Maarten Tak bouwt met Undo.software aan een platform dat bedrijven helpt om hun producten als een dienst aan te bieden. “We zien echt iets veranderen in de markt.”
Grondstoffen bepalen als vanouds wat er op het wereldtoneel gebeurt. De Amerikaanse president Donald Trump spreekt over het inlijven van Groenland en Canada, wegens de kostbaarheden die er in de grond zitten. China zet zijn monopolie in sommige zeldzame aardmetalen zonder aarzelen in als wapen in de handelsoorlog. En Europa? Dat moet op zoek naar manieren om zijn afhankelijkheid van die grootmachten af te bouwen, anders dreigt het een weerloze speelbal te worden.
Als gevolg daarvan ziet Maarten Tak, de oprichter van Undo.software, een belangrijke kentering naar een circulaire economie: “Hoe sneller de grondstoffenprijzen stijgen door oorlog of onzekerheid, hoe sneller we die kant opgaan. Dat klinkt misschien als ongefundeerd optimisme, maar ik zie het eerder als realisme. Als we ervan uitgaan dat grondstoffen uiteindelijk te duur worden om ze nieuw te kopen, dan komt er een moment waarop bedrijven willen omschakelen naar een circulair model, waarbij ze de materialen in hun producten recycleren en hergebruiken.”
Met Undo.software biedt Tak een IT-platform aan dat bedrijven helpt over te stappen naar een product-as-a-servicemodel: “Dat is dan het meest logische businessmodel. Het bedrijf blijft de eigenaar, terwijl de klant enkel voor het gebruik betaalt. Alleen zo kom je tot producten die makkelijk te onderhouden, te repareren en hergebruiken zijn, of uiteindelijk te recycleren, als dat nodig is.”
Digitaal productpaspoort
Een belangrijke duw in die richting komt van Europa, dat een meer uitgebreide producentenverantwoordelijkheid en een digitaal productpaspoort heeft ingevoerd. Dat paspoort geeft onder meer informatie over de samenstelling, de voetafdruk en de reparatie- of recyclingmogelijkheden. Europa heeft zo een regelgevend kader uitgetekend om producten duurzamer te maken. In een volgende fase zullen daar financiële gevolgen aan worden gekoppeld, net zoals er koolstofheffingen en een emissiehandel zijn ingevoerd, legt Tak uit. “Uiteindelijk moeten Chinese prullen zo duurder worden dan producten die lokaal zijn gemaakt en hersteld of gerecycled kunnen worden.”
Undo.software wil bedrijven op twee manieren bijstaan in die evolutie. Het helpt bedrijven de regels na te leven door de rapportering te digitaliseren. Daarnaast wil het zijn klanten voeden met data die de overstap naar een dienstenmodel mogelijk maken. Tak: “Als bedrijf wil je stapsgewijs weten wat er gebeurt nadat je product is verkocht. Hoe snel moet het worden hersteld? Hoeveel gebruikers willen het doorverkopen? Wanneer en hoe wordt het gerecycleerd? Als al die data terugsijpelen naar het bedrijf, kan dat het product duurzamer ontwerpen om het uiteindelijk economisch efficiënter als een dienst aan te bieden.”
‘Een product-as-a-servicemodel is het meest logische businessmodel. Het bedrijf blijft de eigenaar, terwijl de klant enkel voor het gebruik betaalt’
Tak gelooft niet dat de Europese regels worden afgezwakt en op de lange baan geschoven, zoals met de rapporteringsverplichting CSRD is gebeurd. “De beweging is ingezet. Grote ketens als H&M hebben er al zwaar in geïnvesteerd en zien het nu als een strategisch voordeel.” De jonge ondernemer ziet soortgelijke initiatieven elders in de wereld: “In de Verenigde Staten, ingegeven door protectionisme en het idee om minder afhankelijk te worden van het buitenland. In China speelt dat ook, maar mensen onderschatten hoezeer China bezig is met duurzaamheid en transparantie in de productieketen.”
Economische logica
Dure en schaarse grondstoffen en strengere regels spelen een belangrijke rol, maar volgens Tak zal het uiteindelijk aankomen op pure economische logica: “Bij grote tenders wordt nu al gevraagd wat je gaat doen met de materialen als een product aan het einde van zijn gebruik komt. Je moet end-of-life-oplossingen aanbieden. Stapsgewijs gaan we naar as-a-service-modellen waarin ook onderhoud, herstel en hergebruik standaard zijn.” Hij wijst naar de bouw, waar het onderhoud van een gebouw steeds vaker deel uitmaakt van het contract. Tak: “Je kunt als aannemer niet gewoon iets neerzetten. Je moet ook rekening houden met hoe je het gebouw dertig jaar gaat onderhouden.”
Tak ziet de interesse snel toenemen. “We zien echt iets veranderen in de markt.” Zo helpt de Antwerpse start-up de brandweer om met data de levensduur van zijn materialen te verlengen. Bij een andere klant wordt een werkkledij-as-a-servicemodel uitgebouwd. “Uniformen die niet meer voldoen, worden opgehaald en hersteld of gerecycleerd. Die klant verwacht de keten volledig te kunnen sluiten door het katoen en polyester onbeperkt te hergebruiken, zonder dat er nog nieuwe vezels nodig zijn. Hij gaat dus met een formule kunnen werken, waarbij hij enkel betaalt voor het gebruik, de logistiek en de recyclage, maar niet meer voor grondstoffen, want die blijven van de producent.”
Kapitalisme
Tak is een halve Nederlander en een halve Amerikaan die in België is gebleven na zijn studie aan de Antwerp Management School (AMS). Ondernemerservaring deed hij op in het socialemediadesign en als innovatieconsultant in de periode dat elk groot bedrijf als een start-up probeerde te denken. Daarna ging hij doctoreren aan de AMS over hoe circulaire businessmodellen financieel interessanter kunnen zijn dan een lineair model: “Dat is het grootste probleem met het aannemen van een circulair model. Vandaag koopt een bedrijf iets in, verkoopt het weer en ontvangt zijn geld. Simpel. Waarom zou je in vredesnaam overstappen naar een circulair model?”
De antwoorden vond hij niet in de literatuur – ‘veel te geitenwollensokken’. Het vond ze wel toen hij werkte aan een project rond de binnenvaart. Hij botste er op het probleem van collectieve actie. “De binnenvaart is niet één organisatie, maar honderd en één bedrijven. Wie gaat dan bijvoorbeeld investeren in een nieuw ecosysteem met autonome schepen?” Het antwoord is volgens hem dat ondernemers niet enkel aandeelhouder van hun bedrijf moeten zijn, maar van het ecosysteem. “Dan is de vraag niet hoe je nog op de kosten kunt beknibbelen, maar ook hoe je beter kunt samenwerken met klanten en leveranciers. De circulaire economie kan zo perfect de volgende stap in het kapitalisme zijn.”
Tak wil de software bouwen die het mogelijk maakt de flow van grondstoffen in zo’n ecosysteem te managen. Dat wordt geen makkelijke opgave, beseft hij: “De marktvraag begint te stijgen. Dus zullen grote spelers als SAP of Microsoft hier met een beetje vertraging ongetwijfeld ook op inspelen.” Wat een kleine speler in theorie voor heeft op de grote jongens, is focus en geen zware erfenis uit het verleden.
Undo.software ontwikkelt zijn tools specifiek voor de circulaire economie, maar een garantie op succes is dat geenszins. Tak wil de juiste balans vinden tussen organische groei en geld ophalen. “Nu we een market fit gevonden hebben, zijn we op een punt gekomen dat we externe financiering kunnen rechtvaardigen en een versnelling in de adoptie van de circulaire economie op gang kunnen brengen.”