De mooiste beurzen voor hedendaagse kunst

Over twee weken opent Art Basel zijn deuren, de belangrijkste beurs voor hedendaagse kunst.

Beurzen van hedendaagse kunst deinen mee op het ritme van de seizoenen en stofferen de salonconversaties. Ze bezorgen de organisatoren hartkloppingen en de galeriehouders – die dan soms in enkele dagen de helft van hun omzet realiseren – krijgen er koude rillingen van. Een overzicht van de belangrijkste evenementen.

Art Basel, aan de top

‘ Wanneer: midden juni

‘ Aantal bezoekers: 62.500

‘ Aantal galeries: 300

Wie kan er ooit Art Basel, dat in 1970 ontstond, van de troon stoten? Geen van de concurrenten lijkt in staat om te wedijveren met de Zwitserse beurs. Van de 1100 vooraanstaande galeries die in 2010 een aanvraag indienden, werden er slechts 300 aanvaard. Een uiterst gespecialiseerde en hoogstaande internationale selectiejury zorgt er onveranderlijk voor dat Art Basel top is. Sommige grote verzamelaars vinden het zelfs niet de moeite om buiten Bazel nog andere beurzen te bezoeken…

Hoe kan een stad met 160.000 inwoners Londen of New York de loef afsteken? Het heeft alleszins weinig met esthetiek of organisatie te maken. In Zwitserland kunnen de verzamelaars en de kunsthandelaars profiteren van de banken en de talrijke fiscale vrijhavens. Aan het tol- en btw-vrije verkeer van kunstwerken komt misschien een einde zodra het houden van een inventaris verplicht wordt. Dat is vooralsnog niet het geval in Singapore, waar onlangs een nieuwe beurs op poten gezet werd door Lorenzo Rudolf, de gewezen directeur van Art Basel…

Art Forum Berlin, de aanhouder

‘ Wanneer: begin oktober

‘ Aantal bezoekers: 40.000

‘ Aantal galeries: 130

Art Forum Berlin kende in zijn vijftienjarig bestaan ups en downs. Opeenvolgende verhuizingen deden de beurs weliswaar geen goed, maar dat belette niet dat ze geleidelijk meer naambekendheid kreeg. Door Art Price werd Art Forum Berlin op de tweede plaats geklasseerd onder de meest invloedrijke beurzen op de kunstmarkt.

Het salon werd in 1995 in het leven geroepen door enkele anciens van Art Basel en sindsdien is het een van de beste springplanken voor opkomend creatief talent, met een voorkeur voor Noord- en Oost-Europa. Wegens de recessie heeft ze recent haar actieterrein uitgebreid naar werken uit de voorbije vijftig jaar. Een rendez-vous op mensenmaat, ergens halverwege het seizoen, dat echter wel plaatsvindt in een XXL-locatie, namelijk Messe Berlin, een gebouw dat er al even krijgshaftig uitziet als de Heizelpaleizen.

Art Brussels, onstuitbare opgang

‘ Wanneer: eind april

‘ Aantal bezoekers: 30.000

‘ Aantal galeries: 165

In enkele jaren heeft Art Brussels een superkwalitatief imago opgebouwd, zonder dat het hun naar het hoofd gestegen is. Art Brussels heeft door zijn professionalisme profijt gehaald uit de crisis bij de Duitse beurzen en maakt nu deel uit van de grote Europese evenementen. Het doet dat zonder show-off en dat vormt meteen ook de begrenzing… De kunstwereld houdt nog steeds van glitter, ondanks de koude douche van 2008. Dit jaar kwam driekwart van de exposanten uit het buitenland. Onder hen veel Fransen, die het in hun hoofd gehaald hebben om het hart en de portefeuille van de Belgische verzamelaars te heroveren. Een van de nieuwkomers in 2011 was Yvon Lambert, een van de meest achtenswaardige handelaars van Parijs.

FIAC, weer in de gratie

‘ Wanneer: oktober

‘ Aantal bezoekers: 85.500

‘ Aantal galeries: 195

Vastgeroest, pretentieus en bekrompen Frans is de kritiek die de Franse beurzen enkele jaren geleden nog over zich heen kregen. Intussen ondergingen ze wel een gedaanteverwisseling door zich geleidelijk open te stellen voor buitenlandse inbreng.

Na een lange omzwerving langs de ommelanden heeft FIAC het goede idee gehad om terug te keren naar een plek in de stad. En niet zomaar om het even welke plek: in het Grand Palais (tussen de Champs-Elysées en de Place de la Concorde) knoopt het salon opnieuw aan bij de ‘art de vivre à la française’. Ondanks de onthutsende toegangsprijs (28 euro), moet FIAC normaal gezien weer kunnen aanknopen met de successen uit het verleden.

Frieze Art Fair, so chic

‘ Wanneer: midden oktober

‘ Aantal bezoekers: 60.000

‘ Aantal galeries: 173

De naam mag dan al lijken op het merk van een huishoudapparaat, deze beurs trekt niettemin het kruim van de kunstverzamelaars en -handelaars aan. De Frieze is het paradijs (de hel?) van de speculatieve en de avant-gardekunstenaars. Telkens de manifestatie in het Londense Regent’s Park gehouden wordt, staan de film- en popsterren te dringen. Speciaal is ook dat bijna de helft van de ruimte toegewezen wordt aan ‘kleine’ galeries die rond de mammoets van het milieu wentelen.

Na de crisis van 2008, die leidde tot de uittocht van de Amerikaanse galeriehouders, is de zeer gesloten club die ‘slechts’ 173 galeriehouders telt (a rato van tot 35.000 euro voor een standplaats), opnieuw op kruissnelheid gekomen. Alleen zeer grote verzamelaars mogen op de ochtend van de openingsdag de Fair binnen, kwestie van voor al de anderen de hand te kunnen leggen op de meest in het oog vallende stukken. Het is een praktijk die ook op andere beurzen gebruikelijk is, maar gewoonlijk iets minder opvallend.

Art Keulen, reus op lemen voeten

‘ Wanneer: midden april

‘ Aantal bezoekers: 56.000

‘ Aantal galeries: 195

Art Keulen, dat in 1967 werd opgestart, was een van de eerste beurzen die de internationale toer opgingen. Het is dan ook een van de ouderdomsdekens van het groepje. Omdat het zich wou opwerpen als de ultieme referentie, heeft de voormalige kolos veel van zijn geloofwaardigheid verloren.

Er drong zich dan ook een verjongingskuur op om de grote namen opnieuw binnen te halen. Dat leidde tot een ontvetting van het aantal deelnemers met 50 procent, de beperking van de duur van het salon tot enkele dagen en een wisseling van seizoen. Om de concurrentie van het Franse FIAC te vermijden, vond de Duitse organisatie het aangewezen om voortaan te organiseren in de lente en zo grote rivaal Art Basel een stapje voor te blijven. Maar nu staan ze wat in de schaduw van het fors opkomende Art Brussels. Komt het einde van de tunnel in zicht?

The Armory Show, New Yorks cachet

‘ Wanneer: begin maart

‘ Aantal bezoekers: 60.000

‘ Aantal galeries: 289

Heeft de Armory Show, die iets meer dan tien jaar geleden van start ging, wel voldoende niveau voor New York, dat als geen ander symbool staat voor vitale creativiteit? De manifestatie kent hoogten en laagten. Voor de Europese galeriehouders, die de meerderheid uitmaken, vormt ze een noodzakelijk geachte etappe op weg naar de grand slam. Want hoe kan men voorbijgaan aan de Big Apple met zijn mythologie en zijn aura? Voor de Amerikanen, die daar blijkbaar minder van wakker liggen, is Miami voortaan de hit place. Maar het succes van de Amerikaanse versie van Art Basel heeft wel een weldoend effect op de Armory en zijn directrice, de Belgische Katelijne De Backer, want de toeloop is nooit groter geweest.

Art Basel Miami Beach, sea, art and sun

‘ Wanneer: begin december

‘ Aantal bezoekers: 42.000

‘ Aantal galeries: 250

Sam Keller, die een salon voor hedendaagse kunst in het leven wou roepen dat toegesneden was op de Amerikaanse markt (de grootste ter wereld), liet in 2002 na twee jaar prospectie zijn oog vallen op Miami, met zijn kleurig art-decokwartier, droomstranden en Latijnse cultuurvermenging. Miami is nog hedendaagser dan zijn grote broer en trekt de grote Amerikaanse galeriehouders aan, die de helft van de stands innemen.

In het post-Madoff-tijdperk werd een serieuze terugslag verwacht, maar daar is niets van te merken. Misschien iets minder opzichtig dan in het begin, slaagt Art Basel Miami er nog altijd in om het onwaarschijnlijke huwelijk van zonnecrème en kunstwerken tot stand te brengen.

ANTOINE MORENO