De annexatie van de Krim, oplopende spanningen met Oekraïne, een hoofdrol in de Syrische burgeroorlog. Rusland is vandaag niet uit het nieuws te branden. Het grootste land op aarde profileert zich almaar nadrukkelijker op het politieke wereldtoneel.
Waarnemers breken zich het hoofd over de nieuwe strijdbaarheid van Moskou. Is het machtshonger bij president Vladimir Poetin? Of probeert die net zijn zwakte te verbergen, want sinds de instorting van de oliemarkt en de internationale sancties als vergelding voor de inlijving van de Krim boert de Russische economie achteruit.
Wie een land wil doorgronden, kan niet rond zijn geschiedenis. Bij Rusland denkt u misschien in de eerste plaats aan het communisme en de ideologische strijd met het Westen, die de vorige eeuw beheerste. Maar de drie eeuwen daarvoor zijn minstens even belangrijk om Poetins Rusland te begrijpen. Het is in die periode dat een achtergesteld en weinig ontwikkeld gebied evolueerde tot een natie, die voor het eerst een hoofdrol opeiste in de Europese politiek.
In De Romanovs schetst Simon Sebag Montefiore een bijzonder gedetailleerd beeld van de familie die driehonderd jaar de scepter zwaaide in Rusland. Al die tijd vormde het Kremlin – of even vaak Sint-Petersburg – het toneel voor intriges, wisselende machtsverhoudingen en niets ontziende machtsspelletjes, waarbij folteringen, gruwelijke moordpartijen en verbanningen naar Siberië tot de orde van de dag hoorden.
Wat Montefiores lijvige geschiedenis nog leert is, hoe vertrouwd de Russen zijn met sterke figuren, die autoritair het land leiden. Denk aan legendarische tsaren en tsarina’s als Peter de Grote of Catharina de Grote. “De Romanovs zijn de meest succesvolle machthebbers sinds de Mongolen”, schrijft Montefiore, die onder meer ook een biografie over Stalin schreef. “Het Russische rijk groeide onder hun bewind 142 vierkante kilometer per dag. Aan het einde van de 19de eeuw heersten ze over een zesde van het aardoppervlak.”
Waarin verschilt dit boek van de uitgebreide bibliotheek, die al bestaat over de Russische keizerlijke familie? “Dit is de eerste Romanov-geschiedenis die het persoonlijke en het politieke in één verhaal verenigt”, schrijft Montefiore in zijn inleiding. Helaas verdwijnt het politieke nogal vaak naar de achtergrond en ligt de nadruk op het persoonlijke leven van de monarchen. Wat zich vertaalt in een soms eindeloze plejade van hovelingen, minnaars en minnaressen. Dit boek lezen doet daarom soms denken aan het doorbladeren van een glossy magazine met lokale bekendheden in het buitenland: best aangenaam als guilty pleasure, maar wie zijn al die mensen?
“De Romanvos leefden in een wereld van familiale rivaliteit, imperiale ambitie, verbijsterende glamour, seksuele uitspattingen en regelrecht sadisme”, vat Montefiore samen. Dat zijn alle elementen van een sterk verhaal. En Montefiore spaart de details niet. Wellicht zal dit werk zijn plaats verdienen tussen de standaardwerken over de Russische tsaren. Maar wie Rusland en zijn relatie met de rest van de wereld wil doorgronden, slaat misschien beter een ander boek open.
Simon Sebag Montefiore, De Romanovs, Nieuw Amsterdam, 2016, 880 blz., 49,95 euro
JASPER VEKEMAN
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier