De moderne hongersnood

Sombere economen als Ricardo en Malthus poneerden dat de groei van de bevolking zou worden beperkt door de voorraad voedsel en dat we geregeld hongersnoden zouden kennen. Nu lijkt het erop dat de westerse wereld wordt bedreigd door een geregelde honger naar jobs.

De auteur is hoofdeconoom van Petercam Vermogensbeheer.

In heel de westerse wereld sneuvelen jobs, vooral relatief goed betaalde industriële jobs. In de Verenigde Staten gingen in de afgelopen jaren al meer dan drie miljoen banen in de industrie verloren, of 15 % van de werkgelegenheid. Vooral de hightechsectoren kregen zware klappen. De VS is echter een economie waar arbeid veel goedkoper is, waar de munt in de afgelopen jaren verzwakte en waar de groei veel hoger lag. Maar zelfs in het afgelopen kwartaal, waar de groei waarschijnlijk bijna 5 % bedroeg, gingen er nog altijd 50.000 jobs verloren… Helpen zelfs sterke groei en lagere loonkosten niet meer tegen deze economische kwaal?

Academische piste. De afgelopen weken werd vooral de academische piste voor jobgroei toegelicht. De steun aan voorbijgestreefde industrieën moet stoppen, we moeten een kenniseconomie uitbouwen, en aangezien de economie van industriële naar dienstenjobs evolueert, moeten we in die laatste investeren; dat is het idee.

Toegepast op Ford Genk wordt dan al eens snel de conclusie getrokken dat dit bedrijf niet in het academische plaatje van een toekomstgerichte economie past, en die bladzijde dus maar beter snel kan worden omgedraaid. Uiteindelijk hebben we toch geleerd dat te lang nutteloos werd geïnvesteerd in steenkoolmijnen en ijzerbekkens…

Computer op wielen. Maar past de automobielindustrie wel in dit rijtje? Is het een voorbijgestreefde industrie? Te zien aan de continue stroom vernieuwingen is de auto zichzelf nog steeds aan het heruitvinden. Niet alleen vinden alle nieuwe technologieën er onherroepelijk een toepassing, de automobielindustrie is zelf ook de drijvende kracht achter nieuwe uitvindingen. Een auto is eigenlijk een computer op wielen geworden. Denken we maar aan GPS, allerlei sensoren, gesofistikeerde veiligheidssystemen, ‘drive by wire’, telematica, elektronisch motorbeheer enzovoort. En voor het contact met belangrijke nieuwe technologieën, zoals hybride wagens en brandstofcellen, zal de aanwezigheid van een sleutelsector zoals de automobiel onontbeerlijk zijn. De automobiel staat dus verrassend dicht bij wat de academici en politici willen: de kenniseconomie is er dus al!

Trouwens, heel wat van de ‘diensten’ die in de afgelopen jaren werden gecreëerd, waren niet-kerntaken die door industriële bedrijven waren afgestoten. Die ‘gecreëerde’ jobs zullen dus onmiddellijk verloren gaan als de industriële basis waarop ze steunen verdwijnt. De diensteneconomie is voor een deel een statistische fata morgana. Misschien moet de academische piste worden aangevuld.

Sleutelsectoren. In plaats van de kunstmatige opdeling tussen industrie en diensten, is het meer aangewezen om in termen van sleutelactiviteiten, toeleverende en ondersteunende activiteiten, en lokale activiteiten te spreken. Sleutelactiviteiten hebben enkele uitzonderlijke kenmerken, die ervoor zorgen dat een land die ze bezit zich automatisch plaatst in de Economische Champions League. Ze geven toegang tot de meest geavanceerde technologie, introduceren snel nieuwe organisatievormen (zoals just in time), openen nieuwe exportmarkten en hebben als enige echte wereldwijde concurrentie, wat de toeleverende industrieën en uiteindelijk heel de economie van het land topfit en internationaal competitief houdt. Het verlies van zo’n sector betekent dat een land een stap achteruit moet zetten en onherroepelijk welvaart zal moeten inleveren. Er zijn maar weinig sleutelactiviteiten in pure diensten. En degene die er zijn (zoals financiën en software) hebben geen voet aan de grond in ons land, maar veel- eer in Londen of Frankfurt. Lokale activiteiten hebben vrijwel geen internationale concurrentie en staan daardoor ook minder in contact met vernieuwende technieken of technologieën. Daarom leveren ze ook minder welvaart op.

Als onze economie jobs wil creëren en voeling houden met de top in de wereldeconomie, dan zal het belangrijk zijn om sleutelactiviteiten te behouden en nieuwe aan te trekken. Automobiel is er één van, en dat maakt de sector fundamenteel verschillend van bijvoorbeeld scheepsbouw, glas en steenkool – enkele foute vergelijkingspunten die vandaag worden gebruikt.

Honger naar jobs. Het jobverlies in de VS is van een andere orde dan in ons land. De VS controleert zelf heel wat sleutelsectoren en maakt de strategische fout om ze uit handen te geven door de productie zo goedkoop mogelijk in het buitenland te laten doen – bijvoorbeeld in China of nog goedkoper. Dat zal op termijn echter ook alle opgesomde voordelen van de sleutelactiviteiten naar de gasteconomie verplaatsen. Daardoor zal de VS versneld zijn economische leiderschap verliezen aan Azië. De moderne hongersnood zal in de VS ontstaan omdat het zelf geen eten meer maakt. In ons land omdat onze bodem te schraal is geworden. Maar dat laatste is niet onomkeerbaar!

Geert Noels

De automobielindustrie is een sleutelactiviteit. Daarmee verschilt ze fundamenteel van scheepsbouw, glas en steenkool – enkele foute vergelijkingspunten die vandaag worden gebruikt.