De Verenigde KoninkStaten

De auteur is hoofdeconoom van vermogensbeheerder Petercam. Reacties: visienoels@trends.be

Benieuwd hoe een economie met een vastgoed- en kredietbubbel reageert op een hogere rente? Wacht niet op de Verenigde Staten, kijk nu al naar het Verenigd Koninkrijk. Er is wel degelijk een Angelsaksisch economisch model. De gelijkenissen tussen de VS en het VK zijn treffend. Gezinnen torsen een schuld van meer dan 110 % van hun inkomen in de VS en 130 % in het VK tegenover 73 % in de eurozone (zonder Duitsland zelfs minder dan 50 %).

Sinds 2001 groeit de Amerikaanse consumptie uitsluitend door belastingverlagingen en hogere schulden, want de reële lonen dalen al drie jaar op rij. In Groot-Brittannië bedroeg de gemiddelde groei van de consumptie de afgelopen jaren 3 %. Zonder het gebruik van een bijkomende hypotheek op hun huizen zou dat minder dan de helft zijn geweest. De huizenprijzen stegen in de VS bijna 10 % in 2003, in het VK 15 %, na gelijkaardige stijgingen in de jaren voordien.

Net als in de VS, geven ook de Britse overheidsuitgaven een stevige duw: bijna alle jobcreatie komt van de staat, retour au coeur à l’anglaise. Beide landen hebben trouwens historisch hoge twindeficits (een tekort met het buitenland én een overheidstekort).

Tegelijk deelt ook de Britse economie enkele positieve eigenschappen met de Amerikaanse: lage werkloosheid (officieel toch) en een flexibele arbeidsmarkt. En het VK heeft de City, terwijl de VS Wall Street heeft. Ook dat is leuk in een wereld waar diensten belangrijker worden geacht dan productie.

Leve de King. Stel dat u zich met uw hoofd in een hete oven bevindt en met uw benen in een koelkast. Alsof deze oncomfortabele situatie nog niet genoeg is, hangt uw lot af van de analyse van twee economen. De eerste analyseert de situatie en besluit dat er gemiddeld genomen geen probleem is. Hij adviseert u rustig te blijven liggen. De tweede ziet twee grote risico’s. Hij raadt aan eerst de hitte weg te nemen en later ook de koude te bestrijden.

De eerste is de Amerikaan Alan Greenspan, de tweede is Mervyn King, de gouverneur van de Engelse centrale bank. Hij hield het hoofd koel na zijn benoeming in juni 2003 en verhoogde de rente onmiddellijk. Een maand geleden verhoogde hij nog eens om de excessen af te koelen. Daardoor bedraagt de korte rente nu 4 % in het VK, tegenover 1 % in de VS en 2 % in de eurozone. Hiermee heeft King zich losgemaakt van het beleid in zijn tweelingeconomie, de VS (zie grafiek).

Dat de recente scheuring ook ideologisch is, blijkt uit de uitspraken van hun boegbeelden. King is ongerust over de Britse schulden en hij verhoogt de rente om een kredietbubbel af te remmen. Greenspan vindt dat niet de taak van de centrale bank: “De consument is het best geplaatst om in te schatten hoeveel schuld hij aankan.” De voorzitter van het Amerikaanse centrale-bankensysteem zou dus alcoholcontroles afschaffen, want de bestuurder weet zelf het best hoeveel hij kan verdragen.

Big iMac-index. In tegenstelling tot de Amerikaanse dollar, bleef het Britse pond het afgelopen jaar sterk tegenover bijna alle munten. Het pond zou volgens de bekende BigMac-index (die de prijs van hamburgers vergelijkt) zo’n 30 % overgewaardeerd zijn. Bij de krant The Mirror vloog een journalist met een lagekostenmaatschappij naar New York, kocht er een Apple iMac en spaarde nog 100 pond (150 euro) uit ten opzichte van een aankoop van dezelfde computer in Londen. De sterke munt begint de Britten echter pijn te doen. Britse bedrijven zoals uitgever Pearson en farmareus GlaxoSmithKline zagen hun winst met 7 % gereduceerd door het munteffect.

Het sterke pond heeft de import van allerhande elektronische en Aziatische hebbedingen goedkoop gemaakt en hiermee de consumptieboom gestimuleerd. De dag dat de economie vertraagt door de rentestijgingen en de dure munt, kan het echter snel in de andere richting gaan. In tegenstelling tot de Amerikaanse dollar, is het Britse pond immers geen reservemunt. Daardoor kan de onaangename situatie ontstaan dat het zijn rente hoog moet houden om voldoende buitenlandse financiering voor zijn tekorten aan te trekken, terwijl de economie tegelijkertijd kreunt onder de combinatie van hoge schulden en hoge rente.

Ligt Soros op de loer? In tegenstelling tot de VS, is het VK dus bezig om van zijn krediet- en vastgoedverslaving af te kicken. King kiest niet de makkelijkste weg: liever de korte pijn nu, terwijl de internationale conjunctuur een deel verzacht, dan erger later. Dat is een blijk van maturiteit, de Bank of England bestaat dan ook al sinds 1694, de Amerikaanse Fed sinds 1913.

De Britten hebben ervaring met zo’n boom/bust-scenario. Dat leidt uiteindelijk tot een verzwakking van het pond, sanering van de overheids- en lopende tekorten, en een exportgeleid herstel later. Met de huidige sterkte van het Britse pond en de structurele onevenwichten moet de beruchte speculant George Soros zin krijgen om zijn coup van 1992 (de vorige boom/bust) te herhalen. Toen kelderde hij met zijn hedge fund het pond. In 1997 herhaalde hij die stunt met de Thaise baht. Pakt hij in 2004 opnieuw het pond aan? Er is meer kans dat zijn netten deze keer niet achter het kleine visje aanzitten, maar achter de Amerikaanse walvis. Een dubbelslag als fin de carrière van Soros: het kelderen van de Verenigde KoninkStaten?

Geert Noels