De pandabeer wordt volwassen

Maurice Kerkhofs, de Vlaamse president van Alcatel China, is het niet eens met zelfgenoegzame uitspraken in het westen over “de mythe van het Aziatisch mirakel”. De pandabeer, die symbool staat voor China, heeft wel degelijk meer in zijn mars.

Shanghai.

Minister van Buitenlandse Handel Philippe Maystadt veroorzaakte tijdens de voorbije Belgische handelsmissie naar China nogal wat opschudding over de participatie van het Algemeen Bestuur voor Ontwikkelingssamenwerking (Abos) in Shanghai Bell. Maar dat incident wordt door Maurice Kerkhofs, de president van Alcatel China Ltd., koeltjes weggewuifd. Met zeventien andere Chinese telecombedrijven (joint ventures en dochters van hetzelfde Shanghai Bell of Alcatel) zit Shanghai Bell in de investeringsportefeuille van Alcatel. “De Chinezen zijn nog heel tevreden met dit tussen aanhalingstekens Belgisch-Chinese bedrijf. Van bij de start heeft die participatie goodwill gecreëerd ten aanzien van ons land,” zegt Kerkhofs. “Zij eerbiedigen uiteraard de beslissing van de aandeelhouders. Als België zijn 8 % verkoopt, zullen de Chinese meerderheidsaandeelhouder (60 %) en Alcatel Bell (32 %), overeenkomstig hun voorkooprecht, onderling uitmaken wie de participatie overneemt. Maar of dit belang van de Belgische staat vandaag 400 miljoen frank, dan wel 1,5 miljard Belgische frank waard is, daarover kan men alleen gissen. Ik begrijp dat minister Maystadt dit wil laten onderzoeken : want op hoeveel schat men de activa van onze ultramoderne nieuwe fabriek in Pudong ? Wat zijn de marktvooruitzichten ? Wat betekent Shanghai Bell op termijn in de gigantische Chinese telefoniemarkt ?”

In Pudong, de economische zone bij Shanghai waarin buitenlandse investeerders de voorbije vijf jaar meer dan 400 miljard frank pompten en rijstvelden omtoverden tot een nieuw Manhattan, heeft Shanghai Bell (18 miljard frank omzet) een complex van 40.000 m². In de hoogtechnologische fabrieksruimte worden publieke schakelsystemen en centrales met een capaciteit van meer dan 80.000 telefoonlijnen gemaakt. Daarnaast heeft het bedrijf ook nog 20.000 m² werkplaatsen waar onderdelen worden geproduceerd en nog eens 30.000 m² kantooroppervlakte. Kerkhofs gaat ermee akkoord dat zo’n spitsbedrijf niet past in een ontwikkelingsbeleid. Maar, zegt hij, “wij hebben er altijd voor gepleit dat de dividenden naar China zouden terugvloeien, bijvoorbeeld in de vorm van ontwikkelingsprojecten. Ze belandden echter in de Belgische schatkist. En wat men er ook van denkt, in ’83 was dit wél een geschikt ontwikkelingsproject. De Chinezen apprecieerden het dat België in die tijd dit risico durfde nemen en hen in een hoogtechnologische industrie binnenloodste. Het project-Shanghai Bell was aanvankelijk berekend op 300.000 lijnen. Vandaag overstijgt de capaciteit 5 miljoen lijnen. Maar kennelijk verwacht men niet dat een ontwikkelingsproject uitgroeit tot een succesverhaal. Is het niet veelzeggend dat men daar verrast van opkijkt ?”

TWEE DUITSLANDEN.

Maurice Kerkhofs was van eind ’85 tot mei ’88 general manager van Shanghai Bell en betrokken bij het opstarten van de eerste fabriek. Na een tussenstop bij Bell in Antwerpen keerde hij in mei ’94 terug naar China voor de bouw van de nieuwe plant in Pudong. Sinds begin dit jaar leidt Kerkhofs Alcatel China Ltd. Volgens hem illustreert het welslagen van Shanghai Bell de nauwgezette manier waarop de Chinese leiders sinds de opendeurpolitiek van Deng Xiaoping in 1978 strategisch zijn tewerkgegaan bij het definiëren en ontwikkelen van sleutelsectoren. Met de resultaten in zijn eigen telecommunicatiesector in de hand en hij citeert cijfers uit Megatrends Asia van John Naisbitt relativeert de president van Alcatel China de scepsis van de Amerikaanse econoom Paul Krugman ten aanzien van de interne dynamiek van Azië en China in het bijzonder (zie ook Boeken, blz. 87) : “In de eerste vijf jaar na de ingrijpende koersverandering heeft China evenveel mensen uit de armoede getild als de totale bevolking van Japan, tweemaal het aantal Duitsers of zowat de helft van het aantal Amerikanen. Begin er maar aan ! De loonevolutie bij Shanghai Bell is in de voorbije tien jaar opgeklommen van omgerekend 3000 frank per maand in ’86 tot 20 à 25.000 frank vandaag.”

Dat deze loonontwikkeling zich niet gelijkmatig heeft voltrokken over de meer dan 1 miljard Chinezen, kan alleen marsmannetjes verbazen. “De onafgebroken economische groei van 10 % werd bewust op de kuststrook toegespitst, maar daar heb je nu een stevige motor die de rest van dit onmetelijke land kan trekken. Het zal uiteraard nog twintig jaar duren, maar de machine is op gang gekomen en niet meer te stoppen. We hebben ook fabrieken in de provincie Sichuan, 2000 kilometer van de kust. Daar heerst nog eenzelfde mentaliteit als tien jaar geleden. China is een land met verschillende snelheden, en dat kan voorlopig moeilijk anders. De centrale regering is zich bewust van die spanningen en probeert de kloof te dichten.”

Krugmans kritiek dat China zoals de rest van Zuidoost-Azië vooral teert op goedkope arbeid en buitenlands kapitaal zonder veel productiviteit en innovatiedrift, klinkt Kerkhofs zelfgenoegzaam in de oren : “Wij zijn te ongeduldig in ons oordeel. Bij ons overheerst kortetermijndenken, in Azië de langetermijnvisie. Uiteraard beschikt China over een reusachtig hinterland waaruit het nog decennia lang goedkope arbeidskrachten kan putten voor de productie van goederen met een lagere toegevoegde waarde. Maar Krugman moet ook toegeven dat één van de sterkten van China vooral ligt in zijn pool of engineering talent.” Kerkhofs verwijst naar het geloof van de Vlaming Jan Borgonjon en zijn China Europe International Business School (zie Trends, 28 november 1996) in de vaardigheden van de nieuwe generatie Chinese managers. “Het is een vergissing te denken dat hier geen innoverend talent ontluikt. Chinezen leren snel en gieten die kennis in de juiste vorm : wat ze oppikken in het westen wordt op een creatieve manier in de eigen omgeving ingepast.”

CREATIEF TALENT.

Kerkhofs herinnert zich de eerste financiële directeur van Shanghai Bell. Het was een man met een vooruitziende blik, vertelt hij : “Hij heeft ervoor gezorgd dat er, toen hij in 1994 met pensioen ging, jongelui klaarstonden mensen die met de hulp van Bell in Antwerpen en later van Alcatel-Parijs deskundig werden in hun vakgebied. In samenwerking met verschillende universiteiten van Shanghai en onder andere een MBA-programma van Ufsia is hier geleidelijk een competentie opgebouwd. Aanvankelijk nogal eenzijdig technisch georiënteerd, maar stilaan aangevuld met een flinke portie managementvaardigheden.”

Hetzelfde stramien heeft zich voorgedaan in andere bedrijven en zelfs in de overheidsdiensten. In zijn contacten met overheidsdepartementen en ministeries die het economisch beleid bepalen, met het ministerie van Buitenlandse Handel, met de verantwoordelijken in de partnerbedrijven van de Alcatel-joint ventures ziet Kerkhofs dat zestigers “die ook wel een degelijke background hadden” plaats ruimen voor veertigers en dertigers. “Naast een stevige technische bagage is deze opkomende generatie goed op de hoogte van wat er in de wereld omgaat. Ze hebben gereisd en flink wat ervaring opgedaan in het onderhandelen met buitenlandse zakenpartners. Ze doorzien hun westerse gesprekspartners en weten precies waar naartoe.”

Bij zijn collega’s van het ministerie van Posterijen of Spoorwegen, waarmee Alcatel een aantal joint ventures heeft, ervaart Kerkhofs doorgaans een grondige dossier- en productkennis. “Ze hebben die knowhow in hun organisaties zorgvuldig opgebouwd en gaan nooit overhaast te werk. Nieuwe technologieën en producten worden systematisch uitgetest. Het merendeel wordt nog buiten China aangekocht, maar sinds een viertal jaar zie ik op telecomvlak een belangrijke lokale activiteit van hoge kwaliteit.” Het meerderheidsbelang van de Chinese overheid in Shanghai Bell en andere joint ventures van Alcatel China uit zich hoofdzakelijk in een financiële inbreng, voegt Kerkhofs eraan toe, “maar de druk van de overheid om in onze fabrieken up-to-date te blijven is groot, de technology drive steeds voelbaar.” Zhou Rongi, tussen ’88 en ’90 burgemeester van Shanghai, nadien gouverneur van de Nationale Bank en momenteel vice-premier in de centrale regering belast met het macro-economisch beleid, noemt Kerkhofs het prototype van de Chinese leiders die voor China het statuut ambiëren van een economische grootmacht : “Toen we de plannen voor het nieuwe Shanghai Bell in Pudong uittekenden, hield die man persoonlijk voeling met de evolutie van het project. Dat zijn mensen die ook politiek bedrijven als professionals.”

Kerkhofs volgt professor Krugman in zijn analyse van de verlammende invloed van de hopeloos verouderde en geldverslindende overheidsbedrijven op toekomstgerichte alternatieven : “Het is een enorm probleem, onze nationale sectoren de Waalse en Limburgse koolmijnen, het staal en de scheepsbouw in het veelvoud. Oplossingen liggen niet voor het grijpen. De Chinezen zullen er alleen maar uitkomen naarmate ze een geordende economische groei kunnen aanhouden. De inflatie hebben ze tenminste al onder controle.”

Zijn meningsverschillen met Krugman over China stoppen ook waar de Californische professor zich hardnekkig tegen protectionisme kant. “Het zou verkeerd zijn onze deuren te sluiten. Het begint in die landen telkens met speelgoed, textiel en schoenen, en evolueert naar televisies en meer gesofistikeerde producten zoals telefooncentrales. Het moet ons in het westen vanzelfsprekend aansporen tot waakzaamheid. We moeten ervoor zorgen dat we voortdurend een technologische voorsprong behouden en in staat zijn hogere toegevoegde waarde aan te bieden.”

Daarom wil Kerkhofs meer jonge Vlamingen en Europeanen geconfronteerd zien met de ontwikkelingen in Azië. “Opdat zij zouden begrijpen wat daar aan de gang is. Als ik naar Europa terugkeer, heb ik het gevoel dat we daar stilstaan. Ook op het politieke vlak bestaat Europa niet in Azië, we hebben er geen gezicht.”

ERIK BRUYLAND

MAURICE KERKHOFS (ALCATEL CHINA LTD.) Wie denkt dat in China geen innoverend talent ontluikt, heeft het verkeerd voor.