Zijn overwinning bezorgde Donald Trump een mandaat om de naoorlogse wereldorde die door de Verenigde Staten gevestigd werd opzij te schuiven. Met de hulp van een bereidwillig Congres kan zijn binnenlandse agenda de erfenis van Obama snel tenietdoen.
De overwinning van Trump is geen gewone schok. Het woord aardbeving is gewettigd. Op binnenlands gebied komt ze neer op de verwerping van het Amerikaanse establishment verpersoonlijkt door Hillary Clinton, net zoals Trumps verovering van de Republikeinse nominatie een einde maakte aan het Bush-tijdperk.
De Clintons en de Bushes zijn verleden tijd. Trumps overwinning betekent ook een scherpe breuk met meer dan zeventig jaar Amerikaans wereldleiderschap, een rol waartegen hij decennialang heeft geprotesteerd. Trumps overwinning betekent een breuk met zowat alles wat de wereld als vanzelfsprekend beschouwde over de Verenigde Staten.
De eerste slachtoffers van 8 november zijn de elites van de twee partijen die het land al decennialang besturen. Dat geldt zowel voor de Republikeinse als de Democratische Partij. Zo goed als elk kopstuk van de regering-George W. Bush ondertekende een brief waarin Trump afgedaan werd als “roekeloos onverantwoordelijk”. Ofwel kon het de Amerikanen niet schelen, ofwel waren ze niet aan het luisteren.
Er zijn al veel vragen gerezen over hoe de opiniepeilers zich zo grondig konden vergissen. De aanwijzingen waren nochtans duidelijk zichtbaar. Jarenlang beweerde een meerderheid van de Amerikanen dat ze geloofde dat hun land op het verkeerde spoor zat en dat haar kinderen het slechter zullen hebben dan zij. Dat pessimisme breidt zich uit. De verkiezing van Barack Obama in 2008 was een signaal dat de VS hunkerden naar verandering. De overwinning van Trump is een verwerping van zijn politieke nalatenschap.
Het doorsnee Amerikaanse huishouden blijft na acht jaar Obama achter met een lager inkomen dan aan het begin. Bovendien daalt de levensverwachting van de blanke arbeidersklasse – Trumps luidruchtigste en woedendste kiezersgroep – sinds het begin van de eeuw.
Trumps overwinning werd ook gestimuleerd door de almaar duidelijker raciale, geografische en educatieve scheidslijnen in de Verenigde Staten. De steun voor Trump klitte samen rond een gemeenschappelijke haat tegen de elites. Het fundament werd gevormd door voornamelijk blanke mannen zonder universiteitsdiploma, die in kleine steden en in landelijk Amerika wonen.
Het kiezerskorps van Trump omvatte ook mensen die voor Obama hadden gestemd en verbazend veel hispanics. De meeste mensen hadden aangenomen dat de latino’s zich in groep zouden afzetten van Trumps belastering van illegale immigranten uit Mexico. Misschien zagen ze daarbij de wrok over het hoofd die zij die het land op legale wijze binnenkwamen koesteren tegen hen die langs de achterdeur binnenkwamen.
Wat zal er nu gebeuren? Trump zal zijn ambt aanvatten als de machtigste Amerikaanse president in de recente geschiedenis. Dat is niet alleen omdat de Republikeinen de beide kamers van het Congres controleren, maar ook omdat Trump voor zijn partij spreekt op een wijze die geen enkele andere verkozen Republikein zich kan veroorloven.
Het enige punt waarop Trumps agenda overeenstemt met de Republikeinse volkswijsheid draait rond belastingverlagingen. Hij beloofde een historische verlaging van de tarieven in de personen- en de vennootschapsbelasting, die het Congres waarschijnlijk ook tot wet zal verheffen. Hij beloofde ook anti-abortusaanhangers te benoemen tot het Amerikaanse Hooggerechtshof. Ook dat zal de goedkeuring van zijn partij wegdragen.
De verkiezing tot vicepresident van Mike Pence, een van Amerika’s meest vooraanstaande christelijke conservatieven, zal voor Trump de banden aanhalen met de evangelische supporters van de partij. De Republikeinen zijn het er ook over eens Obamacare af te schaffen, de Dodd-Frankhervorming van Wall Street te herzien of te schrappen en nog wat andere maatregelen door te voeren.
Maar in vele opzichten is de economische visie van Trump ver verwijderd van de Republikeinse orthodoxie. Zoals de zaken er nu voor staan, zullen zijn begrotingsplannen de openbare schuld van de Verenigde Staten over verschillende jaren met 10 biljoen dollar verhogen, zegt de conservatieve Tax Policy Foundation. Trumps economisch adviseurs, aangevoerd door de voormalige Wall Street-journalist Stephen Moore en het televisieanker Larry Kudlow, hebben weinig over voor budgettair conservatisme. Hun agenda is een veel ruimere versie van de belastingverlagingen aan de aanbodkant van het Reagan-tijdperk.
Voeg daar Trumps plannen om zwaar te investeren in infrastructuur aan toe en zijn belofte om niet te raken aan de Amerikaanse uitkeringen, en je krijgt het recept voor een grote oprisping van het Amerikaanse begrotingstekort. Heel wat economen voorspellen dat Trumps aanzienlijke stimulans zal leiden tot een korte boomperiode, gevolgd door een recessie. Zijn agenda zal ook de algemeen verwachte beslissing van de Federal Reserve om de rente in december te verhogen drastisch compliceren.
Bovendien beloofde Trump tijdens zijn campagne dat hij Fed-voorzitter Janet Yellen zou ontslaan. Hij dreigde er ook mee de Amerikaanse staatsobligaties opnieuw te onderhandelen.
‘Moeder van alle machtsstrijden’
En wat met Trumps plannen voor de rest van de wereld? Velen hopen dat hij tijdens zijn campagne voor het populistische effect ging. Ze zijn meer dan waarschijnlijk verkeerd. Zoals Thomas Wright van het Brookings Institution aangetoond heeft, houdt Trump er al bijna drie decennia een isolationistische visie op na. In 1987 stak hij 95.000 dollar in een advertentie van een volle pagina in de New York Times waarin hij fulmineerde tegen het profitariaat van de bondgenoten van Amerika en waarin hij beweerde dat de Verenige Staten afgezet werden door Japan. Verander laatstgenoemde in China en je ziet dat de mercantilistische boodschap van Trump weinig veranderd is. De Amerikaanse handelsagenda zoals we hem kennen, is dood.
Trump zal zich afwenden van het Trans-Pacific Partnership. De overeenstemmende onderhandelingen met Europa zijn zo goed als dood. Daarenboven heeft Trump als president de macht de VS terug te trekken uit het Noord-Amerikaanse vrijhandelsakkoord NAFTA en China en Mexico zware importtarieven op te leggen. Weer valt het te bezien of hij die dreigingen uitvoert. Maar alleen al het vooruitzicht zal de wereldorde ontwrichten.
Het zal ook Washington op zijn kop zetten. Trumps ‘America First’-agenda ondermijnt de wereldvisie van zowel de Republikeinen als de Democraten. Het Amerikaanse exceptionalisme – de notie dat de VS een unieke verantwoordelijkheid hebben om de wereldorde in stand te houden en universele waarden te verspreiden – zal vervangen worden door een rauwe versie van nixoniaans transactionalisme. Dat zal Trump opzetten tegen de trouwste bondgenoten van Amerika, de elites van de twee partijen in Washington en het militair-industrieel complex. Elke voorspelling daarover is een slag in de lucht.
“We staan op het punt de moeder van alle machtsstrijden mee te maken in Washington”, zegt Wright. “Niet alleen de Republikeinen, ook het Pentagon zal een grote rol spelen. De hoge pieten van het leger zullen de verkozen president proberen te overtuigen van de noodzaak allianties aan te gaan.”
Donald Trump beloofde ook zich terug te trekken uit het klimaatakkoord van Parijs, de nucleaire deal van Obama met Iran opnieuw te onderhandelen en Poetins Rusland een vriendschappelijke hand toe te steken. De ambities van Oekraïne kunnen dan een van de eerste slachtoffers zijn van Trumps regeerperiode. Ook de NAVO komt ongetwijfeld ter sprake.
Onzekere gevolgen
Kan Trump van gedachten veranderen? Het antwoord daarop hangt grotendeels af van wie hij benoemt op sleutelposten. De onzekere gevolgen van een regering-Trump zullen weken voor hij de eed aflegt aan het licht komen. Later deze maand moet hij zich voor de rechtbank verdedigen in een groepsvordering tegen de Trump University. Er zijn volgens een analyse van USA Today meer dan zeventig rechtszaken hangende tegen Trumps bedrijven. Het vermogen dat Donald Trump nu heeft om de wetgeving te beïnvloeden – hij heeft macht over de belastingdiensten, de FBI en andere ordehandhavingsdiensten – roept een belangenconflict op dat zijn gelijke niet heeft in de Amerikaanse geschiedenis.
Het was in de voorbije achttien maanden een duizelingwekkende rit. Trump verscheurde de spelregels, stak een middenvinger op naar het Amerikaanse establishment en beloofde dat hij alleen de problemen van Amerika kan oplossen. “Ik hou van de laaggeschoolden” was misschien wel zijn meest veelbetekenende uitspraak op zijn weg naar de macht.
In de verkiezingsnacht bracht Trump de Amerikaanse elite genadeloos ten val. Aan het einde van de race stak hij een olijftak uit naar de helft van Amerika die tegen hem gestemd had. Was hij toen oprecht of niet? Daar kan de toekomst van de republiek van afhangen.
FINANCIAL TIMES
“Trumps begrotingsplannen zullen de openbare schuld van de Verenigde Staten over verschillende jaren met 10 biljoen dollar verhogen” – Tax Policy Foundation
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier