De Russische president Vladimir Poetin is een machtige bullebak die weet dat het Westen geen militair conflict over Oekraïne aandurft. De VS hebben het Syrische regime al ongestraft “de rode lijn” laten oversteken en stralen allesbehalve daadkracht uit. De Europese Unie blijft op het mondiale toneel een politieke dwerg en een militaire worm, die geen andere keuze heeft dan vanuit een vorm van morele verhevenheid de rest van de wereld tot stichtend voorbeeld te strekken. Deze naïeve strategie maakt weinig indruk op figuren als Poetin, die in 2008 al zo goed als ongestraft Georgië kon binnenvallen. Poetin ziet daarom zijn kans schoon om het schiereiland Krim van Oekraïne af te nemen en de Russische invloed op het revolutionaire buurland te herstellen.
De VS, Europa én Rusland hadden in 1994 nochtans beloofd de territoriale integriteit van Oekraïne te garanderen toen het land zijn kernwapens afstond aan Rusland. De Krim is intussen zo goed als geannexeerd, maar Poetin lonkt ook gevaarlijk naar de provincies in het oosten en zuiden van Oekraïne, die etnisch en economisch dicht aanleunen bij moedertje Rusland. Een militair ingrijpen in deze gebieden kan snel escaleren in een oorlog in Europa die een paar dagen geleden nog ondenkbaar leek. De kans op dat rampscenario is heel klein, maar door voorlopig ongestraft het internationale recht te schenden, zet Poetin de bakens voor een nieuwe wereldwanorde, die de al aarzelende wereldeconomie geen goed zal doen.
Toch heeft het Westen nog een paar stokken achter de deur om Poetin tot andere gedachten te dwingen. Raak Poetin daar waar het pijn doet: in zijn portefeuille. De Russische economie is doodziek en wordt enkel overeind gehouden door de relatief hoge olie- en gasprijzen. De duikvlucht van de Russische roebel verraadt toenemende kapitaalvlucht en het opdrogen van buitenlandse investeringen in Rusland. Het Westen kan ook druk zetten op het Kremlin door de buitenlandse activa van de oligarchen, de rijke vrienden van Poetin, te bevriezen. Rusland zou kunnen reageren door de gaskraan naar Oekraïne en Europa dicht te draaien, maar Poetin zou dan ook de broodnodige deviezenkraan naar Rusland dichtdraaien. Europa is weliswaar nog afhankelijk van Russisch aardgas, maar een stuk minder dan vroeger. Rusland heeft de aardgasexport meer nodig dan Europa de import. Economische sancties en een verbanning uit de G8 kunnen Poetin nog meer pijn doen. De 50 miljard dollar die Poetin investeerde in mondiale goodwill via de Winterspelen in Sotsji, kan hij meteen afschrijven. Rusland heeft het meeste te verliezen bij een escalatie, en dus het meeste te winnen bij een vreedzame deal als het Westen zijn financiële tanden laat zien. Tegelijk kan Europa Oekraïne uit de klauwen van de Russische beer houden door snel een financieel steunpakket voor Oekraïne in elkaar te boksen, iets waar Europa intussen de nodige expertise in heeft.
Deze centendiplomatie is de beste en ook enige hefboom die het Westen heeft om Poetin tot een deal te bewegen die de integriteit van Oekraïne beschermt, en tegelijk de Russische belangen op de Krim gevrijwaard blijven. Gemakkelijk wordt dat niet, want de geopolitieke breuklijn die dwars door Oekraïne loopt, is even complex als instabiel. Terwijl de Sovjet-Unie in 1946 nog tot voorbij Berlijn de plak zwaaide, is de invloedssfeer van Rusland tot aan de eigen grenzen teruggedrongen. Met het verjagen van het regime van Janoekovitsj dreigt Rusland nu ook Oekraïne als bufferstaat te verliezen, wat onaanvaardbaar lijkt voor Poetin die Rusland als mondiale grootmacht ziet. Zijn grootste vrees is wellicht dat hij straks omsingeld wordt door goed beleid, wat misschien ook de Russen op revolutionaire gedachten kan brengen, iets wat elk autoritair regime vreest als de pest.
De keuze tussen Europa en Rusland is ook een regimekeuze tussen enerzijds een meer democratische en meer rechtvaardige markteconomie, en anderzijds een corrupte kleptocratie die ook de economie van Oekraïne in een wurggreep houdt. Janoekovitsj en familie ontvreemdden jaarlijks 8 tot 10 miljard dollar. Terwijl Janoekovitsj zijn geld telt op zijn jacht, erven de Oekraïners een afbrokkelende levensstandaard en een overheid die zo goed als bankroet is. Voor de meesten op het Maidanplein is de keuze voor een economisch model waar iedereen beter van wordt, de inzet van de revolutie. Ze aanvaarden ook niet zomaar nieuwe machthebbers die kwalijke gewoontes van voorgangers overnemen, zoals de regel is bij revoluties. Hoog tijd om Oekraïne te redden van Poetin en andere dievenbendes.
DAAN KILLEMAES
Rusland heeft het meeste te verliezen bij een escalatie, en dus het meeste te winnen bij een vreedzame deal als het Westen zijn financiële tanden laat zien.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier