De winst gaat naar Belgacom

De liberale minister van Telecommunicatie Rik Daems kiest niet altijd voor de meest liberale oplossing. De alternatieve operatoren beschuldigen hem er zelfs ronduit van Belgacom voor te trekken bij de bepaling van de nieuwe internettarieven. Hijzelf spreekt over “een soort kartelsituatie”, die hij heeft doorbroken.

In de week van Christus’ dood en verrijzenis zuivert minister van Telecommunicatie en Overheidsbedrijven en Participaties Rik Daems (VLD) zijn lichaam aan de Duits-Zwitserse Bodensee. “Je kent dat soort kuren: niet eten, water drinken, om vijf uur uit uw bed gehaald worden door zo’n Duitser die u door de brousse jaagt,” grinnikt hij door de gsm.

Zeven dagen later blijkt de verkoop van Sabena aan SAirGroup geregeld te zijn. De privatisering van Beroepskrediet, de verzelfstandiging van De Post, de alliantie Post-ABX… Rik Daems werkt discreet en efficiënt. Er zit vaart in de stille privatiseringsagenda van deze handelsingenieur, die tot vorig jaar als begrotingsspecialist en vice-voorzitter van de VLD één van de bedenkers was van het plan om door de verkoop van overheidsactiva een lastenverlaging met 200 miljard te financieren. Over de verdere verkoop van Belgacom wil hij geen woord kwijt, al vertelde hij in september 1999 aan De Standaard dat hij “voor het eind van het jaar (1999) exact moest weten waar hij met Belgacom naartoe wou”.

Maar over andere onderwerpen hanteert hij – met een gemiddelde van vier toespraken per week – een populistische vocaliteit. E-mail voor elke Belg? Het komt eraan. Een parlement van tien miljoen burgers? Moet kunnen. Dreigende digitale beschavingskloof? Daems praat met zijn collega’s van Onderwijs en adviseert jongeren om hun grootouders te leren surfen. Geen vertrouwen in de virtuele wereld? Daems jaagt met Justitiecollega Marc Verwilghen een wet op de computercriminaliteit door het parlement. En bij elk e-woord groeit de informatiemaatschappij en wordt Belgacom hipper. Of hoe die e‘s ook voor privatiseringseuro’s staan.

Maar het is precies de dubbele agenda die de alternatieve operatoren de minister steeds openlijker verwijten. “De regering heeft de ambitie om van België de beste leerling van de klas te maken, maar dat wordt niet ingevuld,” verklaarde Patrick Torrekens, verantwoordelijk voor regulering bij Mobistar en voorzitter van de werkgroep regelgeving binnen het Platform Telecom Operators & Service Providers eind maart. Het Platform vertegenwoordigt 25 operatoren en 46 miljard frank omzet in 1999, naast 44 miljard frank investeringen en 6000 nieuwe banen in de jongste drie jaar.

Aanleiding van de persconferentie van het Platform was een onverwachte persmedeling die het kabinet Daems op 2 maart verspreidde onder de (in tijden van vrije markten toch wel opmerkelijke) kop Minister Rik Daems halveert internettarieven. Zelfs Philippe Lemmens, de gedelegeerd bestuurder van internet service provider Belgacom Skynet, moest het nieuws via de ochtendradio vernemen.

Het was een déjà vu. Bijna dag op dag een jaar voordien had de toenmalige minister van Telecommunicatie Elio di Rupo (PS) een gelijkaardige prijsaankondiging gedaan. Alleen kon di Rupo toen niet zeggen dat hij de internettarieven halveerde, want die waren op dat moment – door een speciale internetkorting die Belgacom zelf op 15 maart 1998 had ingevoerd – bijna zo laag als Rik Daems ze nu wil brengen. Daems dankte zijn mediagenieke titel dus aan het feit dat Belgacom op 1 november 1999 de speciale internetkorting heeft geschrapt. Dat betekende een prijsverhoging met 29% tot 45 frank per uur en gaf België één van de allerhoogste internettarieven in de industriële wereld (zie grafiek: Oeso- internettoegangskorf voor dertig uur). Die tarieven gelden nog altijd – de aangekondigde verlaging gaat pas in op 15 juni – wat tamelijk genant is voor wie “universele toegang tot een grote waaier van diensten tegen betaalbare tarieven” (Rik Daems in een recente Vrije Tribune) tot één van zijn beleidsprioriteiten heeft gemaakt.

Net als di Rupo stelt Rik Daems voor om internetters voortaan naar een speciaal nummer te laten bellen, met daarachter een nieuwe inkomstenverdeling voor de betrokken operatoren. En net als bij di Rupo, zou Belgacom in het nieuwe systeem voortaan het leeuwendeel van de internetinkomsten zelf opstrijken (zie grafiek: Internet goedkoper, maar hoe?). De internet service providers zijn theoretisch vrij om de speciale ‘0909’-nummers aan hun klanten aan te bieden. Zij mogen ook gewoon doorgaan met het verstrekken van internetdiensten via de huidige nummers, maar dan wel tegen de bestaande, veel hogere tarieven.

Belgacom noemt zich vanzelfsprekend “blij met de nieuwe piste”. “Er is een groter evenwicht totstandgebracht. Alle partijen moeten accepteren dat er minder zal worden ontvangen,” aldus Lian Verhoeven op de persdienst.

Minister Daems van zijn kant zegt open te staan voor andere voorstellen, “zolang de internetprijzen maar verder naar beneden gaan.”

“Ik heb gewoon vastgesteld dat de dames en heren operatoren heel lang praten, heel veel grote woorden gebruiken om de prijzen naar beneden te praten, maar de prijzen boven houden. Uiteindelijk gaat het over het verdelen van geld. En dan is het toch logisch dat degene die een frank minder krijgt altijd zal klagen,” zegt Rik Daems. “In België heb je eigenlijk – allez, we zullen het woord niet gebruiken – bijna een soort van kartelsituatie aan de ene kant ( nvdr – de alternatieve operatoren), tegenover de Big Bad Wolf ( nvdr – zoals de alternatieve operatoren Belgacom volgens Daems zouden afschilderen) aan de andere kant. Dat is toch ook wel heel eigenaardig als je het mij vraagt.”

Het is een uitspraak die Patrick Torrekens schokt. “Wij hebben nooit de kans gehad om een concreet voorstel van Belgacom te becommentariëren,” zegt hij.

Het Belgisch Instituut voor Postdiensten en Telecommuncatie (BIPT) zelf beschrijft in zijn advies hoe het overleg met de sector is gevoerd: een vraag om inzichten op 4 november 1999, een oproep om preciseringen op 26 november, een vergadering met de internet service providers op 23 december 1999, voorstellen van Belgacom op vrijdag 25 en dinsdag 29 februari 2000. En ten slotte het positieve advies van het BIPT, gedateerd op donderdag 2 maart, dezelfde dag dat minister Daems op Radio 1 in ‘Voor de dag’ tussen 7 en 9 uur ‘s ochtends zijn besluit uiteenzette. Internettijd, dat is bekend, is altijd korter.

Daems: “Het was tijd voor actie. Zo eenvoudig is dat. En was het de bedoeling om zo over te komen? Zeer zeker. Ik hoop dat die mensen nu ook eens even wakker zijn en dat ze nu met voorstellen komen die inderdaad onderzoekbaar zijn. Want de essentie van het verhaal was dat iedereen tegen de hogere prijzen heel goed zijn boterham verdiende, maar dat de markt en de consument er het nadeel van hadden. En dan maar zeggen, internet ontwikkelt zich niet in België.”

Terug naar ons déjà vu-effect. Na de aankondiging van Elio di Rupo, vorig jaar, spande een vijftal alternatieve operatoren met succes een kort geding tegen Belgacom aan om de tariefwijziging te blokkeren in afwachting van een uitspraak door de Raad voor de Mededinging. Op 17 maart 2000 – na de gelijkaardige aankondiging van Rik Daems dus – verloor Belgacom dat kort geding ook in hoger beroep. Een academische overwinning voor de concurrenten op het eerste gezicht, ware het niet dat het ‘0909’-voorstel van Daems zo sterk lijkt op het ‘078’-edict van zijn voorganger.

“Belgacom doet de tariefverlaging die ze toestaat aan de eindgebruikers (…) integraal dragen door de alternatieve operatoren en stort slechts een deel van de besparingen die ze realiseert (op kosten van de alternatieve operatoren) aan de eindgebruikers door,” noteert de rechtbank over de ‘078’-maatregel in haar jongste vonnis. Het voorstel van Belgacom dwingt de alternatieve operatoren om “te kiezen tussen een substantiële vermindering van hun interconnectie-inkomsten enerzijds en een substantiële vermindering van hun marktaandeel anderzijds,” aldus de rechter. En dat terwijl er, “voor Belgacom kennelijk geen enkele objectieve reden bestaat om de prijs van de internetcommunicaties via vooraf geïdentificeerde geografische nummers ( nvdr – het gangbare stelsel) op hetzelfde niveau als voor spraakoproepen te houden, noch om ze op hetzelfde niveau te brengen, zoals Belgacom op 1 november 1999 heeft gedaan door de integrale korting tijdens de daluren, die ze sinds maart 1998 toepaste, teniet te doen.”

En misschien nog het meest fundamenteel: “Als machtig operator heeft Belgacom de wettelijke verplichting van zijn tarieven op zijn kosten te baseren. Belgacom miskent deze verplichting manifest wanneer het ( nvdr – voor de vaststelling van zijn interconnectieprijzen) meent rekening te kunnen houden met de abonnementsvoorwaarden die de ISP’s aanbieden of zouden kunnen aanbieden.” Voor de rechtbank kan het dus niet dat Belgacom aan andere operatoren hogere interconnectietarieven aanrekent naargelang de vervoerde informatie aan de eindgebruiker duurder wordt verkocht. Een belangrijke uitspraak, want ook in het nieuwe stelsel van internettarieven hangt de eenheidsprijs die Belgacom aan de operatoren rekent af van wat de eindgebruiker uiteindelijk betaalt.

De alternatieve operatoren wikken nu hun kansen om ook het nieuwe tariefsysteem juridisch aan te vallen (zij wijzen er trouwens op dat de succesvolle strijd tegen het indertijd voorgestelde 078-systeem de boem van het ‘gratis internet’ mogelijk heeft gemaakt). Er is wel een verschil in statuut tussen de beide voorstellen. Het afgewezen 078-voorstel, waarvan de verdienste in het toenmalige pre-electorale klimaat door minister di Rupo werd opgeëist, was een eenzijdig door Belgacom aangekondigd tarief. Het 0909-stelsel daarentegen is “een voorstel dat voor 2000 integraal deel uitmaakt van Belgacoms Referentie Interconnectie Offerte, en dat als dusdanig na positief advies van het BIPT, door de minister van Telecommunicatie is aanvaard,” preciseert administrateur-generaal Eric Van Heesvelde van het BIPT.

De voorgestelde regeling veronderstelt nieuwe contracten tussen de operatoren en Belgacom, in sommige gevallen een herziening van de netwerkarchitectuur en in elk geval extra supportkosten voor de internet service providers. Toch gaat het slechts om een interimregeling tot eind dit jaar, bevestigt Eric Van Heesvelde.

Het BIPT zelf wou volgens zijn eigen advies immers de internationale trend volgen naar een collecting model voor internettoegang. Daarbij bepaalt niet de dominante operator, maar de leverancier van de internetdienst een ‘alles inbegrepen’ eindgebruikersprijs (communicatie- én internetkosten, momenteel zijn dat twee onderscheiden facturen). De dienstenleverancier zou dan Belgacom vergoeden voor het doorsluizen van de oproep en eventueel voor de facturatie van de dienst aan de eindgebruiker. In het voorstel-Daems blijft van die idee alleen over dat de internet service provider kan kiezen tussen drie vaste prijzen.

Volgens zijn eigen advies ziet het BIPT af van zijn voorkeur voor een collecting model “gelet op de huidige mogelijkheden van het facturatiesysteem van Belgacom”. Maar er zijn nog andere redenen.

“Met het bestaande kostenmodel zagen we eigenlijk niet duidelijk genoeg wat de correcte tarieven zouden moeten zijn,” zegt Eric Van Heesvelde, verwijzend naar de moeilijkheden die het BIPT nog altijd heeft om in te schatten hoeveel bepaalde dienstenelementen nu werkelijk aan Belgacom kosten. Wanneer een internetleverancier zoals Belgacom Skynet zelf zijn prijzen vrij kan bepalen “heb je het risico van een price squeeze,” betoogt de administrateur-generaal. “Als Belgacom zijn eigen eindgebruikerstarieven laag maakt en slechts zijn eigen collectingkosten aanrekent, dan wordt de marge uiterst gering.” Belgacom zou dus de meest efficiënte internet provider op de markt kunnen blijken te zijn? Van Heesvelde: “U legt de vinger op de zere plek. Het is niet altijd zo evident wat de inbreng van een alternatieve operator in dat internetgebeuren is. De internet service providers zijn meestal rechtstreeks gekoppeld aan een punt op het netwerk (van de alternatieve operator) en zorgen zelf voor het verdere verloop van hun trafiek, internationaal.” Alternatieve operatoren, met andere woorden, zijn maar een doorgeefluik. Indien ze niet met vaste prijzen zouden worden beschermd, zouden ze mogelijk uit het internetgebeuren verdwijnen, redeneert het BIPT.

Iets om aan te denken als u internet te duur vindt.

bruno leijnse