Die ochtend in de buurtwinkel

In tien jaar tijd is in België een vijfde van de krantenwinkels verdwenen. De winstmarges zijn te klein en de verkoop gaat achteruit. “Het aanbod moet verruimen. De dagbladhandels moeten buurtwinkels worden”, zegt Luc Ardies, directeur van Unizo Distributie.

Tien jaar geleden waren er in België 5000 krantenwinkels, vandaag zijn er nog maar 4000 over. Een dagbladhandel stopt zelden vanwege een faillissement, zegt Luc Ardies, directeur van Unizo Distributie. “Uitbaters sluiten hun winkel omdat die niet meer rendabel is. Ze gaan op pensioen of beginnen iets anders. Het effect van de sluitingen op de werkloosheid is gering. Meestal werken krantenverkopers alleen of hebben ze hooguit één personeelslid.”

Dat een krantenverkoper het voor gezien houdt, is begrijpelijk. Volgens een rentabiliteitsanalyse van Unizo Distributie en de Vlaamse Federatie van Persverkopers (VFP) heeft een doorsneedagbladverkoper een brutojaarloon van slechts 27.000 euro. Hij maakt een vrij hoge jaaromzet van 1 miljoen euro, maar zijn nettorendement bedroeg in 2010 amper 116.000 euro (1,6 procent). In 2009 was dat nog 1,8 procent. “Dat is te weinig om de nodige investeringen in het handelsfonds te kunnen doen”, stelt Luc Ardies. “De marges zijn te klein, de prefinanciering is te hoog en de verkoop daalt. Er is vaak onvoldoende budget om daaruit te raken.”

Crisis op drie fronten

De belangrijkste bronnen van inkomsten van een krantenwinkel zijn kranten en tijdschriften (gemiddeld 26 procent van de winst), kansspelen (25 procent) en tabaksproducten (21 procent). De jongste jaren is het crisis op die drie fronten tegelijk.

Doordat er gratis nieuws beschikbaar is op het internet worden er minder kranten verkocht. Kranten zijn tegenwoordig ook in de supermarkt te vinden, of gratis bij de bakker en in de stations. Luc Ardies: “Bovendien pakken de mediagroepen uit met stuntacties om meer abonnementen te verkopen. Ze kunnen die bodemprijzen aanbieden omdat bpost de kranten en tijdschriften bijna gratis bezorgt. De krantenverkoper kan daar niet tegenop. Bpost wordt overgesubsidieerd door de overheid. Gelukkig vindt ook de Europese Commissie die steun overdreven.” Daarmee verwijst de Unizo-directeur naar de uitspraak van de Europese Commissie dat bpost 417 miljoen euro van de subsidies die het tussen 2006 en 2010 heeft gekregen, moet terugstorten aan de federale overheid (zie kader ‘Bpost doet aan oneerlijke concurrentie’).

Tegelijk speelt het antitabaksbeleid van de overheid de distributiesector parten. “Ik spreek me niet uit over de noodzaak van zo’n beleid, maar door de hoge accijnzen is er een illegaal verkoopcircuit voor tabaksproducten ontstaan”, vreest Ardies. “Telkens als de douane zo’n lading onderschept, schrikken we van de cijfers. De impact zou de komende jaren zelfs groter kunnen worden.” Luc Ardies ziet ook met lede ogen aan dat de Nationale Loterij haar publiek via het internet bereikt. Ook dat leidt ertoe dat potentiële klanten niet meer in de krantenwinkel komen.

Toch wil de Unizo-topman niet uitsluitend met de beschuldigende vinger wijzen naar de anderen: “Het is het verhaal van de kip en het ei. Zijn er minder dagbladwinkels omdat ze omzet verliezen? Of zoeken onze stakeholders andere distributiekanalen, omdat er minder winkels zijn?”

Kleine spelers

“De winstmarges van de dagbladwinkels zijn klein, doordat de individuele verkopers zwak staan in hun onderhandelingen met grote bedrijven zoals de Nationale Loterij, de mediagroepen of de distributeur AMP”, stelt Ardies. AMP verdeelt in ons land ongeveer 300 binnen- en buitenlandse krantentitels en meer dan 5000 magazines. Het bedient 5800 verkooppunten zoals krantenwinkels, kiosken, supermarkten en benzinestations. Eind 2008 verdubbelde het bedrijf de transportkosten voor de levering en de terugname van artikelen. Beroepsverenigingen van persverkopers trokken daarop met de steun van Unizo naar de rechtbank van koophandel en de Raad voor de Mededinging. In beroep haalden ze hun slag thuis: AMP moet de verdubbeling ongedaan maken en moet een deel van de transportkosten terugbetalen.

Ardies: “We vragen aan minister van Consumentenzaken Johan Vande La-notte (sp.a) dat hij na de energiemarkt ook de distributiesector onder de loep neemt. Volgens ons gaat het hier om misbruik van een monopolie.”

Ardies klaagt ook aan dat AMP de krantenwinkels ertoe verplicht bepaalde producten in hun assortiment op te nemen, maar dat de distributiemaatschappij die onvoldoende of te traag terugneemt als ze niet verkocht raken.

Een buurtwinkel worden

Foeteren over onrecht en de dalende verkoop helpt de dagbladverkopers natuurlijk niet vooruit. Unizo Distributie raadt de handelaars vooral aan hun assortiment te verfijnen en te zoeken naar kansen buiten hun klassieke aanbod. “Iedere verkoper moet zoeken naar wat in zijn buurt nodig is. Ligt zijn winkel dicht bij een school, dan is het bijvoorbeeld een goed idee ook broodjes aan te bieden”, zegt Luc Ardies. “De krantenwinkel moet misschien naar Amerikaans model evolueren naar een ‘convenient shop’, een buurtwinkel die van alles verkoopt, zonder zijn eigenheid te verliezen. Buurtwinkels en cityshops van supermarkten in steden kennen de jongste jaren een groot succes. Een krantenwinkel in een stad moet dezelfde kansen te baat nemen. In landelijke gemeenten, waar de buurtwinkels verdwijnen, kan hij dan weer verloren functies overnemen.”

Unizo Distributie wil nog voor de zomer een kenniscentrum voor de dagbladhandel opstarten, om de terugval te keren. Het heeft daarover al een principeakkoord met de tabakssector en de Nationale Loterij gesloten. Ardies hoopt dat ook de mediabedrijven, bpost en AMP instappen. “Het kenniscentrum moet met feiten en cijfers aantonen welke producten nog winst opbrengen en welke haast niet meer de moeite lonen. Op termijn willen we een benchmark op de maat van de individuele dagbladhandelaar leveren en meezoeken naar de kansen in zijn wijk”, zegt Ardies. “Als eerste tip geven we: speel in op de buurtfunctie van je winkel. Dat blijft de belangrijkste motivatie voor buurtbewoners om je zaak binnen te stappen. Blijf breed en ruim denken om te ontdekken waar je kansen liggen.”

JOHAN DE CROM

“De mediagroepen pakken uit met stuntacties om meer abonnementen te verkopen. Ze kunnen die bodemprijzen aanbieden omdat bpost de kranten en tijdschriften bijna gratis bezorgt” Luc Ardies, directeur Unizo Distributie

“De krantenwinkel moet evolueren naar een buurtwinkel die van alles verkoopt, zonder zijn eigenheid te verliezen”