‘Duitsland wordt meer en meer zoals België, en dat straalt af op heel Europa’: Duitse economie krimpt door zwakke industrie en politieke stilstand

De Duitse economie is in de lente gekrompen, waarmee de groei van begin dit jaar weer ongedaan is gemaakt. Volgens Duitsland-expert Carsten Brzeskic zijn de economische problemen dieper geworteld en was het optimisme van de analisten eerder dit jaar ongegrond. De zwakke industrie en vastgoedsector, in combinatie met het wantrouwen bij de consument, veroorzaken een negatieve spiraal, waarin Duitsland de rest van Europa meesleept.

De Duitse economie, de grootste van Europa, kromp met 0,1 procent in het tweede kwartaal in vergelijking met de eerste drie maanden van dit jaar. Het gaat om een bevestiging van een eerdere raming. Bedrijven investeerden duidelijk minder, de consumenten gaven minder uit, en de export van goederen en diensten bracht weinig soelaas. Alles wijst erop dat de Duitse economie dit jaar stagneert, of zelfs krimpt. In de eerste drie maanden van het jaar groeide het bruto binnenlands product (bbp) nog met 0,2 procent, maar met de daling in het tweede kwartaal en negatieve vooruitzichten voor de tweede jaarhelft gaat het in de verkeerde richting.

“In het eerste kwartaal van dit jaar zette Duitsland nog verrassend sterke resultaten neer in de vastgoedsector. Dat had veel te maken met de milde winter. Maar nu zien we de tegenreactie en zijn de cijfers opnieuw negatief voor vastgoed”, stelt Carsten Brzeski, global head of macro van ING. “We zagen dat slechte nieuws over de Duitse economie duidelijk aankomen op basis van de maandcijfers. De cijfers voor mei waren echt problematisch en dus is de conclusie dat Duitsland nog steeds de zieke man van Europa is.”

Als u de huidige situatie in Duitsland vergelijkt met andere economieën zoals Frankrijk of Nederland, waar zit dan de kern van het probleem? Waarom wil de groei niet op gang komen?

CARSTEN BRZESKI. “Positieve cijfers worden telkens afgewisseld met negatieve resultaten, en zo zit Duitsland intussen al vier jaar in een periode van stagnatie. Er zijn veel symptomen die bijdragen aan Duitslands ziekte, vergeleken met andere grote economieën. Duitsland is ten eerste sterk afhankelijk van zijn industrie en export, waardoor het extra hard wordt getroffen door economische problemen, geopolitieke onzekerheid en handelsstrubbelingen wereldwijd.”

“Daarnaast zijn er nog de problemen die Duitsland zelf in de eigen keuken creëert. Het land is bijvoorbeeld sterk afhankelijk van Russische energie, en dat is een structureel probleem dat tijd vraagt. De Duitse overheid blijft ook talmen met zijn energiehervorming. Het gevolg is dat door die onzekerheid investeringen in Duitsland uitblijven. De investeringen zijn met meer dan 2 procent teruggevallen in het tweede kwartaal, want het energiebeleid is niet het enige dossier dat blijft liggen bij de regering-Scholz. Dat leidt tot extra voorzichtigheid bij bedrijven en consumenten.”

Hoe zijn de vooruitzichten voor de gewone Duitser?

BRZESKI. “De Duitse consument is van nature bijzonder voorzichtig en spaarzaam ingesteld, meer dan we in andere Europese landen zien. Duitsers zijn niet beschermd door een automatische loonindexering zoals Belgen, en door de inflatie is de koopkracht van de burgers sterk afgenomen de voorbije jaren. Maar dat wordt nu nog problematischer in combinatie met het hoge aantal faillissementen. Duitsers zijn bang om hun baan te verliezen en dat houdt de consumptie tegen.”

“Het consumentenvertrouwen is laag en blijft dalen. Nochtans zou een stijging van de consumptie net de factor zijn die de Duitse economie alsnog richting groei kan duwen in 2024. Duitsers hebben zonet de grootste stijging van de nettolonen gekregen in meer dan een decennium. Daarom is er de hoop dat consumptie voor het herstel zal zorgen in de komende kwartalen. Een kleine verbetering van het aantal orders bij de bedrijven kan al genoeg zijn om het verschil te maken.”

Maar helpt dat Duitsland aan groei op lange termijn? De vooruitzichten blijven toch eerder zwak?

BRZESKI. “Inderdaad, dit jaar verwachten we 0 procent groei en volgend jaar 0,5 procent. Als Duitsland echt uit de negatieve spiraal wil komen, moet het in eigen boezem durven kijken. De verkiezingen van september 2025 brengen nieuwe kansen om de nodige economische hervormingen te realiseren. Naar verwachting zal de huidige coalitie onder premier Scholz dan worden afgestraft, want er is veel ontevredenheid, intern geruzie, en de populariteit van de bondskanselier is bijzonder laag. Naast het gebrek aan hervormingen is ook de toestand van staatsbedrijven verslechterd. Kijk bijvoorbeeld naar de spoorwegen, Deutsche Bahn, waar bouwprojecten op enorme problemen zijn uitgedraaid en waar veel ontslagen zijn gevallen.

‘De voorbije decennia konden veel Europese lidstaten meesurfen op de Duitse economische groei, maar nu komt een tijd waarin ze mee worden overspoeld door de woelige wateren die de Duitse economie trotseert’

Carsten Brzeski, global head of macro voor ING

“Kortom, de tijden van Duitse perfectie en zijn voortrekkersrol zijn voorbij. We moeten aan de Duitse imperfectie gewend raken, want de wortels voor de problemen in Duitsland zitten dieper dan eerst werd gedacht. In veel opzichten wordt Duitsland eigenlijk meer en meer zoals België en dat straalt af op heel Europa, omdat het nu eenmaal de grootste economie van ons continent is. Het is ook een belangrijke handelspartner voor veel landen in Europa. De voorbije decennia konden veel Europese lidstaten meesurfen op de Duitse economische groei, maar nu komt een tijd waarin ze mee worden overspoeld door de woelige wateren die de Duitse economie trotseert. Pas volgend jaar zal blijken of de stagnatie echt voor de lange termijn blijft.”

Maar anders dan België is Duitsland ook sterk afhankelijk van de prestaties van de auto-industrie. Kan het nieuwe beleid rond importheffingen op Chinese wagens voor meer concurrentiekracht zorgen?

BRZESKI. “Europa focust momenteel sterk op de importheffingen van Chinese constructeurs, maar de realiteit is dat de invoer van Chinese auto’s nog altijd relatief beperkt blijft. Het leidt dus vooral af van het echte probleem, namelijk dat Duitse merken nog altijd aan een inhaalslag bezig zijn om elektrische auto’s op een competitieve manier te produceren. Dat is een werk van lange adem. De importheffingen daarentegen zullen pas op lange termijn de Europese industrie helpen. En zelfs dan nog blijft de vraag in hoeverre, want China zal ook met een tegenreactie komen, terwijl veel Duitse autobedrijven nog altijd rekenen op hun verkoop in dat land.”