De kassaloze supermarkt is een kansloze supermarkt: deze technologie gaat winkels wél radicaal veranderen

Amazon stopt met de kassaloze supermarkt in zijn grootste supermarkten in de Verenigde Staten. In plaats daarvan hebben Amazon en andere retailers hun zinnen gezet op de slimme winkelkar. Dat concept werd vorige maand nog getest door Colruyt Group. Er zijn meerdere signalen dat het idee van een supermarkt vol camera’s, waar klanten niet hoeven af te rekenen, op sterven na dood is.

Het idee van de kassaloze winkel klinkt op het eerste gezicht aannemelijk. Je loopt de supermarkt binnen, legt je boodschappen in de kar, onder het toeziend oog van een rist camera’s, en gaat vervolgens zonder af te rekenen met je aankopen naar buiten. Wachten op de afrekening is niet langer nodig, want het bedrag wordt automatisch van je bankrekening gehaald. Het systeem is efficiënt en doelgericht, reden waarom Amazon er sinds 2020 op inzette. Ook bij ons kreeg het concept aandacht van onder meer de ketens Aldi, Colruyt Group, Albert Heijn en Carrefour, maar ondanks de vele experimenten zijn er weinig supermarkten waar dat concept ook echt in praktijk is gebracht.

Meerdere signalen wijzen erop dat de kassaloze supermarkt op haar retour is. De verklaring vinden we vooral bij de andere technologische innovaties die supermarkten ontwikkelen. De nieuwssite The Information meldt dat Amazon de camera’s verwijdert uit zijn grootste supermarkten in de Verenigde Staten. In plaats daarvan neemt een ander winkelconcept de bovenhand: de dash carts. Dat zijn slimme winkelkarren uitgerust met een ingebouwde scanner en een touchscreen. Alles wat je in de kar legt, wordt door de scanner geregistreerd en op het scherm verschijnen het product en de voorlopige balans van alle producten die in de kar liggen.

Colruyts Smart Cart

Opvallend is dat de slimme winkelkar onlangs ook al in ons land door Colruyt werd getest. De Belgische keten voerde in maart een experiment uit met zijn eigen smart cart, waarbij honderd medewerkers van Colruyt met de slimme winkelkar konden shoppen. 92 procent gaf aan het systeem opnieuw te willen gebruiken, zegt Eva Biltereyst, de persverantwoordelijke van Colruyt Group. “Uit de feedback van de testers blijkt dat tijdsbesparing een belangrijke troef van de slimme winkelkar is, naast het feit dat de klanten hun boodschappenlijstje kunnen openen op het scherm van de kar. De kar maakt het ook eenvoudig de precieze hoeveelheid boodschappen te registreren. Nog handig is dat klanten hun handen vrijhouden tijdens het scannen in de winkel.”

1/2

2/2

1/2

2/2

Maar, geeft Biltereyst aan, er zijn wel punten die verbetering vragen. “Alleen producten met een barcode kunnen nu worden gescand, maar de testers gaven aan dat het systeem ook voor groenten en fruit zou moeten werken. De smart car is ook kleiner dan de kar die de klanten van Colruyt gewend zijn, maar het is dan ook slechts een eerste ontwerp. We hebben de kar zelf ontwikkeld, onder meer met een aantal onderdelen die met een 3D-printer zijn gemaakt. Dit is zeker nog geen schaalbaar model.”

Toch is de schaalbaarheid van het systeem een belangrijk voordeel tegenover de kassaloze supermarkt. Colruyt gaf eerder al aan dat het onbetaalbaar is zijn supermarkten volledig te voorzien van camera’s, gezien de omvang van de gemiddelde Colruyt-supermarkt. De retailketen gaat zijn experiment met de slimme winkelkar eerst volledig evalueren, alvorens het eventuele volgende stappen neemt.

Bekijk de Smart Cart ook in deze Kanaal Z-reportage:

Waarom technologie?

Volgens professor Els Breugelmans (KU Leuven), gespecialiseerd in retail, is het belangrijk om stil te staan bij de beweegredenen van de supermarkten om technologische toepassingen in hun winkels te introduceren. “Ze vergroten het gemak voor de klanten en op die manier hopen ze meer klanten voor zich te winnen. Bovendien speelt ook de war for talent een belangrijke rol. Het is moeilijk op onze arbeidsmarkt voldoende geschikt winkelpersoneel te vinden. Die toepassingen dragen bij aan de optimalisatie van de processen en maken de ketens aantrekkelijker als werkgever. Een baan in de supermarkt kan zo interessanter en gevarieerder worden.”

De Nederlandse keten Albert Heijn spreekt sinds 2017 over de ontwikkeling van kassaloze supermarkten en opende twee jaar later een eerste testlocatie bij zijn hoofdkantoor in het Nederlandse Zaandam. Vandaag lijkt de supermarkt zich vooral te scharen achter het zelfscansysteem dat in al zijn winkels is uitgerold. In een Albert Heijn-winkel kunnen klanten een draagbare zelfscanner gebruiken tijdens hun winkelbezoek, of ze kunnen hun telefoon als scanner gebruiken.

“We leven in economisch woelige tijden. Daarom vinden klanten een gevoel van controle over hun uitgaven belangrijk. In de app op hun telefoon of op het scherm van de scanner zien ze de voorlopige balans van hun aankopen en ze worden attent gemaakt op kortingen. Het voelt daarnaast ook voor veel mensen vertrouwd aan dat ze hun eigen smartphone kunnen gebruiken voor het scannen van boodschappen”, aldus Ann Maes, head of reputation bij Albert Heijn België.

Scanner versus winkelkar

De voordelen van het systeem van Albert Heijn zijn de lagere kostprijs en het gemak voor personeel. Draagbare scanners kunnen nog voordeliger zijn om op te schalen dan slimme winkelkarren. Daarnaast plaatsen klanten de scanners zelf terug in de oplader na het winkelbezoek, terwijl het winkelpersoneel zich wel zou moeten ontfermen over het opladen van de hoogtechnologische karretjes.

Een troef van de slimme winkelkar is dat het systeem minder diefstalgevoelig is. De ingebouwde scanner registreert elk product dat in de kar wordt gelegd, terwijl klanten die zelfscanners gebruiken fouten kunnen maken. Een recent artikel van Knack ging in op het het grote omzetverlies dat supermarkten lijden door winkeldiefstal. Dat verlies bedraagt volgens een schatting van Buurtsuper, de Unizo-afdeling voor zelfstandige supermarkten en speciaalzaken, 0,72 procent van de omzet. Dat is ook de reden waarom de winkelketen Jumbo het toezicht op de zelfscankassa’s opvoert.

Een laatste voordeel van de slimme winkelkar is volgens Breugelmans het potentieel om de technologie te vermarkten. “De smart cart is ontwikkeld door de Leuvense start-up Smart Technics, die deel uitmaakt van Colruyt Group. Op termijn zou het bedrijf die technologie kunnen verkopen aan andere ketens. Daar zit nog een extra verdienmodel in, dat de investering mee kan verantwoorden.”

Kassaloos kansloos

Als we bij Ann Maes polsen naar de ervaring van Albert Heijn met de kassaloze supermarkt, wil ze daar weinig over kwijt. Ze wijst erop dat in een kassaloze supermarkt nog altijd personeel nodig is, onder meer om de rekken aan te vullen en klanten bij te staan. Maar ook dat de bemande kassa momenteel niet volledig zal verdwijnen in Albert Heijn-supermarkten. De supermarkt is voor sommige klanten “een van de laatste sociale interacties die ze op een dag hebben”, zegt Maes.

‘Het probleem van de kassaloze supermarkt is dat het enerzijds een dure investering is en dat de technologie niet feilloos werkt’

Els Breugelmans, retailprofessor KU Leuven

Dat spreekt niet in het voordeel van kassaloze systemen en het wijst er opnieuw op dat technologische oplossingen ook in de eerste plaats betaalbaar moeten zijn. Winkelpersoneel en kassa’s zijn een blijver. “De supermarkt is een plaats van kleine marges en we streven naar een businessmodel dat op lange termijn duurzaam is”, aldus Maes. “We willen graag in technologie investeren. Maar belangrijk is dat die ook rendeert, en klanten trouw en tevreden maakt.” Toch wil Maes niet expliciet gezegd hebben dat Albert Heijn geen geloof meer heeft in de kassaloze supermarkt.

“Het probleem van de kassaloze supermarkt is dat het enerzijds een dure investering is en dat de technologie niet feilloos werkt. Het systeem is geen vervanging van personeel, waardoor de grote investering niet makkelijk wordt terugverdiend”, zegt Els Breugelmans. “Op dit moment zal het principe nog wel kunnen dienen voor kleinere winkelformats.”

Een voorbeeld daarvan is Carrefour BuyBye. Dat is een microwinkel – een ruimte van 18 vierkante meter – die volledig autonoom functioneert zonder personeel. In plaats daarvan controleren camera’s en weegschalen in combinatie met artificiële intelligentie welke producten klanten in hun winkelzak stoppen. De eerste BuyBye bevindt zich in Zaventem, maar de bedoeling is het concept in nog meer plaatsen in België uit te rollen.

Bekijk BuyBye ook in deze Kanaal Z-reportage: