De mist van de onzekerheid

In The Mist van Stephen King raakt een aantal bewoners van het kleine dorpje Hartford afgesloten van de rest van de wereld door een plots opdoemende dichte mist. Die herbergt allerhande onnoemelijke gevaren en houdt de hoofdpersonages gevangen in de lokale supermarkt. Het volkomen gebrek aan zichtbaarheid en de voortdurende dreiging van het onbekende voeden de onzekerheid en veroorzaken steeds verder oplopende spanningen. Eind augustus zonderden de belangrijkste centrale bankiers ter wereld zich af in Jackson Hole voor hun jaarlijkse monetaire hoogmis. Ook zij geven ondertussen toe dat de toekomst in dichte nevelen is gehuld: een veel minder voorspelbare wereld waar bekende en minder bekende gevaren om de hoek loeren. Een paar richtlijnen om beter te navigeren in een onzekere toekomst.

De ene onzekerheid is de andere niet. Er zijn twee types onzekerheid. Het eerste type komt voort uit het feit dat grote schommelingen in de economie zich vaker zullen voordoen. Hierdoor worden financiële markten, economische groei of inflatie veel minder voorspelbaar. Hoewel de mogelijke scenario’s bekend zijn, is er grotere onzekerheid over welk van de vooropgestelde scenario’s zich uiteindelijk voordoet. Bijvoorbeeld: economie groeit of krimpt, beurs stijgt of daalt, inflatie of deflatie, enzovoort. Hulpmiddelen om dit soort onzekerheid te beheersen, zijn scenarioanalyses of stresstests. Er is ook nog een tweede type onzekerheid en daartegen helpt alleen fatalisme. Hieronder vallen gebeurtenissen die zo zeldzaam of onverwacht zijn dat er nauwelijks een waarschijnlijkheid op te plakken valt, laat staan dat je er praktisch rekening mee kunt houden. Type: het faillissement van Lehman Brothers, een staatsgreep in de VS, de inslag van een meteoriet. Donald Rumsfeld vatte het verschil tussen beide soorten onzekerheid ooit onbewust samen met een verwijzing naar de known unknowns en de unknown unknowns.

Schokken komen vaker voor. Centrale bankiers en regeringen nemen beslissingen voor de langere termijn. Hoe minder ze in staat zijn die langere termijn in te schatten – en dat geven de centrale bankiers al toe – hoe vaker hun acties verkeerd blijken. Grotere onzekerheid over de toekomst verhoogt de kans op beleidsfouten en veroorzaakt een volatielere economische omgeving. Wie op een dansend doel schiet, heeft minder kans om de roos te treffen.

Bizarre theorieën krijgen vaker buitensporige aandacht. Tot voor een paar jaar waren we vrij zeker over de processen achter economische groei, inflatie of financiële markten. Economisten, experts of beleidsmakers hadden nog enig aanzien. Murw geslagen door de crisis is er nog maar weinig dat verbaast of verrast. Lees: extreme uitkomsten zijn waarschijnlijker geworden. Hoewel de traditionele modellen slechts in beperkte mate aantrekkingskracht hebben verloren, zitten de grootste winnaars in de uiteindes van het ideeënspectrum: de profeten en aanhangers van extreme theorieën. Wie de kans op zijn doemscenario ziet toenemen van 0,05 naar 0,5 procent blijft marginaal, maar is wel tien keer belangrijker dan voorheen. Hyperinflatie? Een honderdjarige depressie? De Derde Wereldoorlog? Kies maar uit…

Onzekerheid verlengt de crisis. Wie midden in de mist zit, navigeert behoedzamer dan wie volledige zichtbaarheid heeft. Als zelfs centrale bankiers spreken van een ‘ongebruikelijk grote onzekerheid’, hoe zou dan de gemiddelde onderneming meer duidelijkheid hebben over wat ons nog te wachten staat. Een voorzichtiger investerings- en aanwervingspolitiek en een structureel verhoogde voorkeur voor cash zetten nog een tijd een rem op elke vorm van economisch herstel. Net zoals structureel voorzichtiger banken de volgende jaren veel minder kwistig zijn met krediet. De onzekerheid werkt bovendien multiplicatief: twijfelende banken, bedrijven en consumenten versterken elkaars onzekerheid en maken de economische omgeving veel minder voorspelbaar.

Wie na het lezen van het bovenstaande de moed nog niet heeft verloren, is zonder enige twijfel een ondernemer in hart en nieren. In heel onze omgeving en in alles wat we menselijk kunnen bedenken of ondernemen, ligt onzekerheid altijd en overal op de loer. Dat is vandaag zo en zo is het altijd geweest. Wie ondanks die onzekerheid toch bereid is om risico’s te nemen, te innoveren en te ondernemen, schept dan ook echt toegevoegde waarde. Alleen een ondernemer ziet de opportuniteit en niet de onzekerheid. Ook in Hartford trok de mist uiteindelijk op. Maar het liep alleen goed af voor diegenen die niet verlamd van angst waren achtergebleven in de supermarkt.

DE AUTEUR IS HOOFDECONOOM VAN PETERCAM.

Peter De Keyzer

Grotere onzekerheid over de toekomst verhoogt de kans op beleidsfouten en veroorzaakt een volatielere economische omgeving.