DE PARABEL VAN DE TWEE TUINMANNEN

D e economie is aan het verzwakken. En dus zou de Europese Centrale Bank best wat omzichtiger te werk gaan, in plaats van de hele economie met haar renteverhogingen te straffen.

Ik heb ooit de Europese Centrale Bank (ECB) en de Federal Reserve (Fed) vergeleken met twee tuinmannen. De Amerikaanse centrale bank heeft een dubbele opdracht: ze moet ervoor zorgen dat er geen onkruid groeit (inflatie) en er tegelijkertijd op letten dat het gras (economische groei) niet verdort. De ECB heeft slechts één opdracht: onkruid bestrijden. Al loop je natuurlijk wel het risico dat je door het gebruik van te sterke onkruidbestrijders helemaal geen gazon meer overhoudt.

Vorig jaar heb ik die ECB-strategie ongewild uitgetest. Enkele weken na mijn deskundige spuitronde constateerde ik dat het gras verdacht veel begon te verkleuren. Het werd me volledig duidelijk toen ik daarna even een blik wierp op de gebruikte onkruidverdelger. Na een beurt met round-up was het inderdaad tijd voor… een nieuw gazon.

Ik ben dus voorzichtiger geworden, en daarom geloof ik niet in de inflatiedreiging die de centrale banken ons vandaag voorhouden. Het woord inflatie is voor deze instellingen gewoon een excuus om de rente te verhogen. Zeker voor de ECB wordt het stilaan ongeloofwaardig om de kortetermijnrente te verhogen wegens de verwachte prijsstijgingen. De inflatie is net aan een sterke daling begonnen. In België bedroeg ze in september 2006 nog maar 1,2 %, tegenover 1,6 % in augustus. En ook in heel euroland zal de inflatie de volgende maanden onder de 2 % zaken, de psychologische drempel voor de ECB.

Nochtans heeft ECB-voorzitter Jean-Claude Trichet de financiële markten voorbereid op nog meer renteverhogingen. De kortetermijnrente in euroland staat nu op 3 %, maar er wordt verwacht dat ze tegen het einde van het jaar 3,5 % zal bedragen.

Renteverhogingen zijn voor de ECB gemakkelijk verdedigbaar als drie voorwaarden vervuld zijn. Ten eerste als de Amerikaanse centrale bank hetzelfde doet, ten tweede bij een stevige economie, en ten derde als de inflatie meer dan twee procent bedraagt.

Financiële orgie. Twee van die drie voorwaarden zijn vandaag niet langer vervuld. Alleen de economische indicatoren blijven het in Europa goed doen, maar hoelang nog? Zo is de gerenommeerde Duitse ZEW-indicator onlangs sterk verzwakt (zie grafiek). Deze indicator loopt vooruit op onze NBB-indicator (Nationale Bank van België), die op zijn beurt als een vooruitlopende indicator op de Europese groei wordt beschouwd.

Misschien wordt de zwakte van de ZEW deels ingegeven door de nakende btw-verhoging in Duitsland (van 16 % naar 19 %). De Duitse consument zal een aantal aankopen vervroegen, maar de btw-verhoging kan ook het prille economische herstel in Duitsland fnuiken. Dat scenario lijkt me echter overdreven. Belastingen verhogen is natuurlijk nooit een geweldig idee om de economie te stimuleren. Maar de Duitse economie steunt nu ook al erg weinig op de consument, maar vooral op de export van de bedrijven.

De ZEW-indicator is gebaseerd op een enquête bij analisten. Het is paradoxaal dat dezelfde analisten die erg pessimistisch zijn over de economie, erg optimistisch zijn over de financiële vooruitzichten, zoals blijkt op de beurzen. Daar is een logische verklaring voor. Operationeel vertragen de ondernemingsactiviteiten, maar op financieel vlak blijft de hoogconjunctuur duren. De cashflows van de bedrijven zijn nog steeds meer dan redelijk. Maar vooral de boom aan corporateactiviteiten (fusies en overnames) brengt ondernemingen in hogere sferen. De bedragen die momenteel worden geboden, zijn irrationeel exuberant. Bepaalde financiële vehikels, zoals private-equityfondsen, kunnen vandaag al te gemakkelijk geld lenen om zo’n dure overnames te financieren.

Punchbowl wegnemen. William Mcchesney Martin, een voormalige voorzitter van de Amerikaanse centrale bank, zei ooit “dat het de taak van de centrale bankier is om de punchbowl weg te nemen voor het feest start”. Daar is het vandaag al te laat voor. De geldgroei in euroland bedroeg vorige maand meer dan 11 %, wat vooral kwam door de stijging met meer dan 21 % van de kredieten aan bedrijven. Die groei is grotendeels het resultaat van al die schuldgefinancierde overnames, niet zozeer door de boom van de bedrijfsinvesteringen.

De ECB hoeft dus helemaal de rente niet te verhogen om de inflatie te bestrijden of de economie af te koelen. Dat proces is al een tijdje bezig en heeft geen helpende hand nodig. Het echte risico voor de stabiliteit van de economie en het financiële systeem is de geldgekte in de privésector. Om dat af te remmen moet de ECB de rente niet verhogen voor de hele economie. Ze zou de banken gewoon kunnen opleggen om de reservevereisten voor kredieten aan te scherpen.

Als de Europese Centrale Bank de punchbowl te laat wegneemt, is een kater erg waarschijnlijk. Het zou echter oneerlijk zijn om de volledige economie zo’n kater te bezorgen voor een tuinfeestje waaraan slechts enkelen hebben deelgenomen.

De auteur is hoofdeconoom van Petercam Vermogensbeheer. Reacties: visienoels@trends.be

Geert Noels