Dossier Y2K

Krijgen ook de pc’s te maken met het probleem van het jaar 2000 (Y2K in het jargon) ? Niet rechtstreeks. Maar als ze op grote systemen aangesloten zijn, worden ze kwetsbaar…

Als we de servicebedrijven mogen geloven, wordt het jaar 2000 een nog grotere catastrofe dan de zeven plagen van Egypte. Niets zal nog werken. De ongelukkigen die op het ogenblik van de eeuwwisseling aan het telefoneren zijn, riskeren 52 miljoen minuten gesprekskosten aangesmeerd te krijgen ; fabrieken die met een just-in-time-systeem werken, zouden moeten sluiten bij gebrek aan tijdig bestelde onderdelen ; nutsbedrijven zouden geen facturen meer kunnen maken. Al die voorspelde ellende is het gevolg van een onderhand bekend probleempje met de datum. De computersystemen van bedrijven en openbare diensten werken vaak met oudere programma’s waarin, om geheugenruimte uit te sparen, de jaren met twee in plaats van vier cijfers worden aangeduid “97” in plaats van “1997”. Na “99” gaan ze over op “00”, wat de computer dan als “1900” verstaat…

“We krijgen zelfs telefoontjes van mensen die vragen of onze toestellen na het jaar 2000 nog zullen vliegen !” klinkt het ongelovig bij Sabena. Hoe ernstig is het probleem eigenlijk ? Om te beginnen, treft het Y2K-syndroom (het codewoord voor Year 2000) vooral de grote systemen van het type IBM, die in de jaren ’60 algemeen ingang vonden. Ook in cobol geschreven programma’s zijn er gevoelig voor. In de praktijk gaat het slechts om 1 of 2 percent van de gebruikte programma’s. De vraag is natuurlijk of uw bedrijf toevallig één van die probleemtoepassingen gebruikt…

De microcomputers zijn nieuwer en worden niet meteen door de eeuwwisseling beïnvloed. “Van bij het begin, met de lancering van Ms-dos (het besturingsprogramma van de eerste pc’s) heeft Microsoft het vermogen ingebouwd om datums voor de volgende eeuw te gebruiken,” zegt een officieel document van de softwarereus. In de praktijk ligt het “plafond” van de pc’s die momenteel worden verkocht op het jaar 2108 op enkele uitzonderingen na (zie kaderstuk). Dat geeft dus nog wat speling. Ook de Macintosh zal zonder moeilijkheden de eeuwwisseling passeren. Zijn datumsysteem gaat tot 6 februari 2040.

BESTURINGSSYSTEMEN.

Deze limieten gelden echter voor de besturingssystemen, dus de programma’s die de verschillende delen van de computer controleren zoals Windows 95 bij de pc. Sommige toepassingsprogramma’s, zoals rekenbladen en databases, hebben strengere grenzen. Gebruikers van Excel 95 die het jaar in afgekorte vorm invoeren, kunnen bijvoorbeeld maar tot 2019 gaan. Daarna loopt het fout : wanneer men bijvoorbeeld “20” intikt, denkt de computer dat “1920” wordt bedoeld. In de nieuwe versies van het programma zal het “plafond” hoger liggen. Hier gaat het uitsluitend om een programma van Microsoft, maar pc’s werken met tal van andere toepassingen waarin datums een belangrijke rol spelen, zoals boekhoudprogramma’s. Het is dus verstandig de reële tijdsgrens na te gaan die de programmeurs hebben ingebouwd. Er bestaat immers geen gemeenschappelijke of gestandaardiseerde regel voor datums en hun afkortingen.

Wanneer microcomputers alleen of in een netwerk draaien, gaat alles goed. Ze hebben dan niets van het Y2K-syndroom te vrezen. Anders wordt het wanneer ze aan andere systemen gekoppeld zijn. Een particulier die aan thuisbankieren doet en het saldo van zijn rekeningen raadpleegt, zou wel degelijk met Y2K te maken kunnen krijgen, aangezien hij zijn computer als terminal van de bankcomputer gebruikt, een groot systeem dat misschien wél gevoelig is voor het jaar 2000. In de bedrijfswereld werken veel microcomputers samen met grote systemen. In die gevallen maakt de verstrengeling van de toepassingen het afbakenen van het Y2K-probleem vrij complex en omslachtig.

