DONKERE KANT VAN CHINA KAN ONS ZUUR OPBREKEN

Begrijpelijk dat de Belgische diplomatie verveeld zat met de mogelijke komst van de dalai lama op een vijfdaagse conferentie van de Tibet Support Group in ons land. Prins Filip zou tijdens zijn handelsmissie naar China midden juni voor gesloten deuren gestaan hebben. De spirituele leider kreeg dus te verstaan dat zijn bezoek ongelegen kwam. Business is business. Vraag is of buigen voor chantage van de Chinese communistische partij op termijn niet onze eigen posities ondergraaft?

We zijn vanuit Europa en Noord-Amerika een autoritair systeem aan het voeden, dat naarmate het economisch en geopolitiek machtiger wordt, steeds minder geneigd zal zijn om zich te schikken naar wat wij ‘universele waarden’ noemen: democratie, respect voor persoonlijke vrijheden en internationale vrijhandel, schrijft James Mann, correspondent in China van The Los Angeles Times – in ‘ The China Fantasy, how our leaders explain away Chinese repression’. Precies de tegengestelde ontwikkeling van wat toenmalig Amerikaans president Bill Clinton begin jaren negentig voor ogen had: communistisch China met welwillende tegemoetkomingen geleidelijk integreren in het internationale systeem.

James Mann waarschuwt voor een somber scenario, waarvan de eerste contouren zichtbaar zijn: het Chinese model van staatsgeleide economie en een minimum aan persoonlijke vrijheden bekoort machthebbers in Afrika en Latijns-Amerika. Landen als Indonesië en de Filippijnen, die een gelijkaardig corrupt en repressief regime als dat van Peking afgeschud hebben, beginnen zich af te vragen waarom westerse investeerders hen de rug toe keren en massaal de mythische markt van 1,3 miljard consumenten bestormen.

Ongetwijfeld heeft China in recordtempo vele miljoenen mensen uit de armoede getild, maar ten koste van 800 miljoen andere Chinezen. De waarheid achter de mythe is dat de kleine man er economisch beter aan toe is, maar overgeleverd aan een volstrekte willekeur wanneer machthebbers hem om een of andere reden – meestal zijn verlangen naar persoonlijke vrijheden – in het vizier hebben. De intellectuelen zijn ingekapseld door de communistische partij; de middenklasse en zakenlui – van wie het Westen steun verwacht voor meer openheid – staan onverschillig tegenover democratie. Meer nog, ze zijn er bang van. Omdat miljoenen Chinezen uit landelijke gebieden hun economische belangen kunnen bedreigen.

We sluiten onze ogen voor het feit dat 2932 van de 3220 Chinezen met een persoonlijk fortuin van 10 miljoen euro en meer, kinderen zijn van hogere partijkaders, of dat sleutelposities in de belangrijkste industriële sectoren (financiën, handel, vastgoed en grootschalige engineering) voor bijna 90 % in handen zijn van diezelfde communistische bovenlaag. Peking vraagt geduld, “omwille van sociale stabiliteit.” Alsof in een land met meer dan 200 sociale rellen per dag sprake kan zijn van ‘sociale harmonie’ – de mantra van de Chinese communisten.

Waar staan we als over 25 jaar als een rijker, machtiger, maar nog altijd even autoritair China met een economie groter dan de VS, dé wereldmacht wordt? In zijn eentje zal België de donkere kant van China niet opblinken, maar het scenario in The China Fantasy is op zijn minst een denkoefening waard.

Erik Bruyland