River Cleanup heeft zijn nieuwe model om rivieren plasticvrij te maken met succes getest. De impactscale-up is klaar om te groeien naar honderd rivieren in 2030 en duizend in 2050. Afgelopen maand werd oprichter Thomas de Groote een Ashoka Fellow. Zo krijgt hij toegang tot het netwerk en de steun van de grootste organisatie van sociale ondernemers ter wereld.
De Amerikaanse ngo Ashoka werd in 1980 opgericht door de voormalige McKinsey-medewerker Bill Drayton en groeide met zijn ‘Changemakers’ uit tot het meest invloedrijke netwerk van sociale ondernemers ter wereld. Per 10 miljoen inwoners mag één persoon per jaar fellow worden. Dat betekent voor België dus één nieuwe fellow per jaar. De selectieprocedure is rigoureus. Er wordt gezocht naar mensen die het in zich hebben om een samenleving of sector te transformeren. Minstens één ondernemer van een ander continent wordt bij de selectie betrokken om te garanderen dat de innovaties en oplossingen van de ondernemer wereldwijd toepasbaar zijn.
De lokale afdeling Ashoka Belgium werd in 2008 opgericht. Thomas de Groote is de 23ste Belgische fellow die toetreedt tot het impactnetwerk. Wereldwijd zijn er zo’n 3.800. Ashoka zal hem levenslang met gepersonaliseerd advies en andere ondersteuning helpen zijn doelen te bereiken.
Drie rivieren
Actie ondernemen, hoe klein ook, kan levens veranderen, ontdekte Thomas de Groote. Zijn zus daagde hem in 2017 uit om 10 minuten mee zwerfvuil op te ruimen. Een jaar later haalden 10.000 river warriors het afval langs de Rijn op en in 2019 richtte Thomas de Groote River Cleanup op. De ambitie was van meet af aan internationaal, met acties langs tien rivieren in Europa en Azië, en de eerste partnerschappen met bedrijven. River Cleanup bleef groeien, maar gooide zijn model al snel om. “We haalden de afgelopen zes jaar 3,8 miljoen kilo plastic op, maar dat is een druppel op een hete plaat in vergelijking met de 10 miljoen kilo plastic die elke dag in natuur komt.” River Cleanup werkte daarom een nieuw model uit dat ingrijpt voor het plastic in de rivier terechtkomt: het Clean River Model.
De Schelde in België, de Wouri in Kameroen en de Citarum op het Indonesische eiland Java zijn de rivieren in drie kernlanden die River Cleanup een paar jaar geleden uitkoos om te pionieren met het nieuwe model. In sommige rivieren in Afrika en Azië is het water nauwelijks nog zichtbaar door de plasticbrij op het oppervlak. River Cleanup werkt er met lokale gemeenschappen om tot gedragsverandering te komen. In de drie landen is een lokaal team aanwezig. Het nieuwe model heeft drie pijlers: opruimen, opvoeden en transformeren.
‘We zouden tot een punt kunnen komen dat de technologie herkent van welk bedrijf een plastic flesje is’
Ashoka prijst Thomas de Groote voor dat model: “Door zijn alomvattende, wetenschappelijke model, stelt hij de gemeenschappen langs de rivier in staat hun inspanningen te coördineren. River Cleanup combineert opvoeding, afvalophaling, gegevensmonitoring en bewustmaking om te voorkomen dat plastic de zee bereikt en propere rivieren mogelijk te maken.”
River Cleanup wil in die drie landen bewijzen dat zijn model werkt, en bereidt de grote sprong voorwaarts daarna al voor. Daarvoor zoekt het nieuwe financiering via partnerschappen (zie kader Op zoek naar financiering). Bestaande partners zijn onder meer Keytrade Bank, Naiad Foundation, Delhaize, A.S. Adventure, AXA, Multi Masters Group, SumUp en Volkswagen Belgium. “We willen beginnen op te schalen vanaf 2027”, zegt Thomas de Groote, die voor hij met River Cleanup begon als consultant werkte. “We bekijken hoe we dat in de praktijk het beste doen. Werken we met lokale franchises? Richten we lokale vennootschappen op? Of partneren we met lokale ngo’s? Het is ongelooflijk dat de erkenning door Ashoka nu komt. Ik kan die vragen stellen aan de 3.800 fellows en spreken met mensen met ervaring. Zo kunnen we veel tijd winnen.”
Nieuwe technologie
De ngo experimenteert ook met nieuwe technologie. Net voor de zomer lanceerden River Cleanup en het innovatieagentschap VITO het project River Watchers. Dat is een wetenschapsinitiatief waarmee burgers met behulp van artificiële intelligentie (AI) strijden tegen zwerfvuil. Met de smartphone kunnen ze beelden van afval maken en die opladen. Zo helpen burgers overal te wereld de riviervervuiling in kaart te brengen. Het AI-model dat VITO ontwikkelde, geeft inzicht in de locatie en de hoeveelheid afval, en kan zelfs petflessen of blikjes identificeren. “Twee jaar geleden vlogen we al met drones over rivieren en namen die om de vijf seconden een foto. Zo konden we heatmaps maken. Dat was succesvol”, zegt Thomas de Groote. “Maar het aantal mensen met een drone is beperkt. Iedereen heeft wel een gsm.”
Ook het Europese proefproject Inspire, waarvoor 25 Europese en één Thaise partner samenwerken, gebruikt technologie. De partners van Inspire, waarin de Europese Commissie 10 miljoen euro investeert, testen twintig innovatieve technologieën, zoals slimme camera’s en drones om plastic in rivieren op te sporen. In Vlaanderen werkte River Cleanup samen met het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) en VITO in een testzone in de Schelde in Temse.
Thomas de Groote droomt van een platform waarop data uit allerlei bronnen – tot satellieten toe – worden samengebracht. “Zo zouden we tot een punt kunnen komen dat de technologie herkent van welk bedrijf een plastic flesje is. Misschien kunnen we zelfs de streepjescode scannen. Zo kun je met die bedrijven en lokale overheden samenwerken om het probleem op te lossen.”
Thomas de Groote is de keynotespreker op het Trends Impact Awards-event op 13 november in Tour & Taxis in Brussel.
Op zoek naar financiering
Bij de oprichting in 2019 begon River Cleanup met 190.000 euro. Dit jaar haalt de organisatie een omzet van 2 miljoen euro. In 2026 moet dat stijgen naar 3 miljoen euro, maar daarvoor zijn extra middelen nodig, zegt CEO en oprichter Thomas de Groote: “Je kunt geen impact hebben zonder financiering. We zijn op zoek naar sterke schouders die het ondernemerschap en de positieve aanpak van River Cleanup naar het volgende niveau willen brengen. We weten wat we moeten doen. Als we morgen 100 miljoen euro zouden krijgen, zouden we honderd keer zo snel kunnen gaan.” Aangezien River Cleanup een ngo is, gaat het niet om klassieke investeringen waarmee de investeerder aandelen in de organisatie verwerft, maar wel om partnerschappen.