De Nano-joker

Met een participatie in Nanodyne Inc. realiseert Union Minière een technologische doorbraak in de kobaltpoederproductie en in spitsresearch voor de batterijsector. Een wereldprimeur.

De Rutgers University in New Jersey, Union Minières nieuwste Amerikaanse partner, beheerst een avant garde-technologie waarmee de hardmetaalindustrie meer robuuste snijgereedschappen, slijtageonderdelen en mijnapparatuur kan fabriceren. De nanotechnologie van Rutgers zou ook voor een doorbraak kunnen zorgen in de ontwikkeling van de nieuwste generatie herlaadbare batterijen voor mobiele telefoons, draagbare computers en elektrische auto’s.

Beide industrieën zijn de grootste klanten van de divisie UM Cobalt & Energy Products. “Union Minière heeft er dus belang bij betrokken partij te zijn bij de snelle technologische ontwikkelingen in de hardmetaal- en de batterijsector,” zegt Thomas Leysen, topman van de UM-kobaltdivisie.

Rutgers geniet wereldfaam als koploper in materiaalwetenschappen. Het samengaan in de gezamenlijke joint venture Nanodyne Inc. is de joker waarmee Union Minière deze week uitpakt, na de recente overname van de Canadese kobaltproducent Westaim en de eerstesteenlegging van een zinkpoederfabriek bij Shanghai, eerder deze maand.

In wetenschappelijk jargon heet de joker : nano-WC/Co-poeders (zie kader Kruisbestuiving). Marcel Meeus, hoofd business development van UM-kobalt, verduidelijkt : “Met Nanodyne valt voor de hardmetaalindustrie meteen een nichemarkt open op wereldschaal. Maar we kunnen ook verder doordringen in nieuwe ontwikkelingen voor lithium-ion-batterijen de derde generatie herlaadbare batterijen.”

UM telt vier miljoen dollar

neer en wordt met 27 % de belangrijkste aandeelhouder van het nieuwe Nanodyne Inc. Tot nu was het onderzoekscentrum een spin-off-bedrijfje van Rutgers University (vergelijkbaar met het Leuvense Imec). Begin volgend jaar bouwt Union Minière naast zijn Amerikaanse kobaltfabriek Carolmet in Laurinburg een productie-installatie voor nano-WC/Co-poeders met in een eerste fase een jaarcapaciteit van 500 ton. Dat vertegenwoordigt iets minder dan 2 % van de 27.000 ton wereldverbruik in kobalt- en wolframcarbidepoeders. “UM heeft 60 % van de wereldmarkt voor kobaltpoeders, maar stapt nu met Nanodyne in een snelgroeiende nichemarkt,” stelt Thomas Leysen.

Rutgers zocht voor zijn nano-WC/Co-poeders een partner die meestapt in een kapitaalverhoging, maar vooral een industriële doorbraak helpt realiseren en de commercialisering kan garanderen. De keuze viel op Union Minière, de wereldleider in kobaltproducten (12 miljard frank omzet en 10 productievestigingen). Het fijnmazige, wereldwijde verkoopnetwerk van UM via Sogem was een bijkomende troef. UM verwerft de marketingrechten van Nanodyne buiten de Verenigde Staten, wat neerkomt op 75 % van de huidige markt voor kobaltpoeders. Naast de universiteit en Amerikaanse venture capitalists zit ook mijngigant Anglo American Corp. in Nanodyne.

Een coherente expansiestrategie

Jarenlang was de UM-kobaltdivisie de cash cow van de Union Minière-groep. Sinds 1996 denkt zij in de eerste plaats aan zichzelf. Om strategische redenen. Het investeringsplan voor ’96-’98 loopt op tot 3,5 miljard frank voor een facelift van de installaties in België en voor buitenlandse acquisities (zie kader Wereldwijd). Dat plan consolideert het wereldleiderschap van de UM-kobaltdivisie als grondstofleverancier : de nummer één in kobaltpoeders- en oxides, cadmiumoxides, zinkpoeders en nikkelsulfaten.

Vijf sleutelmarkten, waarin deze grondstoffen verwerkt worden, zijn allesbepalend geworden voor de expansiestrategie en verklaren de jongste elkaar snel opvolgende bedrijfsovernames door UM Cobalt & Energy Products :

de batterijsector (zowel de snel evoluerende herlaadbare, als de oudere koolstof- en traditionele alkalische batterijen) ;

de hardmetaalindustrie (onder meer makers van boorkoppen, snijwerktuigen of punten voor balpennen) ;

de diamantwerktuigen (om bijvoorbeeld marmer en steen te snijden en te polijsten) ;

de petrochemie (katalysatoren) en plastiekproductie ;

allerlei keramiek-toepassingen (het kobaltblauwe pigment).

De focus op deze vijf industriële groeiniches heeft de kobaltdivisie van Union Minière in minder dan vijf jaar een gedaantewisseling bezorgd : van de klassieke kernactiviteiten in kobalt- en zinkproducten is de klemtoon verschoven naar grondstoffen met hoge toegevoegde waarde voor de vijf geselecteerde producentengroepen. “Van een grondstofleverancier zijn we geëvolueerd naar een industriële en technologische partner van onze klanten,” beklemtoont Thomas Leysen. Voorbeelden daarvan zijn de ontwikkeling van drie nieuwe doorbraakproducten : Nanodyne, Cobalite en lithiummetaaloxides “die cruciaal zijn voor toekomstige technologische doorbraken bij onze klanten”.

De UM-kobaltdivisie is erin geslaagd zich naar de batterijfabrikanten toe in een scharnierfunctie te positioneren : als hofleverancier van de grote jongens voor de batterijgrondstof, maar tegelijk plaatselijk verankerd via BMC in Japan, Blue Lotus in China en Westaim en Nanodyne in Noord-Amerika. Als “kleine Europese speler” kan UM tussen Oost en West een brug opwerpen : voor de Japanners die marktleiders zijn in herlaadbare batterijen en voor de Amerikanen die in hogere versnelling sleutelen aan het op punt zetten van batterijen voor elektrische wagens. “We bereiden ons voor op mogelijke doorbraken, zowel in de technologie voor herlaadbare batterijen als voor de elektrische auto,” zegt Marcel Meeus.

En zo komt Nanodyne ook in de batterijtechnologie om de hoek kijken : het zou kunnen dat over een vijftal jaar kobalt in de derde generatie herlaadbare lithium-ion-batterijen gedeeltelijk wordt vervangen door mangaan en nikkellegeringen. Dan valt UM gedeeltelijk uit de boot in het op termijn beloftevol segment van de elektrische auto. Met zijn kennis in nanostructuren van Nanodyne en in synergie met pilootprojecten van Westaim kan UM sneller anticiperen op zulke nieuwe technologische ontwikkelingen.

ERIK BRUYLAND

MARCEL MEEUS EN THOMAS LEYSEN (UM COBALT & ENERGY) Van louter grondstofleverancier naar industriële partner van de grote jongens.