De gokkende managers

Volgens de wiskundige Joseph Mazur komt elke bedrijfsbeslissing uiteindelijk neer op een, meestal beredeneerde, gok. Dat is de centrale stelling van zijn recentste boek What’s luck got to do with it. Neem de beslissing van Toyota om een hybride auto te ontwikkelen. De eerste vergadering hierover vond plaats in 1994. Nauwelijks drie jaar later werd de eerste Prius al verkocht. Een zware gok volgens Mazur. Op elke verkochte wagen verloor de onderneming immers veel geld. De kostprijs van de Prius bedroeg het dubbele van de verkoopprijs. Toch ging de bedrijfsleiding ervan uit dat de hybride wagen vroeg of laat met winst zou worden verkocht, ook al is dat bij het nemen van de beslissing verre van zeker. In datzelfde jaar 1997 lanceren Sergey Brin en Larry Page de zoekmachine Google. De eerste financiering komt van Andy Bechtolsheim van Sun. Hij beslist om 100.000 dollar in de nieuwe onderneming te steken. Ook dat is een zware gok volgens Mazur.

De stelling in What’s luck got to do with it, is dat dit ‘gokken’ van ondernemers en managers vaak vertekend verloopt. Een typisch voorbeeld is het framing effect. Dat stelt dat de keuzes van mensen veranderen in functie van de manier waarop eenzelfde situatie beschreven wordt. Stel dat België zich voorbereidt op de uitbraak van een zeldzame gevaarlijke ziekte die naar verwachting 600 landgenoten zal doden. U bent eerste minister en twee alternatieve programma’s om de ziekte bestrijden worden opgezet. Indien programma A wordt gevolgd, worden 200 mensen gered. Indien programma B wordt gevolgd, is er een kans van een op de drie dat 600 mensen worden gered en een kans van twee op drie dat niemand wordt gered. Welk van deze programma’s geniet uw voorkeur? Houd uw antwoord nog even in beraad. Stel dat de wetenschappers de gevolgen van beide programma’s op de volgende manier hadden voorgesteld. Indien programma A wordt gevolgd, sterven er 400 mensen. Indien programma B wordt gevolgd, is er een derde kans dat niemand sterft en een kans van twee op de drie dat 600 mensen sterven.

Maak opnieuw uw keuze tussen beide opties. U zult misschien gemerkt hebben dat het om identiek dezelfde gevolgen gaat, maar anders geformuleerd. U twijfelt? U had in het eerste geval een voorkeur voor programma A, maar in het tweede geval een voorkeur voor programma B, zoals nagenoeg alle mensen voor u? Mazur: “Door een identiek gegeven anders voor te stellen, kan de keuze van iemand beïnvloed en zelfs drastisch gewijzigd worden. Dit probleem wordt samengevat onder de term framing.”

Voor Mazur het bewijs dat de beslissingen van mensen, ook ondernemers en managers, niet steeds feilloos verlopen. De uiteindelijke ‘gok’ wordt bijvoorbeeld sterk beïnvloed door de manier waarop de gegevens worden voorgesteld. Het boek van Mazur sluit daarmee aan bij de economische theoretische school van behavioral economics, die vragen stelt bij de stelling dat elk economisch handelen rationeel te verklaren is.

Joseph Mazur, What’s luck got to do with it. The history, mathematics, and psychology of the gambler’s illusion, Princeton, 2010, 277 blz, 25 euro

thierry debels