INTERESSANTE MARKT.

Dit alles verklaart waarom de pessimisten beweren dat de ramp van het jaar 2000 iedereen zal treffen. Het verklaart ook de indrukwekkende cijfers die verscheidene consultants citeren. Volgens de zakenbank JP Morgan, die een erg interessant rapport over het onderwerp heeft gepubliceerd (1), ligt de investering op wereldvlak in de buurt van 700 miljard Belgische frank. Morgan ziet daar een interessante markt in voor de informaticaservicebedrijven, die hun aandelen dus in waarde zullen zien stijgen. Ook voor cobolprogrammeurs liggen gouden jaren in het verschiet.

Hoe klein het risico ook is, alle bedrijven moeten op z’n minst hun informaticasysteem en programma’s controleren. Bij autonome microcomputers is dat een kleinigheid : men maakt een inventaris van de programma’s en neemt contact op met de leveranciers (of hun Internet-sites) om de einddatum op te vragen en te informeren of de schrikkeljaren wel goed in de software zijn opgenomen (zie kaderstuk).

WIE BETAALT DE REKENING ?

Bedrijven en organisaties die met een uitgebreid en heterogeen computerpark werken, zullen op z’n minst opsporingssoftware nodig hebben. De kans bestaat dat ze bovendien een beroep zullen moeten doen op een servicebedrijf. Firma’s als Cap Gemini, CSC en EDS, de belangrijkste, gebruiken speciale methoden om het Y2K-probleem op te lossen, van de inventaris van de problemen tot de eigenlijke herstelling. Andere bedrijven beperken zich tot één van de stappen. Het Amerikaanse Intersolv, dat in België bekend geworden is door de overname van Gnosis (Duffel) ontwikkelt software om bestaande programma’s te controleren.

Wanneer men de kwetsbare software heeft geïdentificeerd, kan men ofwel de toepassing herstellen, ofwel een nieuw programma invoeren. Sommige leveranciers stellen zelfs voor heel de operatie in India uit te besteden, waar de software factories (programmeerfabrieken) erg goedkoop werken.

Wie betaalt ? In principe is dat de gebruiker, maar men kan zich daar vragen bij stellen. Per slot van rekening mag de klant verwachten dat zijn apparatuur ook ná de garantieperiode blijft werken. Voor een recent programma of een nieuwe computer zouden eventuele aanpassingen aan het jaar 2000 geheel of gedeeltelijk onder de garantie moeten vallen, aangezien men mag aannemen dat een toepassing een jaar of tien meedraait, updates inbegrepen. Dit standpunt wordt in Frankrijk verdedigd door Cigref ( Club informatique des grandes entreprises françaises), dat er op een colloquium over het jaar 2000 mee uitpakte. Het steunt op een Europese richtlijn over het onderhoud van producten, richtlijn die ook in België van kracht is.

ZERO RENDABILITEIT.

Sommige bedrijven zullen in de verleiding komen om te proberen tegenover hun softwareleveranciers het onderste uit de kan te halen, kwestie van de kosten te delen. Operatie Y2K heeft immers een groot nadeel : ze levert niets op. Het geld dat wordt uitgegeven, dient uitsluitend om de bestaande systemen draaiend te houden. De nakende invoering van de euro maakt alles nog lastiger, want ze zal op haar beurt dure wijzigingen aan de informatica vereisen.

Deze geringe rendabiliteit is een gedeeltelijke verklaring voor de matige belangstelling vanwege de bedrijven voor het Y2K-dossier. De PA Consulting Group heeft in het Verenigd Koninkrijk op twee verschillende tijdstippen een enquête gehouden over de kwestie. In mei 1996 hadden 8 percent van de ondervraagde bedrijven een audit over het probleem uitgevoerd. De tweede peiling, acht maanden later, toonde weinig evolutie : 9 percent. Het aantal managers dat zich bewust was van het probleem was gestegen van 15 percent naar 28 percent. Dat is weinig, maar de directies lijken een houding aan te nemen van “eerst zien en dan geloven”…

ROBERT VAN APELDOORN

(1) Op het Internet :htpp://www.jpmorgan.com/MarketDataInd/Research/Year2000/index.html

HET JAAR 2000 Zal de feestvreugde voor pc-eigenaars niet verstoren. Tenzij de pc’s zijn aangesloten op grote computers.