De man die Degussa Antwerpen onmisbaar heeft gemaakt

Hij is nooit tevreden, zo lijkt het wel. Maar zijn drang naar perfectie is vooral een ode aan ‘vrouwe voorzichtigheid’. “Ik zal pas gerust zijn als in 2005 de nieuwe installaties zijn afgewerkt en we volop aan het draaien zijn,” zucht Jan Van den Bergh, gedelegeerd bestuurder van Degussa Antwerpen.

Hij heeft nochtans alle reden tot tevredenheid, want het was vorige vrijdag een hoogdag voor Degussa en de Antwerpse chemiecluster. Met een investering van 350 miljoen euro voor de bouw van de grootste methionine-installatie ter wereld, maakt de Antwerpse dochter zich bij Degussa een pak onmisbaarder dan voorheen (methionine is een additief voor dierenvoeding). De bijkomende werkgelegenheid blijft weliswaar beperkt tot 90 koppen, maar in de moeilijke tijden waarin de sector is verzeild, geldt dat als prestatie op zich. De jongste drie jaar zoog de Antwerpse Degussa-dochter ruim een half miljard euro investeringskapitaal aan.

Het was nochtans niet eenvoudig om de installatie naar Antwerpen te halen. Het lijstje troefkaarten wordt steeds korter, terwijl Van den Bergh probeert zijn vakbonden tot mildheid te stemmen. Alleen dankzij de directe toegang tot de zee en de aanwezigheid van ervaren personeel wist hij de leiding in Düsseldorf over de streep trekken. Ook Singapore en de vestiging in het Duitse Wesseling aasden immers op de investering. Te meer omdat de markt voor methionine vooral in Azië en Zuid-Amerika zit, leek een Aziatische standplaats logisch. Uiteindelijk bewees Van den Bergh zijn geslepenheid en speelde hij de Vlaamse knowhow als troef uit. Want hoe sneller Degussa de groeimarkt van methionine bezet, hoe onmisbaarder de Duitse chemiereus wordt.

Momenteel bezit Degussa al 30 % van de markt. Te duchten tegenstanders zijn vooral Sumitomo en Nippon Soda. De Duitse vestiging zette hij dan weer buitenspel door tijdig het belang van een toegang tot de zee te benadrukken. Alle insiders bevestigen dat Van den Bergh heeft “gevochten als een leeuw” om de investering naar Vlaanderen te halen.

Maar bijna was het mislukt. Een factor daarbij was het sociale klimaat. In vakbondskringen geldt Van den Bergh als erg nuchter en iemand die meer oog heeft voor koele cijfers dan zijn voorgangers. “Maar hij vindt persoonlijk contact ook belangrijk en is toegankelijk,” bevestigt een vakbondsman. Van den Bergh heeft het in Düsseldorf al eens moeilijk om de verhouding met de bonden uit te leggen. Het hoofdkantoor in Duitsland begrijpt niet altijd de sociale dynamiek in Vlaanderen.

In elk geval is de syndicalisatiegraad in Antwerpen erg groot, wat de verhouding met de bonden extreem veel gewicht geeft. Hoe Van den Bergh dat oplost, blijkt uit de uitleg van Carola Spinnox van de socialistische bediendevakbond BBTK. “Wij zijn mee aan de kar gaan trekken toen een delegatie uit Duitsland kwam, en we hebben ons bij onze leden ingezet om de laatste CAO-onderhandelingen zonder incidenten te laten verlopen. We merken dat de directie opener is dan vroeger. In de overlegorganen wordt er beter gecommuniceerd.”

Bij BASF, de grootste chemiegroep in Vlaanderen, bevestigt gedelegeerd bestuurder John Dejaegher de gedrevenheid van zijn collega. “Geregeld komen we met de Antwerpse CEO’s van Bayer, Degussa en BASF samen voor ons ‘Duits’ onderonsje,” zegt hij. “Ik ken Jan dan ook vooral als een zeer joviale en goedlachse collega. We zijn allebei ingenieur en bekijken daarom nogal wat dingen door dezelfde bril.”

Het verhaal is bekend. Azië en in mindere mate het Midden-Oosten slorpen de jongste vijf jaar samen 70 % van de investeringen in de chemie op. De verklaring voor die evolutie zit in de grote lokale vraag enerzijds en de aanwezigheid van grondstoffen anderzijds. Europa zit bovendien met enkele structurele handicaps, waarvan de loonkosten het vaakst worden geciteerd. Maar ook een steeds stringentere milieuwetgeving, hoge energieheffingen en de wettelijke druk van het Kyoto-protocol verkleinen de winstmarges van de Europese chemiebedrijven. “We staan op een keerpunt of het hier nog verder gaat, dan wel of er een versnelde afbouw van chemie in de cluster Antwerpen-Rotterdam komt,” beaamt Dejaegher.

Hij zit daarmee op één lijn met de Degussa-topman, die in zijn speech naar aanleiding van de nieuwe investering de overheid vroeg om betere randvoorwaarden te creëren. Dat er een methionine-eenheid komt, is goed om de reorganisaties in andere productcategorieën op te vangen, maar het blijft de vraag of er op lange termijn voldoende nieuwe producten in de pijplijn zitten.

De toekomst van de cluster in de Antwerpse Scheldebocht ligt de CEO van Degussa na aan het hart. Daarom speelde hij ook een actieve rol bij Routeplan 2012, waarin de kamer van koophandel een toekomstplan voor de regio uittekende. “Hij is een bruggenbouwer en een no-nonsense man, die niet bang is om politici te vertellen waar het om gaat,” zegt Luc Luwel, directeur-generaal van de Antwerpse Kamer. “Stroop smeren is niet aan hem besteed. Iemand met een grote dossierkennis, die zichzelf ter discussie durft te stellen. Kortom: Vlaanderen heeft meer van zulke CEO’s nodig.”

De 47-jarige topmanager lijkt daarmee voorbestemd voor een carrière die ook naar de lobbyloopgraven zou kunnen leiden. Nochtans bouwde Van den Bergh eerst een technische carrière uit. Achtereenvolgens in Antwerpen, São Paulo (Brazilië) en in Duitsland bleef hij dicht bij het productieproces. Pas vanaf 1996 kwam zijn carrière in een stroomversnelling. Hij keerde naar Brazilië terug als projectmanager en voegde zich vanaf 1998 bij het directiecomité in Antwerpen. “Hij is een minzame man,” zegt Emiel Meeusen, gedelegeerd bestuurder van Fedichem Vlaanderen. “Maar hij kan die minzaamheid opgeven om recht door zee en onverbloemd zijn standpunt duidelijk te maken.”

JAN VAN DEN BERGH

Gedelegeerd bestuurder Degussa Antwerpen.

Mag de grootste methionine-installatie ter wereld bouwen, goed voor een investering van 350 miljoen euro.

Bestuurslid bij Fedichem, Indaver, Degussa Benelux.

Houdt van Brazilië, werken, joggen, lezen en familie-vakanties.

Roeland Byl

Alle insiders bevestigen dat Van den Bergh heeft “gevochten als een leeuw” om de investering naar Vlaanderen te halen.