De Raphaël van de Nederlanden

In het herdenkingsjaar rond Pieter Bruegel de Oude herontdekt BOZAR het werk van Bernard van Orley, de kunstenaar die de brug sloeg tussen de Vlaamse primitieven en de Italiaanse renaissance.

Als belangrijk Brabants kunstenaar uit de Noordelijke renaissance heeft Bernard van Orley zijn solotentoonstelling in Bozar meer dan verdiend. Behalve schilderijen en retabels ontwierp hij ook glasramen, bijvoorbeeld voor de Sint-Goedele- en Sint-Michielskathedraal in Brussel, en de Sint-Romboutskathedraal in Mechelen. Hij wordt ook nog altijd herinnerd voor zijn kartons voor wandtapijten: een werk waarvoor hij in zijn tijd hoger aanzien genoot dan voor zijn schilderijen. Van Orley had ook een indrukwekkend atelier, waar enkele beroemde leerlingen rondliepen die later naam maakten, zoals Michiel Coxcie en Pieter Coecke van Aelst.

Vandaag is Van Orley minder bekend dan tijdgenoten zoals Hans Holbein en Lucas Cranach, en minder bewonderd dan zijn voorlopers Jan van Eyck en Rogier van der Weyden. Maar Bernard van Orley sloeg wel de brug tussen de Vlaamse primitieven en de Italiaanse renaissance. Hij combineerde invloeden uit het werk van Raphaël met die van Rogier van der Weyden. Dat sloeg aan bij Margaretha van Oostenrijk en haar opvolgster, Maria van Hongarije, van wie Van Orley allebei de hofschilder was. Ook keizer Karel toonde zich fan. Toen Albrecht Dürer in de Nederlanden op bezoek was, belandde hij in Brussel bij Van Orley. Dürer noemde zijn collega ‘de Raphaël van de Nederlanden’ en maakte een portret van zijn gastheer.

Bijzonder is dat tijdens de expo de ondergrondse doorgang van het Paleis voor Schone Kunsten richting het Coudenbergpaleis, het voormalige paleis van keizer Karel, wordt opengesteld voor het publiek. Het netwerk van gewelfde gangen en zalen is wat rest van het majestueuze paleis, dat in de achttiende eeuw werd verwoest. In het Museum Kunst & Geschiedenis aan het Jubelpark zijn tegelijk wandtapijten te zien die Van Orley ontwierp.