De lokale besturen hebben in het burgemeestersconvenant afgesproken om hun CO2-uitstoot met 40 procent te verminderen tegen 2030. Blankenberge is nog ambitieuzer, met het Klimaatbedrijf als centrale speler.
Terwijl in het Europees Parlement stemmen opgaan om de Green Deal, die van Europa het eerste klimaatneutrale continent moet maken, af te zwakken of te vertragen, schakelt Blankenberge een versnelling hoger. Met het Klimaatbedrijf Blankenberge wil de badplaats de eerste gemeente zonder schoorstenen worden. “Ik ben ervan overtuigd dat, als we klimaatneutraal willen worden, dit van onderuit moet gebeuren”, zegt directeur Cedric Depuydt, die het Lokaal Energie- en Klimaatplan (LEKP) vanuit de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten mee hielp vorm te geven. Het Klimaatbedrijf vloeit er niet rechtstreeks uit voort, maar het is volgens Depuydt wel de beste methode om de doelstellingen van het LEKP te realiseren.
‘Als een belangrijke beslissing wordt genomen over de doelstellingen van het Klimaatbedrijf, is een drievoudige meerderheid nodig: de stad, burgers en de bedrijven’
Het Klimaatbedrijf is een coöperatieve vennootschap met sociaal oogmerk (CVSO), waarin zowel de stad, bedrijven als burgers participeren. “Je hebt wel vaker privaat-publieke samenwerkingen, of coöperaties van burgers alleen of eventueel met overheden, maar wij zijn de eerste stad in Europa die op deze manier alle betrokken spelers samenbrengt in één structuur”, vertelt Depuydt. Daarnaast is er ook een vzw die zorgt voor bewustmaking en duurzame evenementen organiseert. Die vzw is er omdat een CVSO niet mag werken met vrijwilligers en geen dotaties mag ontvangen van de stad.
Eerste kapitaalronde
In het bestuur zitten zes vertegenwoordigers van de stad, twee burgers en twee vertegenwoordigers van de lokale bedrijven. Als in de algemene vergadering een belangrijke beslissing wordt genomen over bijvoorbeeld de doelstellingen van het Klimaatbedrijf, is een drievoudige meerderheid nodig, bij de stad, de burgers en de bedrijven. “Dat moet voorkomen dat bijvoorbeeld na een coalitiewissel het stadsbestuur het Klimaatbedrijf zou verkopen aan een privéspeler zonder toestemming van de burgers, of dat burgers plots zouden beslissen dure sportwagens aan te kopen voor het deelautosysteem”, verduidelijkt Cedric Depuydt.
De inwoners van Blankenberge staan duidelijk open voor de ideeën van de coöperatie. Na acht infomomenten waarop het project werd voorgesteld, werd bij het eerste aanbod van aandelen eerder dit jaar in slechts drie uur tijd 300.000 euro kapitaal verzameld bij ongeveer duizend coöperanten. Het plan is 500.000 euro op te halen in de eerste kapitaalronde. 470.000 euro is al gerealiseerd. “Meer geld hoeven we pas op te halen naarmate er nieuwe projecten bij komen”, aldus Depuydt. “En we gaan een deel van de winst uiteraard herinvesteren in nieuwe projecten.”
Verstandig beleid
Om te verduidelijken wat het Klimaatbedrijf allemaal wil doen, werden nog voor de kapitaalronde al enkele kleinere initiatieven genomen, vertelt Lara Ferrante, beleidsmedewerker van het Klimaatbedrijf. “Zonne-energie was een vanzelfsprekendheid om mee te beginnen. Zonnepanelen op stadsgebouwen zijn een evidentie, maar we helpen ook burgers met advies. Een tweede project zijn de laadpalen voor elektrische wagens. Veel gemeenten hebben een overeenkomst met een private speler, maar als je dat zelf doet, is dat een mooie bron van inkomsten – geld dat binnen de stad blijft en dat je kunt inzetten voor andere projecten. Voor de zomer hebben we de eerste batch geplaatst, tegen het jaareinde moeten er 52 laadpalen staan.”
Depuydt snapt niet zo goed waarom andere gemeenten dat niet doen: “We vinden het erg belangrijk dat we dat geld bij de gemeente houden. Een laadpaal is snel rendabel te krijgen. Als een gemeente honderd laadpalen heeft, levert dat al snel significante en jaarlijks terugkerende inkomsten op. Er is geen enkele reden om dat geld te laten wegvloeien naar private spelers, vaak ook nog eens giganten uit de fossiele brandstofindustrie. Dat is toch geen rocket science? Het is gewoon verstandig beleid.”
Een ander project waarmee al werd gestart, is autodelen. Blankenberge investeert alleen in elektrische wagens. Het nadeel is dat dit minder makkelijk rendabel is te krijgen. “Maar we vinden het maatschappelijk en sociaal belangrijk om dit te doen. Mogelijke tekorten bij het autodelen compenseren we met de opbrengst van de laadpalen en andere inkomsten”, zegt Ferrante.
Ambitieuze ondernemer
Blankenberge staat niet bekend om zijn stabiele politieke bestuur. Na de gemeenteraadsverkiezingen van 2024 slaagden de politici er niet in om tot een bestuursakkoord te komen. Daardoor wordt Blankenberge momenteel bestuurd door een college dat bij een geheime stemming werd samengesteld door de gemeenteraad.
‘Als een gemeente honderd laadpalen heeft, levert dat al snel significante en jaarlijks terugkerende inkomsten op. Er is geen enkele reden om dat geld te laten wegvloeien naar private spelers’
Voor het Klimaatbedrijf was het een meevaller dat ondernemer Mitch De Geest (Team Blankenberge) verantwoordelijk blijft voor duurzaamheid en energie. “Hij is een heel ambitieuze ondernemer, die bekend is in de telecomsector (van de bedrijven Citymesh en DIGI Belgium, nvdr)”, zegt Lara Ferrante. “Het voordeel is dat hij alles bekijkt als een businesscase. Hij wilde absoluut meer doen met de middelen die werden voorzien via het LEKP. Veel gemeenten beperken zich tot plannen voor de eigen diensten, maar Mitch De Geest is er net als wij van overtuigd dat je de hele bevolking moet betrekken bij klimaatplannen. Daar hebben we elkaar gevonden.”
Dankzij de structuur van de CVSO kan het Klimaatbedrijf de middelen die via het LEKP werden verkregen verveelvoudigen. “We beschikken ongeveer over 10 euro per inwoner voor het klimaatbeleid. Dat is ingebracht als kapitaal in het Klimaatbedrijf”, legt Ferrante uit. “Dankzij de verkoop van extra aandelen kom je aan 100 euro per inwoner. En ook die gaan we niet investeren, want we gebruiken ze als onderpand om bij de bank een lening af te sluiten. Zo maken we van die aanvankelijke 10 euro via een dubbele versnelling 1.000 euro per inwoner. Het is onbegrijpelijk dat de Vlaamse regering heeft beslist om het project van het LEKP stop te zetten. Lokale besturen zijn nochtans de belangrijkste partner van Vlaanderen om de klimaatdoelstellingen te realiseren.”
Wielsbeke volgt
Dat Blankenberge met 20.000 inwoners een relatief kleine stad is en de impact daardoor beperkt blijft, is volgens Cedric Depuydt geen nadeel, maar juist een voordeel. “Wij bewijzen dat je ook als kleine stad of gemeente een impact kunt hebben. En we zijn niemands concurrent, we werken alleen voor de mensen van Blankenberge.”
‘Het is onbegrijpelijk dat de Vlaamse regering heeft beslist om het project van het Lokaal Energie- en Klimaatplan stop te zetten’
Depuydt zou wel graag zien dat andere gemeenten eveneens beginnen met een klimaatbedrijf. Daarvoor is de organisatie ‘Klimaatbedrijf Partners’ opgericht. Blankenberge wil de opgedane ervaring over het opzetten van een klimaatbedrijf graag delen met andere lokale besturen. Er zijn al contacten geweest, bijvoorbeeld met Wielsbeke.
“Wielsbeke lijkt een kleine gemeente, maar heeft veel industrie – denk maar aan Unilin, Crops, Beaulieu, Balta, Vanden Avenne, Knauff en Agristo. Een van de knelpunten die steeds terugkeren, naast het vinden van personeel, is dat onze ondernemingen te veel betalen voor hun energie”, zegt schepen voor Klimaat en energie Jan De Potter (samen+). “Als de energie niet via Ventilus naar Wielsbeke kan komen, moeten we alternatieven zoeken. Denk aan de bouw van windturbines. Als gemeente willen we industrie en burgers samenbrengen in een pact rond duurzame energie. Dat kan volgens mij het beste via een klimaatbedrijf, naar het voorbeeld van Blankenberge, maar we zijn nog niet aan de uitwerking.”
