Diversiteitsconsulent Omar Ba: ‘Ooit heb ik voor quota gepleit, maar ondertussen is mijn visie gerijpt’

Ooit was Omar Ba een rabiate voorstander van quota om de werkvloer meer divers te maken. “Mijn visie is veranderd. Het werkt niet om bedrijven streefcijfers op te leggen.” Hij pleit voor andere incentives, zoals een belastingvoordeel voor bedrijven die actief inclusie nastreven.

“Er is een Afrikaans gezegde: ‘Als een boom omvalt in het bos, maakt dat veel geluid en trekt het de aandacht van iedereen. Maar niemand staat stil bij het bos dat in stilte voort groeit.’ We focussen altijd op het negatieve en verliezen soms uit het oog wat goed gaat”, zegt diversiteits- en inclusieconsulent Omar Ba. “In vergelijking met dertig jaar geleden is er veel veranderd. Ondanks de gespannen sfeer en de harde politieke retoriek over diversiteit wordt het thema serieuzer genomen dan vroeger. Er wordt niet meer gesproken over, maar met minderheidsgroepen. Ze zijn vaker aanwezig in het debat. Dat is een positieve evolutie.”

Omar Ba trekt al jaren naar organisaties, bedrijven en overheden om er de ogen van toplui te openen voor de meerwaarde van een diverse en inclusieve werkvloer. Idealiter sijpelt de diverse samenstelling van onze maatschappij door in elke laag van de ondernemingen. “Dat mag nu echt wel gebeuren. De vierde generatie gekleurde Vlamingen en mensen met een gemengde roots die op de arbeidsmarkt komen, worden nog altijd met dezelfde vooroordelen geconfronteerd als de gastarbeiders uit de jaren zestig van de vorige eeuw. Dat is heel spijtig. Het is logisch dat er soms spanningen ontstaan, dat is eigen aan een samenleving. Maar respectvolle discussies en constructieve debatten zouden ons verder brengen.”

Wat zijn de voordelen van een diverse werkvloer?

OMAR BA. “Die personen hebben hun eigen talenten én affiniteit met een bepaalde regio en spreken de taal. Wie iemand aanwerft uit Azië, Afrika of Zuid- of Centraal-Amerika maakt meteen een opening naar een nieuwe afzetmarkt. In het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, maar ook in Frankrijk en Duitsland hebben bedrijven dat al ingezien. Zij verliezen geen tijd aan onderzoek en ontwikkeling in een bepaalde regio, ze kijken naar de kennis die in huis aanwezig is. Franse bedrijven zijn bijvoorbeeld meer aanwezig in Congo dan Belgische. Wij hebben nochtans een historische band met dat land. Vlamingen zijn veel te bescheiden. Onze kenniseconomie zou een veel getalenteerdere handelspartner kunnen zijn dan andere landen. Als we die kennis uitbreiden met die van een diverse werkvloer, kunnen we echt bruggen bouwen in het buitenland en een nog grotere speler worden in de wereld.”

Waarom lukt het dikwijls niet om een goed inclusiebeleid te voeren?

BA. “Op zich is het niet moeilijk een diverse werkomgeving te creëren. Maar het diversiteits- en inclusiedebat wordt vaak in een slecht daglicht geplaatst en te veel gepolitiseerd. Dat heeft een aanzienlijke impact op de manier hoe we er als maatschappij naar kijken. Je kunt personen met een verschillende huidskleur, leeftijd of opleidingsgraad makkelijk binnenhalen. Het probleem is dat je er ook voor moet zorgen dat ze zich aanvaard voelen op de werkvloer en vermijden dat mensen zich geïsoleerd voelen of naast elkaar werken. Zonder inclusie heeft diversiteit geen betekenis. Elke werknemer, ongeacht zijn afkomst, moet de ruimte krijgen om zichzelf te zijn en te groeien. Hoe beter mensen zich voelen, hoe beter ze zullen presteren. En dat heeft een directe invloed op de resultaten van de onderneming: betere prestaties, een hogere omzet en meer winst.”

De logische oplossing: quota op de werkvloer?

BA. “Ooit heb ik daarvoor gepleit, maar ondertussen is mijn visie gerijpt. Er is geen draagvlak voor quota in België of Vlaanderen. Er kruipt heel veel tijd in om die na te streven. Ik geloof meer in een progressieve aanpak met duidelijke doelstellingen om de werkvloer inclusiever te maken. Zorg dat duidelijk wordt dat een diverse werkvloer een meerwaarde heeft. Maar ik ben ook geen tegenstander van quota. De man-vrouwverhouding is erop vooruitgegaan in verschillende sectoren en domeinen. Intussen hebben voldoende wetenschappelijke studies aangetoond dat de vrouwelijke managementstijl een meerwaarde biedt en creatieve oplossingen aanbrengt. Hetzelfde geldt voor diversiteit: promoot de voordelen ervan en toon aan dat het goed is voor het bedrijf.”

Bedrijven worden al aangemoedigd om milieuvriendelijker en zoveel meer te zijn. Denkt u dat zoiets werkt?

BA. “Er moeten incentives tegenover staan, anders zullen weinig bedrijven bindende doelstellingen vooropstellen. Voor openbare aanbestedingen kan de overheid als voorwaarde stellen dat de onderneming diversiteit moet nastreven. Wie met de regering wil samenwerken, moet stilstaan bij het inclusieve beleid van zijn onderneming. Daarnaast denk ik dat er ook financieel iets tegenover mag staan. Niet in de vorm van subsidies, maar eerder een belastingvoordeel voor bedrijven die actief inclusie nastreven. Als je een fiscale stimulans integreert, kunnen bedrijven opeens héél creatief uit de hoek komen in hun aanwervingsbeleid.”

Werkt het ook zo voor de overheid? Zij kan zichzelf geen korting toekennen.

BA. “De federale en regionale overheden zijn grote werkgevers. Daar moeten we misschien wel met quota blijven werken. Maar het schrikt af als je een beleid voor altijd invoert. Ga er creatief en flexibel mee om. Als je merkt dat de machine vertrokken is, kun je de quota weer intrekken.

“Tussen 2006 en 2015 is het aandeel van de ambtenaren van allochtone afkomst amper gegroeid, van 0,5 naar 3 procent. De Vlaamse overheid doet het wel opmerkelijk beter. Vooral Geert Bourgeois (N-VA) trok in zijn tijd als minister-president mee aan de kar. Er werd geïnvesteerd in maatregelen om meer mensen met een andere achtergrond aan te trekken. Maar de resultaten bleven uit. De federale overheid geeft een dubbel signaal. Enerzijds heeft ze een programmamanager en een stuurgroep rond diversiteit, anderzijds is ze niet transparant over welke doelstellingen ze al heeft bereikt. Je kunt niet zeggen dat je inclusie nastreeft, als je niet toont hoe je er zelf mee aan de slag gaat. Ik verwijt de overheid geen slechte wil. Ik vermoed dat het simpelweg geen prioriteit is. Dat is erg jammer.”