De juiste opslag

Scanners en het Internet overspoelen uw computer. Achteraf wil u die bytes ook nog ergens kwijt. Hoe?

Wie met beelden aan de slag gaat, weet het maar al te goed: niet alleen de processor, het geheugen en de grafische kaart moeten ettelijke tandjes bijsteken, ook de opslagmedia moeten volgen. Een simpele schermafdruk kan meer informatie bevatten dan een klassieke 1,44 megabyte floppy kan opslaan. Een enkele A4-kleurenscan van 300 dpi vergt zoveel schijfruimte als wat in 1985 in een hele pc stak. Wat zijn uw opties?

U wil snelheid?

Harde schijven zijn goedkoper dan ooit tevoren. Per megabyte betaalt u tegenwoordig, BTW inclusief, tussen 1,5 frank en 6 frank, afhankelijk van type en snelheid. Hoe sneller de schijf draait, hoe korter de kop op de juiste sector moet wachten. Hoe dichter de informatie op de schijf is bijeengepakt, hoe sneller de kop bovendien kan lezen. De courante topmodellen draaien nu aan 7200 toeren per minuut, met enkele al aan 10.000 toeren en hebben een gemiddelde toegangstijd van minder dan 8 milliseconden. Logischerwijze wordt de capaciteit van de schijf ook bepaald door haar formaat: op een schijf met een diameter van 5,25 duim, zoals de Bigfoot van Quantum, zal in principe altijd meer informatie kunnen dan op een 3,5-duimsmodel, ook al is de Bigfoot minder state-of-the-art: goedkoper en trager. Om de enorme prijsdalingen op te vangen, verkopen fabrikanten tegenwoordig almaar grotere schijven voor een tamelijk constante prijs. In vijf jaar tijd is de capaciteit van recente 3,5-duimsschijven van 0,5 gigabyte naar 18 gigabyte gesprongen. De betrouwbaarheid is bovendien dusdanig dat backups veeleer een beveiliging zijn tegen stommiteiten van gebruikers, dan tegen het falen van een schijf.

Moderne pc-schijven hebben nu typisch een Ultra DMA-33-(“Ultra IDE”)-interface, die maximaal 33,6 megabytes per seconde kan doorsturen naar de pc. Opslagsystemen met een Scsi-interface (“skuzi”, een speciale kaart in de pc) presteren in het algemeen beter en maken het leven voor een high end-pc-gebruiker eenvoudiger. Zij zijn echter merkelijk duurder en meestal bedoeld voor high end-modellen voor servers of voor de Macintosh-wereld.

U wil uitwisselbaarheid?

Ook vandaag blijven floppy’s onmisbaar om nukkige pc’s mee op te starten en als universeel medium om kleine bestanden mee uit te wisselen. De goede oude floppy drive heeft voordelen die je als gebruiker koestert: hij is te vinden op 99,99% van de pc’s, kost minder dan 800 frank en gebruikt schijfjes van pakweg 10 frank per stuk. “Een diskette kan je gewoon weggeven, andere media zijn zo duur dat je ze moet terugvragen,” zegt Tom Costers, business unit manager voor opslagsystemen bij groothandelaar Computer 2000 in Ternat. Niet alleen de lage prijs van de diskettes is een plus, ook hun universaliteit. Sinds de floppy is geen enkel medium er nog in geslaagd een dergelijke populariteit op te bouwen.

Compaq deed een poging door twee jaar geleden enkele Deskpro-modellen met de LS-120 (Laser Servo-120) drive uit te rusten. De LS-120 drive was een ontwikkeling van een consortium met Compaq, Imation (voorheen de opslagafdeling van 3M), Matsushita Kotobuki Electronics, Mitsubishi Electric en O.R. Technology. Aantrekkelijk is dat de LS-120 de oude 1,44 MB (en zelfs de 720 KB) floppy’s kan lezen en beschrijven. Bij gebruik van de bijbehorende speciale schijfjes (even groot als een floppy) heeft hij een capaciteit van meer dan 120 megabytes. De LS-120 drive kost nu 7200 frank en zo’n 700 frank per schijf.

Dat de LS-120 ondanks zijn stamboom geen succes werd, lag aan een klein bedrijfje, dat zich al van in de jaren ’80 specialiseerde in verwisselbare media voor de grafische industrie, Iomega. Iomega bracht in maart 1995 zijn Zip drive uit, een formaat dat niet compatibel was met klassieke floppy’s, maar 100 MB opsloeg. Volgens de beproefde “Gillette”-formule kostte de drive in 1996 200 dollar, maar de schijven 20 dollar (de Belgische straatprijzen zijn intussen respectievelijk 7200 frank voor de duurste Scsi-uitvoering en 600 frank). De Zip was een externe drive, die maar een halve kilo woog en dus makkelijk kon worden meegenomen. Hij was al populair en ook veel sneller dan de LS-120 toen die verscheen, wat de LS-120 drive de das omdeed. Met 13 tot 14 miljoen verkochte exemplaren is de Zip-drive (intussen de Zip Plus), een “standaard”. De LS-120 wordt momenteel wel door een aantal computermerken geherlanceerd onder de naam SuperDisk. Zowel de LS-120 als de Zip zijn veel sneller dan de floppy.

Er is tegen oktober trouwens nog een derde speler op komst. Sony, de co-ontwikkelaar van de originele floppy, en Fuji pakken uit met de High-Capacity Floppy Disk ( HiFD), die 200 Megabyte wegschrijft. De HiFD leest eveneens de gewone floppy’s, maar wordt een stuk sneller dan de rest van de bende.

U wil handige capaciteit?

Van een andere klasse is de Jaz drive, waarvan Iomega er naar eigen zeggen ook alweer meer dan een miljoen heeft verkocht. Dit is geen floppy, maar een rigide schijf die snel genoeg is om video mee af te spelen. De cassettes zijn een hand groot en wegen een kleine 100 gram. De drive zelf kost ongeveer 15.000 frank voor de 1 GB-versie en weegt 900 gram. Er is nu ook een 2 GB-versie (30.000 frank). Dit is een oplossing voor wie grote bestanden, zoals computeranimaties, moet meenemen. Groot nadeel is de prijs van de cartridges, die nu rond 4500 respectievelijk 7400 frank schommelt. Niet direct iets om weg te geven met de groeten van het huis.

SyQuest, met zijn verwisselbare schijven een begrip in prepress-kringen, heeft een SyJet drive met cartridges van 1,5 GB (16.000 frank voor de externe Scsi-versie, media kosten 1150 frank).

U wil goedkoop publiceren?

Dat de verkoop van Jaz drives de bazen van Iomega wat tegenvalt, kan te wijten zijn aan de populariteit van de cd-rom, die floppy’s heeft vervangen als softwaredistributiemedium. Het laatste grote programma dat we nog op floppy’s ontvingen, was PerfectOffice Pro 3.0, op 26 floppy’s, ergens in 1996. Hoewel het schrijven op cd-roms een zeer trage start heeft gekend, is het nu mogelijk om “cd-r” drives – wat staat voor cd-recordable – te vinden voor 14.000 frank (BTW inclusief). De schijfjes zijn gestandaardiseerd door Sony en Philips en hebben dezelfde capaciteit als gewone cd’s – 650 MB of 74 minuten muziek. Dit write once, read many-(worm)-medium wordt gebruikt als permanente backup, om software te distribueren en vooral om zelf muziek-cd’s te “persen”. Basismodellen hebben een schrijfsnelheid van 300 kilobyte per seconde en een driemaal hogere leessnelheid (2x/6x). Producenten zijn onder meer Mitsumi, Sony en Plextor. Cd-r drives zijn niet zoals harde schijven: er blijven speciale drivers en software nodig om bijvoorbeeld de directorystructuur op de schijf te maken. Bij het toestel is daarvoor gewoonlijk een versie van Easy-Cd Creator van Adaptec of Win-to-Go van CeQuadrat inbegrepen. “De betrouwbaarheid is bijna 100 percent,” zegt Tom Costers. De plaatjes kosten tussen 50 en 100 frank per stuk en zijn een ietsje warmte- en krasgevoeliger dan gewone cd’s. Cd-r’s kunnen in één keer volgeschreven worden of in sessies. Eenmaal beschreven kan de schijf niet worden hergebruikt.

Meegaan met de tijd?

Dat is wel het geval met de cd-rw (van rewritable) drives, die overigens ook op cd-r-schijfjes kunnen schrijven. “Een cd-rw is even goed bijna 100% betrouwbaar, maar hij kan herschreven worden – zo’n 1000 keer,” zegt Tom Costers. Hewlett-Packard is hier marktleider met zijn SureStore 7200-oplossing, hoewel het zijn toestellen eigenlijk laat produceren door Philips. Cd-rw drives zijn met een eindgebruikersprijs vanaf 20.000 frank nog iets duurder dan de cd-r’s, maar vooral de media zijn duurder: 900 tot 1100 frank per stuk. Een cd volschrijven duurt tussen 20 en 60 minuten. Cd-rw’s slaan tot 550 megabyte op. Tom Costers: “Het is een ideaal backup-medium: u kan bestanden schrappen, de schijven herformatteren etcetera.”

Dvd voor morgen

Toch is ook het einde van de cd-rom drive in zicht. “De jongste halen 40x speed ( nvdr – 40 keer 150 kilobyte/seconde), maar dat is eerder een marketingstunt. De meeste zullen stoppen bij 32x. Iedereen is bezig met het uitbrengen van dvd-rom drives, die ook cd-roms kunnen lezen,” zegt Tom Costers. Volgens marktonderzoeker IDC zullen er tegen 2000 al meer dvd-rom-lezers (wat staat voor digital versatile disk-read only memory) worden verkocht dan cd-rom-lezers.

Zoals bekend hebben dvd-roms dezelfde grootte als de oude cd’s. Er bestaan verschillende uitvoeringen: aan één kant in één laag beschreven is de capaciteit 4,7 gigabyte. Dubbellagige schijven halen 8,5 GB capaciteit en de tweezijdig dubbellagig beschreven dvd’s 17 GB. De distributeurs verwachten een dvd-boom na de zomervakantie. Philips bundelt al een dvd-rom-speler met een mpeg-kaart voor spelletjes en video. “De mpeg-kaart en 3 dvd-titels inbegrepen is de eindgebruikersprijs, BTW inclusief, 14.990 frank,” luidt het bij de Brusselse distributeur Manudax (een onderdeel van het Nederlandse Hagemeyer).

Als opslagmedium is er, net zoals bij de cd’s, een dvd-r ( recordable) en een dvd-ram ( random access memory) uitvoering van de dvd. Dvd-r drives van Matsushita, Taiyo Yuden, Mitsubishi en Hitachi Maxell gebruiken dezelfde technologie als de cd-r om (recent) 4,7 gigabyte permanent op een schijfje te drukken. Het formaat is compatibel met de gewone dvd-roms, maar ze zijn hier nog niet op de markt. Diverse consortia zullen volgend jaar onderling incompatibele dvd-ram drives uitbrengen.

Magneto-optische (MO) schijven blijven aantrekkelijk voor archivering omdat ze bijna even snel zijn als harde schijven. Ze gebruiken een laser om de moleculen op te warmen tot een temperatuur waarbij een magneet hun polariteit kan veranderen. Als een laser de bits achteraf leest, wordt het licht anders gereflecteerd volgens de polariteit van de bit. Standaard gebeurt het schrijven in twee keer. Eerst worden alle bits op 0 gezet en vervolgens beschreven. Moderne direct overwrite (“Limdow”) drives en cassettes verhogen de schrijfsnelheid met zowat de helft door het schrijfproces in één keer te doen. De schijven die daarvoor nodig zijn, kosten echter ook meer dan het dubbele. MO-schijven bestaan in verschillende formaten. De 3,5-duimsschijfjes, die iets dikker zijn dan een floppy, zijn met hun 640 MB capaciteit populair in de grafische Macintosh-wereld. Een Fujitsu M2513 MO drive van 640 MB kost zo’n 20.000 frank, de schijfjes 700 of 1600 frank (direct overwrite). Dat is tussen 1,1 en 2,5 frank per megabyte.

Of mag het iets trager zijn?

Tapestreamers zijn gewoon digitale bandopnemers en nog steeds een interessante backup-mogelijkheid. Er is keuze uit drie hoofdstandaarden:

Quarter inch cartridge ( QIC) tapestreamers zijn goedkoop en worden vooral aan thuisgebruikers en kleine ondernemingen gesleten. Ze krijgen trouwens goede backup-software mee. De belangrijkste leveranciers zijn Iomega met zijn Ditto Max en Hewlett-Packard, met zijn Colorado-reeks. Er is een grote variatie aan cassettes (verschillende lengte en breedtes van de band) en aan standaarden, met een zekere achterwaartse compatibiliteit. De ongecomprimeerde datacapaciteit van QIC-minicartridges ligt momenteel tussen 500MB en 5 GB. Een externe Ditto Max 10 GB drive kost 14.000 frank, een 5 GB tape 1300 frank (0,26 frank per megabyte). Nadeel van QIC tapes is hun traagheid: met 14 tot 16 megabytes schrijven ze per minuut weg wat een harde schijf in twee seconden opslaat.

Sneller en voor servers bedoeld zijn de Digital Audio Tape ( DAT) drives. Versie drie van hun Digital Data Storage (Hewlett-Packard en Sony) levert 12 GB ongecomprimeerde opslagcapaciteit op een band van 125 meter. DDS-3 DAT-recorders kosten in de orde van 60.000 frank. Tapes gaan zo’n 1500 frank voor 12 GB opslag. Voordeel van DAT is de geïnstalleerde basis (de standaard dateert van 1988) en de achterwaartse compatibiliteit, nadeel is de relatief lage datatransfersnelheid van 1,2 megabyte/seconde.

Digital Linear Tape ( DLT) drives, nu een technologie van Quantum, zijn een stukje duurder, maar duidelijk sneller. Ze slaan maximum 35 GB ongecomprimeerd op op één halve-duimstape op en lezen data tegen 5 megabyte/seconde.

Meer info over harde schijven: www.pcguide.com.

Over cd-rom: http://www.cd-info.com/index.html.

Over QIC: http://www2.qic.org/qic/index.html.

Over dvd: http://www.videodiscovery.com/vdyweb/dvd/dvdfaq.html.

BRUNO LEIJNSE