Hoe Leuven 2030 zijn stad klimaatneutraal wil maken, en dat financieren

De vzw Leuven 2030 richt een transitiefonds op waarin grote en kleine beleggers samen kunnen investeren om Leuven klimaatneutraal te maken. Het wil zo een blauwdruk afleveren voor lokale besturen. “Als we daarin slagen, zullen we grote stappen hebben gezet.”

In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen zal ongetwijfeld aandacht gaan naar de penibele financiële situatie van veel lokale besturen. De middelen zijn beperkt, terwijl de nood hoog is. Om nog maar te zwijgen over de grote uitdagingen die nog in het verschiet liggen. Hoe krijgen steden en gemeenten bijvoorbeeld de noodzakelijke klimaattransitie gefinancierd? Dat is de vraag die Leuven 2030 probeert te beantwoorden.

Leuven 2030

Leuven 2030 is een vzw waar de stad Leuven, burgers en vertegenwoordigers van een vijfhonderdtal partners uit het lokale middenveld, het bedrijfsleven, kennis- en zorginstellingen en overheidsinstanties hun schouders hebben ondergezet. “Wij bundelen alle krachten in Leuven op weg naar een klimaatneutrale stad”, klinkt het op de website. Leuven is geselecteerd als een van de 112 Europese pionierssteden om aan te tonen dat zo’n transitie mogelijk is.

De grootste realisatie tot nu is dat eind vorig jaar een Klimaatcontract is opgesteld. “Dat bestaat onder meer uit 86 doorbraakprojecten, goed voor een totale investeringsbehoefte van meer dan 1 miljard euro. Als die gerealiseerd zijn, zijn we nog altijd niet volledig klimaatneutraal, maar zijn de grote uitdagingen wel opgelost. We zullen dan heel zeker zijn dat we er kunnen raken”, vertelt Filip Coenen, die Leuven 2030 als financieel architect moet onderbouwen. “Het gaat over veel verschillende types projecten, niet alleen in opzet, maar ook in omvang en risico’s. Er zijn projecten waar je een businesscase in kunt zien, terwijl er andere zijn waar dat helemaal niet het geval is. We proberen de rendabele projecten te koppelen aan de minder rendabele. De enige rode draad is dat ze in Leuven of de regio Leuven uitgevoerd worden.”

Rechtvaardige transitie

De opzet van Leuven 2030 is een voorbeeld van place based investing. “Het uitgangspunt is dat je identificeert wat op een bepaalde plek voor een rechtvaardige en ecologische transitie nodig is”, zegt Astrid Leyssens, de oprichtster van We Are Impact Collective, dat de verschillende spelers helpt samen te brengen rond de financiering van het Klimaatcontract. “Het idee is dat je gaat onderzoeken wat de problemen zijn, oplossingen zoekt en die gaat financieren. Er is een soort consensus dat veel impactinvesteringen te gefragmenteerd gebeuren. Hier is de essentie vanuit het geheel te kijken. Wat moeten we allemaal financieren om de impact van het geïnvesteerde kapitaal te vergroten? Je kunt bijvoorbeeld ergens in betere landbouwtechnieken investeren, maar als je niet tegelijk het waterprobleem en een aantal sociale uitdagingen aanpakt, zal de oogst toch niet verbeteren.” Het buitenland staat al verder met dat type financiering. Vooral in het Verenigd Koninkrijk is het idee in praktijk gebracht.

Blended finance

De grote vraag voor Leuven 2030 is hoe die 86 doorbraakprojecten gefinancierd kunnen worden. De stad Leuven en Leuven 2030 brachten daarvoor onlangs een grote groep investeerders van allerlei pluimage samen. “We zijn heel breed gegaan”, zegt Astrid Leyssens. “Van de Europese Investeringsbank en pensioenfondsen over een ruime vertegenwoordiging uit de bank- en verzekeringswereld tot lokale impactinvesteerders en familyoffices.“

Ook voor die oefening bestaat een buzzwoord in de financiële wereld: blended finance. Het betekent dat je verschillende soorten geld samenbrengt, publiek en privé, en van filantropen tot investeerders met marktconforme rendementsverwachtingen. “Je voelde dat iedereen heel graag wilde meewerken en oplossingen bedenken. Een Leuven zoals wij dat tastbaar maken met het Klimaatcontract, dat wil iedereen. En die visie deels financieren, als dat past in hun huidige kaders, dat willen ze ook verder verkennen”, vertelt Leyssens.

