De kunst van design verzamelen

42 jaar lang baatte Herman De Backer samen met zijn vrouw in de Korte Gasthuisstraat in Antwerpen een fraaie designwinkel uit. In die tijd verzamelde de aan kunst en design verknochte winkelier een unieke privécollectie die hij een plaats gaf in een liefdevol uitgebouwd privémuseum. Trends trok ernaartoe en keerde met open mond terug.

Aaandacht van Trends, dat ik dat nog mag meemaken op mijn oude dag,” grijnst Herman De Backer (76). Hij verwelkomt ons in zijn woning in het hart van Antwerpen, boven de shop van het Finse designlabel Iittala, dat vorig jaar de gelijkvloerse verdieping liet renoveren en er zijn intrek nam.

“Ik heb vijf jaar lang moeten wachten om een geschikte opvolger te vinden,” zegt de gepensioneerde design- en kunstliefhebber. “Ik wou iets dat aansloot bij wat ik deed. Er waren modewinkels geïnteresseerd, maar die zijn er hier in Antwerpen al bij de vleet. Iittala is een Fins merk en daar heb ik het voor. Ik heb altijd een boon gehad voor Scandinavisch design. Toen ik als jonge gast in 1957 schilderkunst studeerde in Parijs, heb ik een tentoonstelling gezien over Scandinavisch design waarin ik eindeloos kon rondlopen. Onvergetelijk. Een jaar later werkte ik mee aan de Expo van ’58, waar de Scandinaviërs zich ook al lieten opmerken. Het jaar daarna ben ik met de winkel begonnen. Het heeft heel mijn leven bepaald.”

Niet commercieel

De Backer opende zijn designshop in 1959. In het begin verkocht hij tafels en stoelen, maar daarna legde hij zich uitsluitend toe op kleine gebruiks- en decoratievoorwerpen. Het was de tijd waarin er nog nauwelijks hoogglanzende interieurbladen waren en topdesigners nog niet waren uitgegroeid tot veelvuldig ten tonele gevoerde vedetten.

“We waren een van de eersten in België met een designwinkel. Design bereikte nog een vrij beperkt publiek. In de winkel kregen we veel architecten over de vloer, zoals Bataille & Ibens en Bob Van Reeth. Mensen die gevoelig waren voor design. Het was een mooie periode. De twintigste eeuw was heel interessant op het vlak van design. Je had art deco, experimenteel design in de jaren zestig, minimalis-me … Heel veel evolutie en vernieuwing, dat vond ik prachtig. Ik was een echte liefhebber. Ik kreeg het verwijt dat ik veel te weinig commercieel was. Ik kocht vooral de dingen die ik zelf mooi vond. Al moest ik af en toe ook opletten dat het kon verkocht worden, natuurlijk. Maar een designwinkel was in het begin iets nieuws in Antwerpen, het afzetgebied was heel groot. Ik zorgde vooral dat het mooi gepresenteerd werd.”

Schatkamer

Herman De Backer is verknocht aan schoonheid. Als tiener al, toen hij uit Aalst naar Sint-Lucas in Gent trok om er Monumentale Kunst te studeren. En vandaag niet minder, nu hij zich bezighoudt met zijn privémuseum, dat hij onderbracht in de vroegere opslagruimtes van zijn winkel, die de allures van een schatkamer gekregen hebben. Bijna alles staat er in glanzende glazen kasten opgeborgen: schaaltjes van Alessi, serviezen, lampen, borden, koffiepotten, va-zen, … Het is een indrukwekkende verzameling, die alleen kan worden bezichtigd door vrienden en kennissen.

“Hier en daar staat er een stoel en een zetel, maar het zijn allemaal gebruiksvoorwerpen met een opmerkelijke vormgeving. De meeste objecten raakten niet verkocht in de winkel. Maar dat wil niet veel zeggen, hoor: er zitten echt prachtige dingen tussen. Spullen van het Italiaanse designbedrijf Danese Milano, van Enzo Mari, Alessi, Iittala, Alvar Aalto, die ik combineer met echt oude dingen, zoals een oud Boeddhabeeld. Dikwijls verkochten designvoorwerpen niet omdat de prijs veel te hoog lag. Soms was het niet meteen duidelijk waarvoor iets diende, en haakten de mensen af. Design was toen al niet altijd even praktisch ( lacht). Er zitten ook een paar voorwerpen tussen die ik heb opzijgezet omdat ik ze mooi vond. Jammer genoeg is de verzameling veel te groot om ze op een mooie manier te presenteren.”

Scandinavië boven

Of De Backer kan zeggen wat volgens hem goed design is? Hij denkt even na. Op zijn leeftijd ontglippen namen en voorbeelden hem wel eens. Dan valt zijn oog op een miniatuurstoel die in een vitrinekast in zijn studeerkamer staat: La Chaise van het Amerikaanse echtpaar Charles & Ray Eames.

“Dat is een perfect voorbeeld van goed design. Vernieuwend, eenvoudig en het zit goed. Het is een monument op zich. Je mag het eender waar plaatsen, het interieur krijgt er meerwaarde door. Er zit een eenheid in: dat is hét kenmerk van goed design. Kleur, vormgeving en materiaal sluiten perfect op elkaar aan. Op mooi design word je verliefd, zoals je op een meisje verliefd wordt. Het pakt je vast en laat je niet meer los. Daarom is Scandinavisch design zo sterk: het gaat meteen naar de essentie, zonder omwegen. Ze gebruikten ook veel natuurlijke materialen, zoals glas en hout.”

Toekomst van de collectie

Overal in zijn huis blijkt De Backers passie voor esthetiek: in de woonkamer staat een tafel van Tobia Scarpa, hangen schilderijen van meesters van de Latemse school, een hypergestileerde schets van Modigliani en is ook een modernistische theeset van Richard Meier te zien. In de hal hangt een Karel Appel en overal waar je kijkt, van studeerkamer tot zolder, staat design.

“Er is voor mij weinig onderscheid tussen kunst en design. Goed design staat op hetzelfde niveau. Kijk naar de Russische schilder Malevich: eenvoudig, maar prachtig. Alleen wordt het woord design de jongste jaren nogal licht gebruikt. Soms begrijp ik echt niet waar ze mee bezig zijn. De huidige radiotoestellen vind ik bijvoorbeeld verschrikkelijk. Braun had stijlvolle toestellen, nu zie je bombastische amalgamen van schreeuwerige kleuren en gebogen vormen. Verschrikkelijk.”

Blijft nog één vraag: wat moet er later met zijn collectie gebeuren? “Lieven Daenens van het Gentse Design- museum zal wel geïnteresseerd zijn in enkele stukken, vermoed ik ( lacht). Maar ik ben er nog niet uit. Ik wil uiteraard dat de collectie bewaard blijft. Het zou zonde zijn om ze verloren te zien gaan.”

Dominique Soenens