Depuydt hoopt dat er snel nog meer gemeenten volgen. “Als er meerdere klimaatbedrijven zijn, kunnen die de krachten bundelen. Het wordt dan mogelijk om informatie en expertise te delen, en samen aanbestedingen uit te schrijven. Door synergie zouden we ook grotere projecten kunnen realiseren”, besluit Depuydt.
DE WERVEN VAN KLIMAATBEDRIJF BLANKENBERGE
Naast de eerste initiatieven rond zonnepanelen, laadpalen en deelauto’s werkt het Klimaatbedrijf Blankenberge aan projecten met een grotere impact. Een overzicht.
1 Flexibelere energie. Met de aanleg van een gezamenlijk ‘energievat’, een soort buffer voor de opslag van elektriciteit, wil het Klimaatbedrijf de prijspieken uit de tarieven halen. Dat levert een stabielere elektriciteitsprijs op. De opzet is om ook de batterijen van de deelwagens te gebruiken als ‘buurtbatterijen’ wanneer de wagens niet rijden.
2 Windenergie. Blankenberge wil zelf windturbines bouwen, eventueel in samenwerking met een private partner. Het Klimaatbedrijf onderhandelt met ontwikkelaars die rechten van opstal hebben voor deelgebieden in Blankenberge.
3 Energiegemeenschap. Zodra er voldoende volume is, wil het Klimaatbedrijf een licentie verwerven om zelf elektriciteit te verkopen aan iedereen in Blankenberge die dat wil. Zo wil het maximaal aan energiedelen doen en daarbij met dynamische tarieven werken. De winst die dat oplevert, wordt teruggegeven aan de gebruikers. Die cashback zou dan ook gelden voor de deelnemers die stroom injecteren in het gemeenschappelijk systeem.
4 Renovatie volledig gefinancierd. Er wordt onderzocht of het haalbaar is om eigenaars alleen de intresten op een renovatielening te laten betalen en het bedrag dat ze investeerden in de renovatie pas terug te vorderen als de woning wordt vervreemd of verkocht. “Ook voor mensen die een project niet kunnen voorfinancieren, willen we het zo mogelijk maken om een huis zonder schoorsteen te realiseren”, zegt Lara Ferrante, beleidsmedewerker van het Klimaatbedrijf. “Professor Johan Albrecht heeft becijferd dat 45 procent van de Vlamingen niet in staat is de beoogde renovatie te financieren. We zitten nu aan een renovatiegraad van 0,7 procent. Als we voldoende woningen willen renoveren in de komende 25 jaar, moeten we naar 3 procent, of een vervijfvoudiging voor de bouw- en renovatiesector. Dit plan moet daarbij helpen.” Blankenberge onderzoekt de haalbaarheid van het eerste project in een buurt met ongeveer 350 woningen.
5 Warmteplan. “De zee is een van de grootste warmtebronnen. We onderzoeken hoe we die warmte kunnen inzetten voor een collectief warmtenet”, zegt Lara Ferrante. Blankenberge is een dichtbebouwde stad, wat ideaal is om zo’n collectief warmtenet op te zetten. Technisch is het al mogelijk warmte uit zee te halen, Blankenberge bekijkt of het bij de vernieuwing van de begraafplaats volgend jaar een grote waterpomp kan bouwen om een deel van de stad te verwarmen.
6 Dienstverlening. Het Klimaatbedrijf wil zijn kennis en expertise ten dienste stellen van alle inwoners, bijvoorbeeld met het aanbieden van een energiemanagementsysteem. Het wil ook toestellen aanbieden volgens het Papillon-principe van Saamo. Dat is een huurmodel waarbij oude, energieverslindende toestellen worden vervangen door energiezuinige modellen die de gebruikers kunnen huren bij het Klimaatbedrijf of de producent.
7 Adaptatie. Als het Klimaatbedrijf groeit en een mooie winst maakt, is het de bedoeling die winst, na het uitkeren van de dividenden, opnieuw te investeren in het adaptatieplan voor Blankenberge. Dat behelst het vergroenen van de stad en het realiseren van waterprojecten. Dat is het enige project zonder directe zakelijke opbrengst, maar het maakt de stad wel aantrekkelijker voor zowel bestaande als nieuwe inwoners.
