Voor de zevende keer op rij een begroting in evenwicht, een dalende staatsschuld en een Zilverfonds dat moet helpen de meerkost van de vergrijzing te betalen. De erfenis van afscheidnemend minister van Begroting Johan Vande Lanotte (SP.A) heeft een zilveren glans, maar is een vergiftigd geschenk voor de volgende generaties.
Vande Lanotte werd de jongste weken opgevoerd als de machtige penningmeester van de Belgische overheidsfinanciën. Overschat de invloed van Vande Lanotte echter niet, want ook hij is maar een bromvlieg die verstrikt zit in het Belgische machtsweb. Als federaal minister van Begroting heeft hij vat op nauwelijks één vijfde van de totale overheidsuitgaven. De rest wordt uitgegeven door de deelstaten, de lokale overheden en de RSZ, en gaat op aan rentelasten. Op dit moment is Rudy Demotte (PS) de échte minister van Begroting, want hij heeft de volmachten om de peperdure uitgavenstijging in de ziekteverzekering onder controle te houden.
Vande Lanotte mag het zijn verdienste noemen dat de uitgaven van de federale overheidsdiensten bijna bevroren zijn – al zit hier zo veel inefficiëntie dat meer doen met minder geld niet eens zo’n moeilijk beleid kan zijn. Vergeet ook niet dat de uitgaven voor ambtenarenpensioenen onaantastbaar blijven en nu al fors stijgen. Ook Binnenlandse Zaken, Justitie en Mobiliteit ontsnappen aan de besparingsdans, en op die manier financiert Vande Lanotte intussen toch maar mooi het gratis-mobiliteitsbeleid van de SP.A.
Omdat Vande Lanotte nauwelijks kon en wilde besparen, zocht hij jarenlang zijn heil in eenmalige inkomsten. In totaal spekte Vande Lanotte de staatskas op die manier al met ongeveer 10 miljard euro. Alleen andere olijvenrepublieken zoals Griekenland en Italië doen het op dat vlak ‘beter’. ‘Eenmalige inkomsten’ is trouwens nieuwspraak voor eenmalige verschuivingen: de lusten naar voren, de lasten naar achter. De kraak van het pensioenfonds van Belgacom bijvoorbeeld redde de begroting van 2003, maar de bijbehorende pensioenverplichtingen zullen nog decennia op de begroting wegen.
Vande Lanotte kon ook rekenen op een aanhoudend hoge fiscale druk om de eindjes aan elkaar te knopen. Zo is het niet moeilijk om bij de beste leerlingen van Europa te horen. Nederland bijvoorbeeld heeft misschien wel een begrotingstekort, maar dan zonder cosmetische ingrepen, én met een lagere fiscale druk, een lagere staatsschuld en veel meer pensioenreserves.
Vande Lanotte heeft de begrotingsmeubelen van paars hic et nunc gered, maar van zijn grootste opdracht – het voorbereiden van de vergrijzing – heeft hij niks gebakken. Dat is onvergeeflijk. En het Zilverfonds dan? Dat is een lege doos, een politieke oorkonde voor een stukje van de schulddaling die er sowieso was, en niet gebaseerd is op begrotingsoverschotten maar op de eenmalige verkoop van activa.
Het oordeel van de geschiedenis voor zijn zevenjarige begrotingsbeleid zal niet mals zijn: Vande Lanotte is de man die zijn politieke curriculum bij elkaar schreef met het geld van de volgende generaties.
Daan Killemaes
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier