DUURDERE ENERGIE: Probleem of Oplossing?

In plaats van defensief te reageren, zouden onze beleidsmakers beter van de hoge energieprijzen een deugd maken.

De auteur is hoofdeconoom van Petercam Vermogensbeheer. Reacties: visienoels@trends.be

De olieprijs bedraagt nu 65 dollar per vat. De orkaan Katrina heeft er zelfs voor gezorgd dat de kaap van 70 dollar eventjes werd doorbroken. 25 % van het Amerikaanse olieverbruik komt immers uit de Golf van Mexico, en de storm heeft heel wat boorplatforms beschadigd. Die tegenslag vangen de Amerikanen nu op door meer in te voeren uit het Midden-Oosten. Maar ook dat is geen sinecure: olietankers moeten enorme afstanden afleggen en Katrina heeft eveneens veel aanleghavens in de VS beschadigd. Iets wat trouwens ook geldt voor talrijke raffinaderijen. Om de energieschok op te vangen, heeft Amerika zijn strategische oliereserves aangesproken. Het toont aan hoe Katrina, letterlijk en figuurlijk, het water tot aan de lippen van de Amerikanen heeft gebracht.

Meer energiebewustzijn? Uw columnist zit deze week in New York. De VS blijft de beste plaats om na te denken over energieverbruik. In de Big Apple is het vochtig en warm, en toch moet ik op kantoor een trui aantrekken. De airco blaast de klok rond, in het hele gebouw. Ook in het hotel valt niet te ontkomen aan het gebrom van de airconditioning. Onmogelijk om het systeem af te zetten, hoewel de temperatuur niet zou misstaan in het vriesvak van het warenhuis.

Per capita verbruiken de Amerikanen de meeste energie ter wereld (zie grafiek rechts). Tot bijna het dubbele vergeleken met euroland. De VS beschikt dus nog over heel wat marge om energie te besparen zonder dat het land moet afglijden naar het niveau van de ontwikkelingslanden. Maar in plaats daarvan spreekt de president nu al de strategische oliereserves aan. Het doet vermoeden dat energiebewustzijn niet bovenaan de agenda staat.

Allen met de fiets? Maar dat is evenmin het geval in Europa. De politici willen momenteel vooral het effect van de hogere energieprijzen voor hun kiezers verzachten. Hun maatregelen zijn gedoemd om erg marginaal te blijven, zeker als de energieprijzen even duur blijven of – erger – blijven stijgen. De regering kan de prijs niet lang met 10 % verlagen.

Maar een echt stroombeleid zou het verbruik wél met 10 % kunnen verlagen. Het energieverbruik in België ligt weliswaar veel lager dan in de VS, maar hoger dan in andere Europese landen. Het verbruik per capita in België ligt 10 % boven dat van Nederland. De reden daarvoor is niet helemaal duidelijk. Nederland heeft niet bepaald een warmer klimaat. Misschien heeft het gedeeltelijk te maken met de manier van transport. De energiezuinigste manier om zich te verplaatsen, is de fiets (zie grafiek links). Een auto zorgt voor een zestien keer hoger energieverbruik. Een tweewieler verbruikt uiteraard ook geen fossiele brandstof, alleen calorieën van de moedige fietser. Fietsen blijkt zelfs energie-efficiënter dan wandelen!

Het is wellicht geen toeval dat Nederlanders het zuinigste vervoermiddel heel veel gebruiken. En het is al evenmin toeval dat dit fietsgebruik ook doorschemert in de macrocijfers van het land. Door het massale gebruik van de fiets daalt bovendien de snelheid in de steden, zonder dat op elke hoek van de straat een flitspaal nodig is. Een kritische massa van fietsers vertraagt de verkeersstroom en maakt daardoor het verkeer ook veiliger. En uiteraard is ook de kwaliteit van de wegeninfrastructuur in Nederland veel beter aangepast aan de fietsers. Een investering die de energiefactuur structureel doet verlagen.

Economie is aanpassen. Aanpassen is dé sleutel voor economisch succes op lange termijn. Bedrijven die zich niet snel genoeg aanpassen aan een structurele trendwijziging, verdwijnen. Maar die regel geldt ook voor de economie in haar geheel. Meer nog, snel inspelen op een structurele verandering geeft een voorsprong.

Tot nu toe reageerden de VS en Europa erg behoudend op de gewijzigde energieprijzen. De afgelopen drie jaar werd het Amerikaanse wagenpark sterk gemoderniseerd: de helft van de wagens zijn nu… lichte vrachtwagens. Niet bepaald een toekomstgerichte investering. Een trend die trouwens ook overwaait naar Europa.

Onze Europese politici smeken nochtans al jaren om hogere energieprijzen. Om de Kyoto-doelstellingen te bereiken, bijvoorbeeld. En ook in het debat over de financiering van de sociale lasten, werd geregeld gedacht aan een verschuiving van lasten naar andere bronnen, in het bijzonder energie. En het ontmoedigen van koning auto was eveneens een beleidsoptie.

Maar kijk, net op het moment dat energie duurder wordt, wil de regering dat hele beleid zo snel mogelijk omgooien. Waarom proberen onze beleidsmakers niet van de nood een deugd te maken? Duurdere energie kan net de katalysator zijn voor het op gang brengen van een positieve beweging. Laat de economie zich maar aanpassen. Minder energieverbruik betekent niet onmiddellijk minder welvaart, en zeker niet minder levenskwaliteit.

Geert Noels