DE ZICHTBARE HAND

De auteur is hoofdeconoom van Petercam Vermogensbeheer. Reacties: visienoels@trends.be

(1) http://www.archives.gov/federal-register/ codification/executiveorder/12631.html (2) “Move over, Adam Smith: The Visible Hand of Uncle Sam”, John Embry, Andrew Hepburn, augustus 2005, www.sprott.com/pdf/pressrelease/ TheVisibleHand.pdf (3) www.house.gov/jec/hearings/testimony/109/ ag06-09-05questions.pdf

Na de KatRita-stormen zijn enkele zwakheden van het Amerikaanse systeem boven water gekomen. Natuurkrachten zijn blijkbaar minder te manipuleren dan de economie of de markten, anders had Bush die orkanen al lang naar Mexico laten afwijken. Het verschil met naderend economisch onheil is groot: dat wordt meestal afgewend via een simpele actie van Alan Greenspan, de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank. En ook de financiële markten leiden almaar meer beginnende stormen af…

Voor beginners: normaal zouden de financiële markten zonder interventies een evenwicht tussen vraag en aanbod moeten bereiken. In heel wat segmenten komt de overheid echter actief tussen. Zo wordt de kortetermijnrente bepaald door de centrale bank en niet door vraag en aanbod. Ook de goudprijs wordt al jarenlang gemanipuleerd met medewerking van de centrale banken (al gebeurt dat de jongste tijd blijkbaar met minder succes). De wisselmarkten? Wel, ook die worden al decennialang gestuurd, met interventies en subtiele woordspelletjes. De Amerikaanse langetermijnrente dan? Neen, ook hier weer hetzelfde: de Aziatische centrale banken manipuleren die al jarenlang met massale interventies.

Het rijtje wordt dus behoorlijk lang: rente- en valutamarkten, goud… Toch blijft iedereen geloven dat de aandelenhandel nog puur en zonder interventie gebeurt. Dat veranderde echter in 1987.

Plunge Protection Team. In de nasleep van de beruchte oktoberkrach van 1987 riep toenmalig Amerikaans president Ronald Reagan een comité in het leven dat op de markten zou interveniëren als dat nodig bleek (1). De Amerikaanse centrale bank (Fed), de beurswaakhond (SEC), de schatkust (Treasury) en de grote Amerikaanse zakenbanken (Goldman, Morgan Stanley, JP Morgan…) zetten een overleg- en interventiestructuur op.

Een recent rapport (2) toont gedetailleerd aan hoe de Amerikaanse overheid sindsdien in toenemende mate op Wall Street tussenkomt. Dat gebeurde bijvoorbeeld na het debacle van het hefboomfonds LTCM, maar uiteraard ook na de aanslagen van 11 september 2001 en net voor de start van de tweede Irak-oorlog. Het Plunge Protection Team – zoals het comité door de Washington Post werd genoemd in 1997 – zou echter veel vaker tussenkomen. Via gerichte aankopen op de futuresmarkten zou het geregeld de indexen ondersteunen.

Misleidende indicatoren. De manipulatie stopt trouwens niet bij de markten. Ook de economische cijfers worden al jarenlang gemasseerd. Zo is het geweten dat de Boskin-commissie de Amerikaanse inflatie met meer dan 1 % naar beneden heeft gehaald (en daardoor de groei en productiviteit heeft overschat). Ook dat optreden werd uitvoerig gedocumenteerd, onder meer door de Europese Centrale Bank.

In het voorbije jaar kromp de rentecurve erg sterk. Die curve geeft het verschil aan tussen de lange- en kortetermijnrente en wordt beschouwd als een betrouwbare vooruitlopende indicator van de economie. Die krimp in de rentecurve kwam er nadat de Fed de kortetermijnrente had verhoogd, en vooral nadat de langetermijnrente – onverwacht – was gedaald. Greenspan heeft dat laatste “een raadsel” (” a conundrum“) genoemd, waarschijnlijk omdat voor één keer niet de Amerikanen zelf, maar de Aziaten de boel manipuleerden. Greenspan verwierp eind juli dan maar de rentecurve als vooruitlopende indicator (3). Merkwaardig, want in 1996 had de Federal Reserve van Cleveland de rentecurve nog uitgeroepen tot “beste voorspeller van de reële groei in de afgelopen dertig jaar”. Begin augustus wijzigde het Amerikaanse onderzoeksinstituut The Conference Board zijn vooruitlopende indicator voor de VS, en neutraliseerde het effect van de rentecurve. Een positievere (mis)leading indicator was het gevolg.

Red de vrije markt van de overheid! Deze column gaat niet over een obscuur complot, wel over een algemeen bekende en almaar frequenter voorkomende manipulatie van de Amerikaanse economie en de financiële markten. Daardoor groeit ook het gevaar voor moral hazard: marktpartijen gaan onverantwoorde risico’s nemen, wetende dat er een onzichtbare reddende engel is. Enkele grote zakenbanken in de VS kunnen door hun voorkennis van de plannen van de Fed ook miljardenwinsten maken. En erger: veelvuldige manipulatie ondergraaft uiteindelijk de fundamenten van de vrijemarkteconomie!

Als de voorbije dagen de orkaan Rita de stad Houston en haar olie-installaties heeft toegetakeld, maar de Dow toch een procent is geklommen, dan weet u waarom. De zichtbare hand van Uncle Sam is nooit veraf…

Geert Noels