De pax electrica II is niet meer dan een doekje voor het bloeden voor SPE. De stroomproducent krijgt een klein stukje van de nucleaire monsterwinsten van Suez om het hoofd boven water te houden. De rest van de economie blijft op haar honger zitten. Of zal Europa alsnog de nucleaire brandkast kraken?
Elektriciteitsproducent SPE is aan Belgische kant de grote (en enige) winnaar van het engagement dat Suez en de Belgische regering sloten aan de vooravond van de gemeenteraadsverkiezingen. Hoofdpunt van deze pax electrica II is dat SPE een stukje van de goedkope kernenergie van Suezdochter Electrabel mag overnemen. Dat moet SPE uit de rode cijfers tillen. Voor de rest van de economie zet de pax niet veel zoden aan de dijk. Een echte vrijmaking van de markt is maar mogelijk als de concurrentie een veel grotere toegang krijgt tot de goedkope stroom uit kernenergie, maar Suez bewaakt de monsterwinsten uit haar kerncentrales beter dan Fort Knox zijn goud beschermt.
Of kraakt Europa alsnog de nucleaire brandkast? Volgens de jongste berichten zou Neelie Kroes, eurocommissaris voor Concurrentie, toch zwaardere eisen stellen vooraleer ze de fusie tussen Gaz de France en Suez goedkeurt. Distrigas ligt op het offerblok, maar de Belgische economie heeft er veel meer baat bij dat de elektriciteitsmarkt wordt opengebroken en dat er dus nog meer nucleaire capaciteit wordt losgeweekt bij Electrabel. Maar of de Commissie dat aandurft? Het verdict valt ten laatste op 24 november.
Als echter ook Europa de Belgische elektriciteitsmarkt niet openbreekt en als bovendien de pax electrica een definitief staakt-het-vuren inhoudt tussen de Belgische regering en Suez – waarnemers houden hun hart vast tot wat de regering zich precies verbonden heeft in de nog geheim gehouden teksten – dan blijft Suez nog jarenlang heer en meester op de Belgische stroommarkt.
Red SPE
Intussen toonde premier Verhofstadt zich een bijzonder waardevol gemeenteraadslid van Gent door SPE te hulp te schieten. Een van de aandeelhouders van SPE is immers de stad Gent, dat via enkele tussenholdings nog een kapitaalbelang van 2,9 % en winstdeelname van 1,26 % in SPE in handen heeft.
‘Red SPE’ was trouwens ook de expliciete opdracht die Didier Donfut (PS) meekreeg. Deze luitenant van PS-voorzitter Elio Di Rupo zat voor de regering aan de onderhandelingstafel met Suez. Donfut is de federale staatssecretaris voor Europese Zaken nota bene, en vooral: hij was tot september 2005 bestuurder van SPE. Donfut verdedigde de Waalse publieke sector, die nog een grote aandeelhouder van SPE is ( zie organogram).
Neelie Kroes is niet onverdeeld gelukkig met dit initiatief. De bescherming van zwakkere spelers ziet ze niet als de ideale strategie om de concurrentie te organiseren. Dan sluist ze liever kernenergie door naar Eon of Electricité de France, bedrijven die wel meteen hun voet naast Electrabel kunnen zetten. Maar ja, de Belgische politieke netwerken hebben ook hun belangen te verdedigen. SPE boekte vorig jaar 15 miljoen euro verlies, en zal ook dit jaar verlieslatend zijn. SPE moet zijn hoofdzakelijk gasgestookte centrales voeden met dure gascontracten, en is dus geen partij voor Electrabel. Dat kan afgeschreven en goedkope stroom uit de kerncentrales op de markt gooien, en voor de bevoorrading van zijn gascentrales nog genieten van historische, goed onderhandelde gascontracten met Gasunie en Statoil.
De pax stelt dat SPE 535 megawatt kernenergie van Electrabel mag overnemen (9 % van de nucleaire capaciteit van Electrabel, 4 % van de totale capaciteit). De prijs moet nog bepaald worden. In elk geval moet de doorschuifoperatie SPE de nodige ademruimte geven. “Maar denk nu niet dat SPE met behulp van deze kernenergie de prijzen zal verlagen. Neen, SPE zal van de lagere kosten gebruikmaken om zijn rentabiliteit te herstellen,” zegt een dichte waarnemer.
En als de tandem Suez-Gaz de France dan toch wat kernenergie moet afstaan, dan liefst aan SPE. Want vergeet niet dat de Franse energiereus nog altijd een belang van 25,5 % heeft in SPE en dus de waarde van de afgestane kernstroom deels kan recupereren.
Industrie wil nucleaire bonus
Suez heeft in het kader van de pax ook nog de vrijblijvende belofte gedaan om 15 % van de productieactiva te ruilen met een buitenlandse speler. Het Duitse Eon is een mogelijke ruilpartner, want Electrabel is geïnteresseerd in een stek op de Duitse markt, die door de grote lokale energiekampioenen even hermetisch is afgesloten als de Belgische door Suez.
De bedoeling van de regering is dat drie volwaardige spelers actief worden op de Belgische energie-markt: Electrabel, SPE en nog een derde. Dat de regering op een vrije markt de concurrentie moet organiseren, is al veelzeggend, en dan nog blijft de machtspositie van Suez relatief ongeschonden. “Marktdominant zijn, is zoals zwanger zijn. Je bent het of je bent het niet. Zolang Electrabel meer dan de helft van de markt in handen heeft, maakt het niet uit hoeveel productiecapaciteit ze afstaan. Electrabel kan dankzij zijn dominantie terugverdienen wat het toegeeft. Want wie kan zeggen dat ze de kluit belazeren door meer dan de marktprijs te vragen? Zij bepalen de marktprijs,” zegt een insider.
De steunoperatie van SPE toont aan dat spelers zonder kernenergie geen kans maken om Suez het vuur aan de schenen te leggen op de Belgische markt. De kerncentrales zijn in het verleden versneld afgeschreven op kosten van de verbruiker. Ze produceren vandaag stroom tegen 10 tot hooguit 15 euro per megawattuur. In het oude gereguleerde prijssysteem zouden deze lagere productiekosten de prijzen verlagen, maar vandaag is daar geen sprake van. Nu bepaalt de markt de prijs, en die bedraagt op de groothandelsmarkt 60 euro per megawattuur.
Kerncentrales zijn dus de jackpot voor Suez. Een winstmarge van 45 euro per megawattuur levert bij een jaarproductie van 45 terawattuur (de kerncentrales wekken 55 % van de Belgische elektriciteit op) een theoretische cashflow van een dikke 2 miljard euro op. Maar in de praktijk verkoopt Electrabel nog heel wat stroom via contracten die rekening houden met de kostprijs van de elektriciteit. Gegeven de delicate politieke situatie wil Electrabel nu ook niet het onderste uit de kan halen.
Toch zijn de grootverbruikers het beu dat het voordeel van de kernenergie veel te weinig naar hen doorvloeit. Integendeel, waar contracten vervallen, zijn forse prijsstijgingen hun deel, terwijl in de buurlanden de grootverbruikers gunstige vaste prijzen hebben bedongen, waardoor ze ontsnappen aan de excessen van de markt.
Zeven Belgische grootverbruikers hebben daarom hun aankoopkrachten gebundeld in Blue Sky om betere prijzen te bedingen bij in eerste instantie Electrabel. Maar de regering kan hier meer doen, en in plaats van een pax te sluiten met een Franse onderneming, kan ze inspiratie putten uit het Franse prijsmechanisme. Frankrijk kent vandaag naast het marktmechanisme ook een systeem van gereguleerde tarieven, waarbij een middelgrote verbruiker 58,8 euro per megawattuur betaalt, transport en distributiekosten inbegrepen. Dezelfde verbruiker betaalt in België 91 euro per megawattuur. Of hoe de redding van de Franse stroomdominantie voor het oprapen ligt in Frankrijk.
Daan Killemaes
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier