De kat komt op de koord

In Zwevegem, het hart van koord- en staaldraadproducent Bekaert, hebben directie en vakbonden al sinds begin september niet meer met elkaar gepraat. Een historisch unicum. De spanning is al die tijd alleen maar toegenomen. ACV en ABVV vielen inmiddels bijna eensgezind in elkaars armen : “Looninlevering zonder enige vorm van zekerheid kan niet.”

Het is puur toeval natuurlijk, maar op het Kortrijkse Kennedypark kunnen Bekaert-topman Raf Decaluwé en ACV-secretaris Paul Lapauw bijna recht in elkaars kantoor kijken. Die fysische nabijheid heeft beide partijen nochtans niet dichter bij elkaar gebracht. Sinds 8 september, dag van het laatste overleg tussen directie en vakbonden, is er geen enkele vorm van overleg meer geweest over het het structureel verbeteringsplan voor de Bekaert-vestiging in Zwevegem. Paul Lapauw gewaagt van een historisch feit. “Ik heb deze vorm van non-communicatie nooit eerder meegemaakt bij Bekaert,” stelt hij vast. “We staan hier voor het zwaarste dossier in twintig jaar.”

Sinds Raf Decaluwé op 7 juli in een brief aan de werknemers meegaf dat looninlevering zonder meer een must was (het alternatief heette 1100 ontslagen), heeft de sociale spanning in Zwevegem langzaam maar zeker een hoogtepunt bereikt. Zeker nadat een door het vakbondsfront georganiseerde enquête (eind september) leerde dat 97 % van de ondervraagde arbeiders een inlevering van 13 % allerminst zag zitten. Omdat de directie van Bekaert opteert voor een compleet mutisme, voelden we de polsslag aan vakbondszijde. Een gesprek met Paul Lapauw (ACV) en John Debrouwere (provinciaal secretaris ABVV).

TRENDS. In zijn brief van 7 juli schrijft Raf Decaluwé : “Onze voorstellen (voor looninlevering) zijn allerminst uit de lucht gegrepen, want onderzoek heeft aangetoond dat Bekaert beduidend méér betaalt dan andere bedrijven in de streek.” Klopt het dat er verhoudingsgewijs te veel wordt verdiend ?

JOHN DEBROUWERE (ABVV). In Zwevegem wordt goed verdiend. Maar om het beeld volledig te maken : er zijn in deze sector bedrijven die nog beter betalen. Dat zegt de Bekaert-directie niet. Ze praat ook altijd over een vergelijkende Fabrimetal-studie, die haar stelling moet bewijzen. Alleen hebben we die studie, ook na navraag, nog nooit gezien. Overigens is Bekaert Zwevegem de enige draadtrekkerij in België, met een unieke en zeer ruime flexibiliteit. Met alle respect, maar je mag deze fabriek niet vergelijken met een doorsnee kmo. Bekaert Zwevegem heeft altijd een symboolfunctie gehad. De loonakkoorden uit het verleden werden door de andere partij toch mee ondertekend ? Als er goed wordt verdiend, dan staat dat in verhouding tot het degelijke werk dat wordt afgeleverd.

PAUL LAPAUW (ACV). Bekaert is altijd fier geweest op dat statuut van verloning : er werden arbeiders naar Zwevegem aangetrokken met het argument dat er meer kon worden verdiend dan elders. Maar er wordt zeker niet te veel verdiend. De loonkosten zijn maar een onderdeel van een totale kostprijs. Misschien is de totale kostprijs te hoog, maar we krijgen nooit inzicht in die berekening. Er wordt alleen gezegd : het kapitaal moet beter worden gebruikt. Maar hoe dat dan wel moet, krijgen we niet te horen.

Via looninlevering, volgens de directie. Het heet dat er de voorbije jaren nergens meer werd geïnvesteerd per hoofd dan in Zwevegem. Maar de rendabiliteit en de productiviteit in Zwevegem zouden niet verhoudingsgewijs zijn gevolgd.

LAPAUW. Tussen 1975 en 1987 is er nauwelijks geld geïnvesteerd in Zwevegem. Vergelijk dat maar met een huis waar je tien jaar niets aan doet, dan loopt de factuur achteraf ook op. Je kan alle mogelijke cijfers op tafel leggen, maar één iets wordt altijd verzwegen : als onze mensen op het terrein zeggen dat er organisatorische problemen zijn op de vloer, wordt er nooit geluisterd naar deze opmerkingen. De aanvoer van grondstoffen loopt meer dan eens mank. Waarom wordt dat niet verholpen ? Bovendien worden de oudere werknemers die verantwoordelijkheid dragen op de werkvloer (meestergasten, brigadiers) te snel vervangen door jongeren zonder ervaring. Die overhaaste aflossing van de wacht heeft ook een organisatorische prijs.

DEBROUWERE. Natuurlijk zijn investeringen in Zwevegem duurder dan bijvoorbeeld in China. Het is ook cijfermatig te bewijzen dat de productiviteit sneller stijgt in gloednieuwe fabrieken. Maar de directie heeft altijd voorgehouden dat er in Zwevegem werd gewerkt tot tegen het plafond van de arbeidersproductiviteit. Men mag nu het tegendeel niet beweren. Het is trouwens niet de eerste maal dat de Bekaert-top het geweer radicaal van schouder verandert. Op 16 december 1996 verklaarde Bekaert-woordvoerder Willy Snaet dat er herstructureringen op til waren, maar dat Zwevegem buiten schot viel. In februari 1997 klonk het al helemaal anders. Ik ga trouwens akkoord met Paul Lapauw als hij zegt dat er nooit naar creatieve oplossingen van de werknemers wordt geluisterd.

Er wordt nu al twee maanden niet meer gepraat. Betekent dit het einde van de CAO-traditie, van de cultuur van sociaal overleg waarin Bekaert altijd opviel ?

LAPAUW. CAO’s, CAO’s… De lonen bij Bekaert zijn gebaseerd op CAO’s die dateren van eind de jaren zeventig. Ze werden hooguit aangepast. Bekaert heeft zich altijd gericht op de nationaleCAO’s, en toegegeven, wij vonden dat vanuit solidariteitsoogpunt niet slecht. Toch was het vooral het bedrijf dat voordeel haalde, omdat er minder loonopslag moest worden betaald.

DEBROUWERE. Sinds 1980 volgt Bekaert de nationale CAO’s. Zo bleef het bedrijf gespaard van extra-eisen, iets waarmee grote bedrijven elders wél werden geconfronteerd. Bekaert stapte nooit uit de CAO’s en met reden. En om op uw vraag te antwoorden : qua overleg merk ik nog geen breuk, maar de methodiek is wel veranderd. Vroeger werd nog overleg gepleegd, nu word je als vakbond meer en meer met de rug tegen de muur geplaatst. In Zwevegem heerst momenteel een vertrouwenscrisis : de arbeiders moeten fors inleveren, en alsof dat nog niet voldoende is, dwaalt ook nog het spook van de afbouw rond. De directie geeft geen enkele garantie meer naar de toekomst, zelfs niet na inlevering.

LAPAUW. Ik heb zelf meegemaakt in de jaren zeventig hoe er op geregelde tijdstippen informeel werd gepraat tussen werkgevers en werknemers. Baron Bekaert nodigde de tegenpartij geregeld uit voor een babbel. Dat is helaas voltooid verleden tijd.

Zien jullie alternatieven voor de door de directie gevraagde inlevering ?

LAPAUW. Neen. Maar als we moeten inleveren, zit het er bovenarms op.

DEBROUWERE. Voor ons zijn er wél alternatieven. Ik denk aan een betere organisatie van de productie.

Hoe heet wordt de soep in Zwevegem straks opgediend ? Als er niet wordt ingeleverd, kunnen 1100 jobs worden geschrapt. Bij vorige herstructureringen en 1987 en 1991 werd geen halve dag gestaakt. En nu ?

DEBROUWERE. Ik betwijfel of dat vandaag nog kan. Als vakbond willen we de basis behoeden voor zinloze of uitzichtloze avonturen. Maar als de directie obstinaat vasthoudt aan een looninlevering die door de basis wordt weggestemd, stevenen we af op een confrontatie.

Blijkbaar wordt er bij Bekaert alleen nog gepraat over het schrappen van jobs. Tewerkstelling creëren is verder weg dan ooit ?

LAPAUW. Dat is net zo contradictorisch : er wordt gedreigd met het schrappen van honderden jobs, terwijl Bekaert nog nooit zoveel werk heeft gehad.

DEBROUWERE. De directie stelde dat er moest worden ingeleverd, zoniet zouden er jobs wegvallen. Die woorden waren nog niet koud of er werden 35 vacatures uitgeschreven in Zwevegem. Wij vragen ons af of dit de zoveelste afslanking is, waarna korte tijd later interims en personen met contracten van bepaalde duur binnensluipen.

Kan de vakbond zich vandaag met de mondialisering van de economie nog wel zo hard opstellen ? Als in België niet wordt geproduceerd, gebeurt het probleemloos even verderop. Is het niet beter om wat flexibiliteit aan de dag te leggen ?

DEBROUWERE. Mondialisering van de economie betekent niet dat we ons gematigd moeten opstellen in België. Solidariteit loopt over de grenzen heen. De Belgische arbeiders moeten behoorlijk hun boterham verdienen, net als de Poolse. Maar de aandeelhouders denken alleen in termen van winstmaximalisatie. LAPAUW. Sommige leden van de raad van bestuur van Bekaert ik noem geen namen hebben niet de minste affiniteit met de vestiging in Zwevegem. Ze weten hoegenaamd niet hoe die fabriek draait. Voor een aandeelhouder is het eenvoudig : hij haalt gewoon 13 % loon uit de zak van de arbeider. Dat de arbeider zonder enige vorm van zekerheid achterblijft, is zijn probleem niet.

Bij Bekaert buigen burgerlijk ingenieurs zich vandaag over personeelszaken in plaats van over de fabriek. Bovendien wordt er aan de top altijd gepleit voor een snelle rotatie van het kader. Dat biedt in bepaalde opzichten misschien wel voordelen, maar bij elke rotatiebeurt glipt ook de nodige kennis en voorkennis door de vingers van het management.

De vakbonden tillen zwaar aan het gemis aan zekerheid, zelfs nadat er zou worden ingeleverd. Maar volgens zowat alle Amerikaanse managementgoeroes schrapt u best het woord “werkzekerheid” uit het woordenboek.

LAPAUW. Ik kan mij niet van de indruk ontdoen dat de werkgevers terug willen naar 1830 : ‘als we arbeiders nodig hebben, zijn ze welkom ; hebben we ze niet meer nodig, dan mogen ze beschikken’. Er wordt steeds vaker een beroep gedaan op zogenaamde oproepcontracten : het management vraagt en de werknemer draait.

DEBROUWERE. Het kapitalisme schrapt de termen ‘werkzekerheid’ of ‘zekerheid’ tout court. Maar daarmee ondergraaft het zijn eigen systeem. Het consumptiepatroon wordt immers grondig aangetast : mensen consumeren niet langer, want hebben geen zekerheid meer. Hoe motiveer je nog mensen in een systeem waar onzekerheid troef is ?

ACV-topman Willy Peirens promoot de vierdagenwerkweek. Een oplossing voor Bekaert ?

DEBROUWERE. We hebben de vraag gesteld of er kon worden gesproken over werktijdverkorting. Weet je wat het antwoord was ? Ja, als je er zelf voor betaalt. Het probleem is dat we er niet meer in slagen dit op de onderhandelingsagenda met de directie te plaatsen.

KAREL CAMBIEN