negatief effect van, integendeel. Normaal leidt een zwakke munt tot hogere rentevoeten, wat een schuldoverladen land zoals Amerika echt wel snel pijn zou doen. Er is evenwel nog geen echte stijging van de rente geweest. Wel is er een opvallende divergentie aan het groeien tussen de Europese rente (dalend naar 3,75 %) en de Amerikaanse rente (tot voor het tegenvallende banenrapport van november stijgend naar 4,5 %).

VS moet zelf saneren. Twee dingen moeten duidelijk zijn. Het is uniek en ongezond dat centrale banken de groei financieren. Maar vooral: de ECB mag pas tussenkomen als Amerika zijn schuldobesitas ook pijnlijk begint aan te voelen en het probleem aanpakt. Een bank geeft ook pas nieuwe kredieten aan een probleembedrijf ná herstructureringen. Als een zevenjarige bedelaar in Vietnam het probleem van de dollar aanvoelt, zullen slimme mensen in Frankfurt dat ook wel inzien zeker.

Geert Noels