De tuin als kunstwerk

Chaumont-sur-Loire (Frankrijk)

Al voor de dertiende keer organiseren ze in het Franse Chaumont-sur-Loire het unieke ‘Festival des Jardins’. Het walhalla voor tuinfanaten.

Hier ziet u de natuur zoals u haar nog nooit hebt gezien. Opgeluisterd met gigantische mikadostokken, doorkruist met metalen bollen of bloempotten in vrije val. Dit zijn de percelen van het Internationale Tuinenfestival van Chaumont-sur-Loire, ontworpen door hedendaagse tuinarchitecten, waaronder vier Belgen. Een botanische kunst die naar design én architectuur knipoogt…

Sinds dertien jaar is dit evenement, dat elk jaar 150.000 bezoekers trekt, uitgegroeid tot dé ontmoetingsplaats voor estheten. Het festival lokt niet alleen groene vingers, maar ook liefhebbers van moderne kunst, fans van design en bewonderaars van veelzijdige creaties, die het fantastisch vinden om op één en dezelfde plek zo’n bom van verbeeldingskracht aan te treffen.

25 tuinen vol chaos

Aan de basis van dit festival, dat vandaag een van de invloedrijkste tuinexpo’s van Europa is, ligt een gemiste kans: het plan om op de terrassen van het Centre Pompidou in Parijs experimentele tuinen te laten aanleggen door de belangrijkste tuinarchitecten ter wereld.

Dat project ging de mist in wegens administratieve problemen, maar de toenmalige Franse minister van Cultuur, Jack Lang, nam de idee over. Hij kon op de hulp rekenen van de politieke overheden van de Région Centre, die de voormalige kasteelhoeve van Chaumont-sur-Loire ter beschikking stelden.

Het principe van het festival is simpel: het park – dat in 1992 ontworpen werd door de Belg Jacques Wirtz – omvat dertig percelen, omzoomd door beukenhagen, van elk ongeveer 240 m2. Elke tuinarchitect is vrij in zijn interpretatie van het jaarthema, zolang hij maar niet meer dan 12.000 euro uitgeeft. Dit jaar zien we op 3,5 hectare 25 realisaties rond een uniek onderwerp: chaos.

En dit thema wordt ingevuld door ontwerpers uit alle hoeken van de wereld. Het plantaardige element – en juist daaruit blijkt dat het evenement helemaal van deze tijd is – is versmolten met andere elementen en soms zelfs naar de achtergrond verdrongen. Het perceel ‘Metamorfoses’ bijvoorbeeld, dat door vier Italianen werd ontworpen, bestaat uit een enorme bol die gemaakt is uit een metalen band die in spiraalvorm is opgewikkeld. Boven uit de bol priemt het topje van een heester. In het hart van een perfect door de mens ontworpen geometrische figuur baant het gewas zich een weg naar het licht. Het resultaat: een schitterend spel van materialen tussen groen en ijzer, een pakkend contrast tussen vrije en beheerste vormen.

De werken van de tuinarchitecten van Chaumont zijn poëtisch, maar bevatten ook een flinke dosis humor en heel veel installaties deinzen er niet voor terug de dingen uit hun context te plaatsen. Zo bijvoorbeeld ‘Green carpet’ van de Duitser Bernard Küdde met zijn platgetrapte grasveld, z’n gekantelde boom en bank als waren ze opgezogen door een centrale wervelwind.

4 Belgen geselecteerd

Nog speelser en uiterst vermakelijk is het perceel ‘Mikado’ van de Belgen Caroline de Sauvage, Elodie Gourrier en Vincent Gillier. Het trio heeft tussen de hagen een reusachtig mikadospel opgezet, een verstrengeling van dunne veelkleurige (bamboe)stokken boven de hoofden van de bezoekers opgetrokken. Voor een spel met een onweerstaanbare aantrekkingskracht op kinderen is dat een prima zet! En deze keer wordt het thema chaos volkomen geëerbiedigd, want het risico dat je het bouwwerk voor je ogen ziet instorten, lijkt heel reëel.

Ook de kandidatuur van de Belgische Simone Kroll werd uit de honderden inzendingen die Chaumont binnenkreeg, geselecteerd. Haar creatie is veel-eer een manifest dan een tuin: het is een vervuilde, modderige janboel. Er zijn elementen uit de hele regio verzameld. Verschillende soorten grond, gevuld met afval. Er slingeren oude jerrycans, stukken hout, plastic en oude banden rond. En toch groeien er plantjes tussen al deze rommel…

In totaal zijn er 25 creaties, afkomstig uit onder meer Australië, Letland, Zwitserland en Italië, door commissaris Jean-Paul Pigeat en zijn team uitgekozen. Het project van Chaumont, dat uniek is in zijn genre en in meer dan één opzicht vergankelijk is, wordt beschouwd als ideeënreservoir zonder weerga, een hedendaagse kunstexpositie onder de blote hemel.

Antoine Moreno