“De politici creëren een angstpsychose”

De kans is groot dat het veevoederbedrijf Vanden Avenne over enkele dagen zijn deuren moet sluiten. Patrick de Backer, farmacoloog en toxicoloog van de Universiteit Gent, waarschuwt: de officiële Belgische controlefilosofie is strak en bedreigend.

Uit de elegante proefstallen zwelt het geloei van herkauwers aan. Patrick de Backer (50), hoofddocent farmacologie en toxicologie van de faculteit diergeneeskunde aan de Universiteit Gent, onderzoekt het effect van diergeneesmiddelen op koeien, varkens, paarden en leghennen. De campus Merelbeke is de stek van 1100 studenten en hun aantal stijgt. Alleen de universiteiten van Luik en Gent vormen diergeneeskundigen in België. Steeds meer studenten bereiden zich voor op carrières bij de voedselcontrole.

De kans is groot dat het veevoederbedrijf Vanden Avenne op bevel van minister van Volksgezondheid Magda Aelvoet ( Agalev) over enkele dagen twee weken dicht moet als straf voor het vinden van minieme sporen van het geneesmiddel sulfadiazine. China kondigde vorige week een algeheel verbod af op de invoer van voedsel uit Nederland. Een vergelding voor de verbranding van partijen vlees en vis in de haven van Rotterdam. Het voedsel werd vernietigd, omdat het door de Europese Unie verboden antibioticum chlooramfenicol werd aangetroffen.

TRENDS. Deze regering wekt de indruk dat de voedselkwaliteit daalt.

PATRICK DE BACKER (UNIVERSITEIT GENT). “Ja, en dat is totale onzin. De jongste twintig jaar is de voedselkwaliteit in België verbeterd met een factor honderd. De pesticiden die men in 1982 nog gebruikte zijn verdwenen, de additieven worden zorgvuldig gescreend, de vereisten om een diergeneesmiddel te erkennen zijn verveelvoudigd. Met de bewering dat in veevoeder en voedingsmiddelen geen sporen van sulfonamiden mogen zitten, schep je een onwerkelijke situatie. Er doken sulfonamiden op in de eieren van kippen die van het voer van Vanden Avenne gegeten hadden. Om via die eieren eenzelfde dosis binnen te krijgen als via een kinderdosis van het geneesmiddel Bactrim, moet je een omelet van 130 kilo eten.”

Hoe is de situatie in het buitenland?

DE BACKER. “Europa volgt dezelfde kwaliteitsnormen. Daarom pleit ik voor een eigen landbouw die we goed controleren. Zonder Europese landbouw moeten we ons voedsel invoeren en hebben we geen veiligheidswaarborg. Ik denk aan de Chinese honing, de Filippijnse garnalen, de Latijns-Amerikaanse maïs met schimmels. Een eigen voedselbuffer is nodig. Als Europa zijn landbouw afbouwt, moet een leger inspecteurs toezien op de invoer. De Argentijnse landbouw zit in het slop en de Europese markt is belangrijk, dus zal er goedkoop worden geproduceerd met allerhande trucs. Het is utopisch om in de pampa’s urinestalen te nemen.”

Vinden de nieuwe analysetechnieken steeds iets onoorbaars?

DE BACKER. “De analysetechnieken hebben in de voorbije twintig jaar een enorme sprong voorwaarts gemaakt. Dat is de jongste vijf jaar nog versterkt met de liquide chromatografie massaspectrometrie. Daarmee kan je ionen opsporen en dus fragmenten van moleculen, zodat je uiterst ver kan gaan in het vinden van bestanddelen. Als men de detectielimiet begint te hanteren als belangrijkste parameter voor een beslissing en uitgaat van één deeltje op één miljard, dus één part per billion, dan heb je geregeld prijs. Maar hoe steekhoudend is dat? Men verwaarloost de evenwichtige inschatting van het risico voor het dier en de mens. Binnen afzienbare tijd checken we parts per trillion en als je daar je beslissingen van laat afhangen, zal je nog grotere problemen oproepen. Absoluut nul bestaat voor geen enkel voedingsproduct. Bij PCB’s die potentieel kankerverwekkend zijn, tolereert men een peil van 200 deeltjes per miljard en voor sulfanomide, een stof die kinderen dagelijks innemen, aanvaardt men slechts een peil gestoeld op de strenge detectielimiet. Dat klopt niet, of ben ik gek?”

Is België te streng?

DE BACKER. “In Nederland en Frankrijk is men pragmatischer, hoewel ze dezelfde Europese wetgeving als in België hanteren. Men overlegt daar meer. Hier moet er meer openheid ontstaan, ik heb geen schrik met cijfers boven water te komen. Het is dan nog aan de beleidsman of -vrouw om de conclusie te trekken. Als men vanuit de voedselveiligheid en de Good Manufacturing Practices hoge normen zou stellen, vallen er producenten weg. Het zij zo. Degene die goed werken, worden beloond, de andere verdwijnen.”

Hoe bekijkt u de BSE, PCB en dioxine in België?

DE BACKER. “Ik ben blij dat het allemaal is gedetecteerd en dat er oplossingen zijn gevonden. Waar ik vandaag voor vrees, is dat de slinger te ver doorslaat. Er moet een werkbare situatie blijven. De toediening van geneesmiddelen aan dieren via voeder is de meest veilige, de minst milieubesmettende aanpak. De ministeries van Landbouw en Volksgezondheid stuurden de veevoeder- en de diergeneesmiddelenindustrie in die richting, maar zodra er een probleem is, snijden ze die weg af. Dan moeten de boer en de dierenarts zich behelpen met trucs die gevaarlijker zijn voor het dier en de consument. Je mag de boeren niet met de rug tegen de muur duwen of je lokt opnieuw hormonenschandalen uit.”

Staan de biologische producten boven elke verdenking?

DE BACKER. “Wat zijn de controles op biologische producten? Voor gevaren als de pesticiden zullen de biowaren beter scoren, maar over hun microbiële besmetting heb ik geen idee, evenmin over de opstapeling van milieufactoren in de lucht en in de grond. Er zijn geen biodynamische coöperaties die bij ons aankloppen. Welke waarborg heeft de man in zijn biotuintje dat er geen cadmium in zijn grond zit?”

Kent u het bedrijfsleven?

DE BACKER. “Er werken twintig mensen in mijn lab, de helft van de activiteiten is contractresearch voor bedrijven en dat groeit. Ik werk voor de diergeneeskunde van Janssen Pharmaceutica. Wij zijn een van de twee Belgische universitaire labs die opereren volgens de Good Laboratory Practices en dus volgens de OESO-normen die aanvaard worden voor internationale vergelijkingen. Wij veranderen nooit een cijfer, wat we zien wordt doorgegeven. De ondernemer moet zich daarbij neerleggen. Ik heb nog nooit een bedrijf gehad dat zei: die resultaten komen ons slecht uit, pas ze even aan. De resultaten mogen meestal worden gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften en dus is er dialoog.

“Toch denk ik dat men mij doelbewust weert uit de geneesmiddelencommissie als expert voor het Federaal Voedselagentschap. Ik ontving van Luc Beirnaert een mooie brief waarin hij zei dat hij mijn medewerking niet op prijs stelde. Ik ben daar niet rancuneus over.”

Bent u een gevierd spreker bij de groenen?

DE BACKER. “Neen, ik ben nog nooit gevraagd door Agalev of een milieugroep. Ik zou dat graag doen en als zij waardevolle argumenten aandragen leg ik mij daar bij neer. Ik ben verbaasd over die non-communicatie. Ik stelde voor aan vrienden van Volksgezondheid om een discussie te voeren met het kabinet, maar er is nooit een reactie op gekomen. Ik zou gaarne het standpunt vernemen van de groenen over de genetisch gewijzigde organismen. GGO’s voor planten worden niet aanvaard en voor menselijke geneesmiddelen wel. Daar wordt ook gemanipuleerd met genen en dat staat weinig ter discussie. Vanwaar die dubbele maatstaf?”

Wie is objectief?

DE BACKER. “Ik krijg het verwijt: professor, uw vrouw is eigenaar en zaakvoerder van Oropharma, een farmaceutisch bedrijf voor duivengeneesmiddelen en u werkt voor de industrie, dus u komt uit een verdachte hoek. Mijn vraag is dan: als Olivier Deleuze staatssecretaris van Energie wordt en voordien hoofd was van Greenpeace België, komt die dan niet uit een verdachte hoek of bestaat die verdachte hoek alleen bij het bedrijfsleven? Wat zijn de beweegredenen van minister Deleuze? Is hij écht begaan met het milieu of heeft hij een verborgen agenda?”

Ligt minister Aelvoet van Volksgezondheid in de vuurlijn?

DE BACKER. “Minister Aelvoet is van goede wil, maar een minister is afhankelijk van een kabinet. Ze zou moeten kunnen beschikken over een klein, onafhankelijk wetenschappelijk college dat eerlijke adviezen geeft. Ik pleit voor een Staten-Generaal over de voedselveiligheid met de politiek, de industrie en de wetenschap. Wat willen wij in België? Bij ons komt de rechter tussenbeide. Is dat een economisch dossier, een politiek dossier, een milieudelict? Dat leidt tot frustraties en verwarring.”

U kent de inspecteurs van Landbouw. Is de malaise daar groot?

DE BACKER. “De inspecteurs van Volksgezondheid zijn zeer ongelukkig en weten niet waar zich aan te houden. Veel gewone mensen voelen zich onbehaaglijk door wat er aan de hand is met de sulfanomiden en Vanden Avenne. Zij kunnen het niet precies formuleren, maar zij betrouwen de verwijten niet. ‘Een fabriek sluiten, wát, hebben die gasten ons dan allemaal vergiftigd’, hoor ik. ‘Als een inspecteur ziet dat je een ei eet met tien deeltjes per miljard sulfonamide en je daarop zes dagen in quarantaine zet, wat dan’, vraagt de straat zich af. Begrijpen de politici dat het publiek niet dom is, zich belazerd kan voelen en dan vijandig stemt?”

Is de samenleving bevreesder voor alledaagse problemen?

DE BACKER. “De voedselveiligheid past in de groeiende algemene discussie over veiligheid. Jean-Marie Le Pen was politiek dood gebleven zonder het acuut worden van het thema veiligheid. Vrees is een sterk middel om greep te hebben op Jan Publiek. De kerk in de Middeleeuwen dreigde met de duivel en de verdoemenis. Na de implosie van de kerk schept men een andere angstpsychose. De middeleeuwse mens begreep niks van de Latijnse missen en de dogma’s zoals de Drievuldigheid. Door iets te scheppen wat onbegrijpelijk is, ontstaat een onderdrukkingsinstrument. Dat geldt voor veel discussies over groen en leven.”

Frans Crols, Eric Pompen [{ssquf}], fcrols@trends.be

“Genetische manipulatie voor planten wordt niet aanvaard en voor menselijke geneesmiddelen wel. Vanwaar die dubbele maatstaf?”

“De kerk in de Middeleeuwen dreigde met de duivel en de verdoemenis. Na de implosie van de kerk schept men een andere angstpsychose.”