Lees verder onder het kadertje

In de praktijk zal het niet zo eenvoudig zijn. De mandaten die veel professionele beleggers meekrijgen, kunnen een hinderpaal zijn. “De een mag alleen in energie investeren, de ander niet in landbouw, nog een ander eist een minimumomvang voor elke investering. Dat maakt het allemaal best ingewikkeld.” Een tweede pijnpunt is dat sommige investeerders vooral uit zijn op de lekkerste brokken. “Als je er de projecten met de hoogste rendementen uithaalt, is wat overblijft financieel minder interessant voor de anderen.”

Volgens Leyssens moet een deel van het antwoord komen van garanties door de overheid. “Dat kan sommige investeerders overtuigen om een hoger risico of een lager rendement te aanvaarden.” Coenen stelt een aanpak in verschillende stappen voor: “Je kunt niet met iedereen tegelijk schakelen. Eerst moeten we garanties opbouwen, daarna zijn bijkomende overheidsmiddelen nodig, aangevuld met filantropisch geld. Vervolgens kijken we naar Europa, de banken en andere institutionele investeerders, en ten slotte naar de burger.”

Stap voor stap

In een ideaal scenario worden de burgers – en niet het minst de Leuvenaars –mee in het bad getrokken, geeft Coenen aan. “Je kunt zeggen dat hun centen niet ergens in grote pot gaan zonder dat ze weten wat ermee gebeurt, maar gaan naar initiatieven die een impact hebben op de kwaliteit van hun leven”, zegt Leyssens.
De overtuiging is dat alle projecten samen een rendement van zo’n 2 procent moeten kunnen opleveren, voldoende om de geldontwaarding door de inflatie te compenseren. In theorie althans. Coenen meent dat er nog geen rode lijnen zijn opgedoken die het onmogelijk maken de retailspaarder en de belegger aan te spreken. Mogelijke denksporen zijn dat de stad Leuven een groene obligatie uitgeeft of dat er een coöperatie wordt opgericht waarvan burgers aandeelhouder kunnen worden.

Leuven 2030 en de stad Leuven gaan dit nog dit jaar van start met een eerste aanzet voor wat moet uitgroeien tot een transitiefonds. “Het is allemaal best ingewikkeld, maar het fijne is dat er veel spelers zijn die het nu heel graag willen proberen”, verduidelijk Astrid Leyssens. “Ja, er zijn veel obstakels, maar het idee is stap voor stap toe te werken naar een eerste closing van 50 miljoen euro. Dat geeft ons de kans om te leren en het een eerste keer echt te doen. Er wordt vaak over blended finance gesproken, maar er zijn eigenlijk heel weinig voorbeelden tot nu.”

Wat de precieze formule ook wordt en wie er ook mee aan tafel zit, de opzet is dat er een model wordt gecreëerd dat elders in België en verder in Europa navolging kan krijgen. “We zitten duidelijk bij de koplopers”, meent Coenen als hij een stand van zaken opmaakt voor de 112 Europese pionierssteden. “En het doel is een blauwdruk af te leveren.”

“Ik hoop inderdaad dat overheden iets doen met de blauwdruk die we hier maken, waardoor het voor anderen veel gemakkelijker moet zijn”, besluit Leyssens. “Als de overheid garanties geeft en een stukje mee investeert, wordt het voor elke type investeerder interessanter. Dat is de kracht van elke euro die je bundelt.”
De grote vraag blijft natuurlijk of dat zal volstaan om Leuven klimaatneutraal te maken. 2030 loert al om de hoek. “Ik denk niet dat alle puntjes dan op de i zullen staan”, zegt Coenen. “Maar als we erin slagen die 86 projecten uit te voeren, zullen we grote stappen hebben vooruitgezet.”