De moeder van alle afgeleide producten

In de aanloop naar de Beleggerscompetitie die op 15 februari van start gaat, stellen we elke week een tradingproduct voor. Deze week: futures.

Veel particuliere beleggers denken nog altijd dat futures of termijncontracten niet voor hen zijn weggelegd. Dat komt doordat die producten in het verleden weleens in een slecht daglicht kwamen, onder meer door handelaars als Jérôme Kerviel en Nick Leeson die het met futures erg bont maakten. Dat voorbehoud is niet helemaal terecht, want voor beleggers die weten wat ze doen, zijn futures een interessante diversificatie van hun portefeuille.

Wat is een future?

Futures kunnen we het beste omschrijven als de moeder van alle afgeleide producten, omdat de meeste derivaten er direct of indirect op zijn gebaseerd. Een future is een gestandaardiseerd termijncontract – een overeenkomst waarin wordt vastgelegd dat een belegger een hoeveelheid van een onderliggende waarde op een bepaalde datum koopt of verkoopt tegen een vooraf bepaalde prijs. Er bestaan zowel futures op aandelen, obligaties, valuta’s, indexen als op fysieke grondstoffen. Zo noteren op Euronext futures op meer dan 120 individuele aandelen, en op de Bel-20, de AEX en de CAC40.

Een voorbeeld: de AEX Index Future heeft de Nederlandse AEX-beursindex als onderliggende waarde. Het product heeft een contractgrootte van 200 keer die index. Eén indexpunt staat voor 1 euro. Als de AEX 425 punten noteert, is één future 425 x 200 = 85.000 euro waard is. De tick size is de kleinste hoeveelheid waarmee een future kan variëren, in dit geval een stijging of een daling met 0,05 punten. De waarde van één tick is dus 200 x 0,05 = 10 euro. Aangezien de transactiekosten starten vanaf 2,5 euro, kan één tick dus al winst opleveren.

Wat is een marge?

U hoeft niet de volledige 85.000 euro te betalen. In eerste instantie voldoet u enkel de marge of de waarborgsom. Die dient als onderpand voor de verplichting die u bent aangegaan toen u de positie innam. De hoogte van de marge wordt bepaald door een algoritme en hangt onder meer af van het soort future en de volatiliteit van de waarde. Het gebeurt geregeld dat de marge bij forse prijsschommelingen wordt verhoogd. Op het handelsplatform Keytrade Pro bedraagt de initiële marge van de AEX Index Future 8000 euro. Dagelijks wordt winst of verlies bijgeschreven of afgetrokken van de marge. Stel dat u ‘s morgens een future kocht toen de AEX 425 punten noteerde. Aan het eind van de dag is de index gestegen met 2,1 procent tot 434 punten. Dan wordt er 9 x 200 = 1800 euro bijgeschreven op uw rekening. Bij een daling naar 420 punten gaat er 5 x 200 = 1000 euro af.

Behalve de initiële marge moet u ook een maintenance margin of onderhoudsmarge bijstorten. Dat is het bedrag dat nodig is om de positie open te houden. Als u een positie wilt meenemen naar de volgende handelsdag, moet u eveneens een waarborg storten, maar die ligt een stuk lager dan de initiële marge. U hoeft die marges niet noodzakelijk volledig in liquiditeiten aan te houden. Ook andere aandelen en obligaties kunnen als onderpand dienen. De regels daarvoor verschillen van broker tot broker.

U kunt ook met kleinere bedragen werken. Door de daling van de olieprijs is de future op WTI-olie bijvoorbeeld een stuk toegankelijker. Een future omvat 1000 vaten ruwe olie, die op dit moment iets meer dan 30.000 dollar waard zijn. De tick size bedraagt 0,01 of 10 dollar per tick. De initiële marge op de WTI-future bedraagt bij de meeste brokers minder dan 3000 dollar.

De meest verhandelde future ter wereld is de S&P500 E-mini-future (tickersymbool ES) met een volume van ruim 1 miljoen stuks op dagbasis. Het is een lightversie van de gewone S&P500-future, waarvan de contractgrootte 250 bedraagt. Dat is voor veel particuliere investeerders een brug te ver, maar de E-mini-future komt daar gedeeltelijk aan tegemoet. Bij de mini bedraagt het contractvolume 50 keer de index, wat met de huidige stand van 1900 punten overeenkomt met een waarde van 95.000 dollar.

Wat zijn de troeven van futures?

Het grote voordeel van futures is gelegen in het hefboomeffect. In het voorbeeld van de AEX-future kunt u met een investering van 8000 euro een positie aanhouden met een tegenwaarde die ruim tien keer zo groot is. De prijsvorming bij futures is ook erg transparant, omdat wordt gewerkt met een centraal orderboek. Er zijn geen andere financiële tussenpersonen bij betrokken, wat betekent dat ook de spreads – het verschil tussen de aankoop- en de verkoopkoers – erg klein zijn. Er zijn geen marktmakers of andere tussenpersonen die een graantje moeten meepikken, wat met andere afgeleide producten meestal wel het geval is. Met futures speelt u als particuliere belegger direct mee met de grote jongens.

Nog een voordeel zijn de ruime openingstijden. De E-Mini S&P500 en de oliefutures worden bijvoorbeeld de klok rond verhandeld. U hoeft dus niet te wachten tot de beurzen opengaan om op een nieuwsfeit te anticiperen.

Wat zijn de risico’s?

Het hefboomeffect is tegelijk een groot risico. De gestorte marge is snel opgesoupeerd als het met de onderliggende waarde de verkeerde richting uitgaat. Het risico beperkt zich dus niet alleen tot het geïnvesteerde bedrag, maar kan veel hoger oplopen. In dat geval moet u marge bijstorten – de margin call. Het is wel mogelijk een stoploss in te leggen die de posities onder een bepaald niveau automatisch liquideert en dus de verliezen beperkt.

Welke kosten en belastingen betaalt u?

Per transactie is 0,27 procent beurstaks verschuldigd, met een maximum van 800 euro. Er is enkel speculatiebelasting verschuldigd als de onderliggende waarde bestaat uit een of meer aandelen. Futures op indexen, obligaties, valuta en grondstoffen zijn dus vrijgesteld. U betaalt ook een makelaarsloon, dat per broker verschilt.

Niet alle brokers die actief zijn in België, bieden hun particuliere klanten de mogelijkheid aan om via professionele handelsplatformen in futures te handelen. Bij Keytrade Bank, Binck en Lynx is dat wel het geval. Op die handelsplatformen kunt u transacties simuleren voordat u er echt mee aan de slag gaat.

Koen Lauwers

Met een future kunt u een positie aanhouden met een tegenwaarde die ruim tien keer zo groot is.