De verpakking maakt de chip

De Zaventemse chipassembleur CS2 heeft zijn kapitaalverhoging rond. Maar ook daarna zal er meer geld nodig zijn om echt mee te spelen.

Het zijn grote dagen voor Custom Silicon Configuration Services NV ( CS2), de verpakker van halfgeleiders die een clean room uitbaat op vijfhonderd meter van de Ikea-winkel van Nossegem. De aangekondigde kapitaalverhoging van ongeveer een half miljard frank is – behoudens ongevallen – eergisteren 23 november bij de notaris gepasseerd.

In het voormalige distributiecentrum van Pfizer wacht nu een fors vergrote stofvrije ruimte op vier nieuwe productielijnen. Ze moeten de capaciteit van de chipverpakker verdrievoudigen tot 18 miljoen ’64 I/O’-eenheidsequivalenten per maand. “Als we dan nog eens verdubbelen, worden we werkelijk een wereldspeler,” zegt chief executive officer (CEO) Steve Lerner. Momenteel is CS2 een dwerg. “Elk van onze klanten afzonderlijk zou ons meer werk kunnen bezorgen dan we aankunnen,” geeft Steve Lerner toe. De uitbreiding brengt het bedrijf “op weg naar de goede middenmoot”.

Chipverpakkers of -assembleurs zijn maar een schakel in de voedselketen van de micro-elektronica. Zij zorgen ervoor dat de minuscule chips, die uit de veel grotere wafers worden gezaagd, met de buitenwereld kunnen communiceren en niet teloorgaan door vocht en vuil.

De voedselketen is voor 80% Zuidoost-Aziatisch. “Het ontwerp kan in België gebeuren, de waferproductie in Taiwan, de assemblage in Korea en het testen dan weer hier. Pas dan gaan de chips naar de eindverbruiker,” zegt Lerner, die de trage logistiek maar wát graag in de verf zet. “Bij capaciteitstekorten stonden de Europeanen altijd op de laatste rij,” zegt Lerner.

Twee jaar geleden

deed deze energieke Amerikaan, een veteraan van ‘s werelds grootste chipverpakker Amkor Anam, de ronde van de Europese durfkapitalisten. Hij wou middenin de langste crisis van de halfgeleiderindustrie 20 miljoen dollar ophalen om een onafhankelijke greenfield assemblagefabriek in Europa neer te zetten.

Wijlen professor Roger Van Overstraeten van Imec bracht hem in contact met Stefaan Nicolay, partner in IT Partners, het fonds dat enkele maanden voordien met de steun van Imec was opgericht en nu 2,7 miljard frank aan middelen beheert. CS2 werd de eerste participatie van IT Partners. Glundert Lerner: “De timing was pal erop. We kochten onze uitrusting goedkoop in een downturn, en nu we klaar zijn, zitten we met een upturn. De technologie is perfect. Dat soort serendipiteit kom je maar één keer tegen in je leven.”

Packaging is wereldwijd ongeveer 18,2 miljard dollar waard. Ongeveer 7,3 miljard dollar daarvan wordt uitbesteed. ” Motorola en Texas Instruments hebben verpakkingsfabrieken verkocht, de trend naar outsourcing is sterk,” zegt Lerner. Op dit segment speelt CS2. Lerner wil zo snel mogelijk 5% van de Europese markt.

In Zaventem doet CS2 nu bijna alles: het testen, dunschuren en verzagen van de wafer, het ontwerp van de verpakking, de montage van de die (het stukje silicium) op de drager en het testen van de afgewerkte chip. Daarmee mikt CS2 op korte leveringstijden, service en flexibiliteit.

Robots schuiven langs productielijnen van het Zwitserse Esec. Automatisering heeft het kostenplaatje fel veranderd. Typisch de helft – voor sommige chips zelfs 70% – van de kosten voor een verpakker zijn grondstoffen. Arbeid is 10%, afschrijvingen 20%. “Hooguit twaalf mensen houden de fabriek aan de gang. In Zuidoost-Azië is daar het dubbele voor nodig,” zegt Lerner.

Zevenhonderd miljoen frank

was de investering in de eerste fase. Voor de uitbreiding is nog eens een miljard nodig. Om die sommen af te schrijven werkt het bedrijf volcontinu. Hoeveel is de investering voor een optimale schaalgrootte? Lerner: “Ongeveer 100 miljoen dollar, één tiende van wat een waferfabriek kost.” Daar is CS2 nog een eind vanaf. Steve Lerner ziet twee bronnen om zover te geraken: een gestage stroom van eigen inkomsten en een beursintroductie. “Wij liggen voor op ons business plan. Wij zijn klaar voor een Initial Public Offering (IPO) als de markt klaar is,” grijnst hij. De private plaatsing van 23 november, waarvoor op Vlaamse investeringsfondsen werd gemikt (Nicolay: “Wij wilden snel gaan”) was een eerste stap. Het vervolg is voor 2000. “We moeten eerst de onrust van de beurs over de intrestvoeten en de millenniumbug laten passeren,” zei Steve Lerner daarover in september. Volgend jaar wil CS2 1,5 miljard frank en in 2002 zelfs 4 miljard frank omzet halen.

De vijver waarin CS2 vist, is 54 Europese waferfabrieken groot. “Wij mikken op het topsegment,” zegt Stefaan Nicolay. CS2 nam een licentie op de Ball Grid Arrays-techniek van Motorola, die de contactpunten niet meer aan de rand van de chipverpakking plaatst, maar gespreid over de oppervlakte. Dat maakt de contacten minder kwetsbaar en complex en laat toe van meer functies op een chip te zetten of om dezelfde functies op een kleinere chip te passen.

“De techniek heeft een mooie toekomst, vooral in telecommunicatieproducten,” zegt Kristoffel Mulier van Sirius Communications, een Aarschots ontwerper van chips voor satellietcommunicatie en derdegeneratiemobilofonie.

Niet meer de chip,

maar de verpakking wordt vandaag een beperkend element. In juli ruilde CS2 1,5% van zijn aandelen tegen een licentie op een set ‘thin film’-technologieën van Imec. Ze vormen de basis voor multichipmodules, die een ‘systeem in één verpakking’ mogelijk maken. Toepassingen zijn GSM’s, satelliettelefoons, camera’s en andere sterk geïntegreerde apparaten. Zo’n System-on-a-Package vergt een nieuwe benadering. “Bij het ontwerp van de chip wordt de verpakking mee ontworpen. De verpakking wordt een deel van de chip,” zegt Marianne Van den Broeck, hoofd public relations bij Imec. Het onderstreept meteen hoe strategisch de verpakker wordt in de Vlaamse elektronicacluster.

De groei in de segmenten waar CS2 op mikt is fors – meer dan 30% per jaar, met een uitschieter van bijna 90% voor ‘chip scale packages’ (verpakkingen die nauwelijks groter zijn dan de chip zelf). “Dat is een groot verschil met de voedingsindustrie,” zegt Filip Marin, voormalig financieel directeur van Ter Beke en vandaag bij CS2 aan de slag in dezelfde functie. “Wie in de voedingsindustrie groter wil worden, moet marktaandeel afpakken van anderen of overnames doen. Wij hoeven alleen maar een stukje van de groei mee te nemen.”

Maar er is concurrentie. Eind september was CS2 al door “vier-vijf” klanten gekwalificeerd (en intussen door “enkele meer”, volgens Filip Marin). Opdrachtgevers komen officieel vooral uit de mobilofoon- en automobielsfeer. Siemens, Philips, Alcatel Microelectronics en SGS Thomson zijn evidente prospecten, maar namen zal je bij CS2 niet horen. “Als ze uitlekken, gaan de Aziaten speciaal voor die klanten in hun prijzen snijden om ons pijn te doen,” spreekt Steve Lerner uit ervaring.

En hoewel de komst van CS2 vanuit Imec is aangemoedigd, zijn de spin-offs van de Leuvenaars daarom nog geen captive customers. De jongste spruit van Imec – zo jong dat hij pas deze week wordt opgericht en bij het in druk gaan nog met de werknaam C-Pix werd aangeduid – zal CMOS beeldopnemers ontwerpen. “Voor de wafers werken we nauw samen met Alcatel Microelectronics. Een alternatief is Power Semiconductor Ltd. uit Israel,” aldus marketingverantwoordelijke Lou Hermans. C-Pix werkt samen met CS2 voor de verpakking, bevestigen beide partijen. Maar ook hier zijn er alternatieven. Hermans: “In het Verre Oosten, in Schotland of bij ShellCase in Israel.”

Twee van de vier geplande bijkomende productielijnen van CS2 zijn besteld. Ze moeten in het eerste kwartaal operationeel worden. Ook het order voor de Thin Film lijn is de deur uit.

De Leuvense elektronicacluster

heeft een onderzoekscentrum, bouwers van ontwerpsystemen, ontwikkelaars van signaalprocessoren, een chipverpakker die met 120 medewerkers nu al twee keer zoveel mensen tewerkstelt als was voorzien… Wat er nog ontbreekt? Steve Lerner: “Een CMOS waferfabriek die met de Taiwanezen kan concurreren.” Alleen, wie legt daarvoor 1 miljard dollar op tafel nu de Taiwanese UMC Group van haar plannen voor een Belgische fabriek lijkt af te zien?

BRUNO LEIJNSE