DE GRIEPGOEROE

Het belang van professor en microbioloog Walter Fiers voor de ontwikkeling van de Vlaamse biotechnologie is nauwelijks te overschatten. Net als zijn generatiegenoot Marc Van Montagu geldt hij als inspirator voor een hele wetenschappelijke school. Dat onderstreepte vorige week een team van onderzoekers van het labo voor moleculaire genetica, middels een artikel in het gereputeerde blad Nature Medicine. Ze presenteerden daarin de resultaten van elf jaar research naar een stabiel griepvaccin met langdurige werking.

Als taaie infectieziekte kost het griepvirus in de VS en Europa jaarlijks nog 20.000 mensen het leven. Het virus wijzigt genetisch zo snel dat de bestaande griepvaccins – een markt van naar schatting 500 miljoen dollar – ieder jaar moeten worden aangepast. De Gentse onderzoekers ontwikkelden een middel dat alvast bij muizen deze mutaties de baas kan. Hoewel het onderzoek zijn succes bij mensen nog moet bewijzen, zou de ontdekking erop wijzen dat het vaccin langer dan één jaar actief zou blijven. Hierdoor zou het een langere houdbaarheid hebben en kan één vaccinatie met neusspray de jaarlijkse inspuiting vervangen.

Het Vlaams Interuniversitair Instituut voor Biotechnologie (VIB) – de vzw verantwoordelijk voor de valorisering van het biotechnologisch onderzoek in Vlaanderen – deponeerde voor de nieuwe entstof een octrooiaanvraag. De intellectuele eigenaars zijn Willy Min Jou, Sabine Neirynck en Walter Fiers, die jarenlang het labo voor moleculaire biologie leidde. Hoewel deze laatste al drie jaar officieel met pensioen is, geldt hij als inspirator van het project. “Professor Fiers bedacht het concept, samen met professor Min Jou, die het project coördineerde”, zegt auteur Sabine Neirynck. Naar verluidt was Fiers ook na zijn pensionering nog nauw betrokken bij het project voor de ontwikkeling van een griepvaccin. Maandelijks wisselde hij van gedachten met de onderzoekers. “Het was één van de projecten dat hij nog van nabij volgde”, vertelt Rudy Dekeyser, vice-algemeen directeur van het VIB.

Fiers hoort volgens de academische gemeenschap tot de schare wetenschappers met wereldfaam. Zijn naam prijkt in het lijstje van de 100 meest geciteerde wetenschappers in de wereld. Hij was de eerste die erin slaagde om het genoom van een levend wezen volledig uit te schrijven, wat hem een onsterfelijke repuatie opleverde. De snel groeiende biotechnologie zou zonder deze wetenschappelijk prestatie nooit hebben bestaan. Hij publiceerde een aantal studies die op diverse vlakken van de moleculaire biologie een doorbraak betekenden. Zo is hij ook bekend om zijn bijdragen over groeifactoren en kankeronderzoek. Naar verluidt hoort dat werk tot het beste wat hierover is gepubliceerd.

De uit Ieper afkomstige Fiers volgde begin jaren ’50 een opleiding als landbouwingenieur aan de Rijksuniversiteit Gent (UG). Die keuze was niet toevallig. “Het is één van zijn typische trekken dat hij voortdurend fundamenteel wetenschappelijk onderzoek in relatie ziet met mogelijke toepassingen”, aldus Dekeyser. In 1963 behaalde de aankomende pionier zijn doctoraal aan de Gentse universiteit, nadat hij enkele onderzoeksjaren had doorgebracht in het buitenland, onder meer aan het California Institute of Technology in Pasadena (VS) en het instituut voor enzymenonderzoek aan de universiteit van Wisconsin (VS).

In 1967 maakte Fiers de overstap van de landbouwfaculteit naar de wetenschappenfaculteit en werd directeur van het labo voor moleculaire biologie in Gent. Dat departement groeide vanaf de jaren ’80 explosief en toen hij in 1996 met pensioen ging, telde zijn departement ongeveer 100 onderzoekers. “Hij was echt de spilfiguur”, zegt Dekeyser. “Hij bracht lijn in de onderzoeksgroepen die uiteindelijk bezig waren op een tiental verschillende projecten. Hij zorgde voor kruisbestuiving en stond bekend voor zijn stimulerende inbreng.”

Sommigen zien een parallel met Paul Janssen. Fiers bouwde geen bedrijf op, maar legde de basis voor een academische broedmachine. Bij Innogenetics stammen zowel stichter Hugo Van Heuverswyn als onderzoeksdirecteur André Vandevoorde uit de stal van microbioloog Fiers. Hetzelfde geldt voor Thierry Bogaert van Devgen, de eerste spin-off van het VIB. Vandaag heeft de ontluikende Vlaamse biotechnologiesector nood aan een constante aanvoer van hoogwaardige wetenschappers. De reputatie van Gent als biotechnologiecentrum zorgt ervoor dat de beste wetenschappers niet langer Vlaanderen verlaten. “Zonder de constante aanvoer van goede wetenschappers kun je geen biotechcluster uitbouwen. Kijk maar waar de bloeiende biotechbedrijfjes ontstaan. De aanwezigheid van menselijk kapitaal is een sleutelfactor”, aldus Dekeyser.

ROELAND BYL