De geest van Sergio

Met de bekendmaking van de fusieplannen van de autobouwers Fiat Chrysler en Renault treedt Fiat-voorzitter John Elkann meer dan ooit op de voorgrond.

De uitdagingen zijn anders, het antwoord is hetzelfde. Net zoals in 2009, toen Fiat Chrysler overnam, mikt het Italiaanse merk op schaalvergroting. Toen was het om nog mee te tellen, nu om het hoofd te bieden aan de elektrificatie, de zelfrijdende wagens, het toenemende aantal consumenten dat geen auto meer wil, en de concurrentie van nieuwe spelers zoals Tesla en Alphabet, het bedrijf boven Google.

Met de bekendmaking van de fusieplannen van Fiat Chrysler en Renault worden de schijnwerpers volop gericht op John Philip Jacob Elkann, Jaki voor de vrienden. Elkann werd in 1997 door zijn legendarische grootvader Gianni Agnelli tot bestuurder van het familiebedrijf Fiat benoemd. De zoon van de Frans-Italiaanse journalist Alain Elkann en Agnelli’s dochter Margherita was toen pas 21 en studeerde nog managementengineering aan de Politecnico de Torino. De wereldburger, opgevoed in het Verenigd Koninkrijk, Brazilië en Frankrijk, begon zijn carrière op de auditafdeling van General Electric in 2000. Nog geen drie jaar later ging hij aan de slag bij de familiale holding Exor. Via het belang van 29 procent in Fiat controleert die niet alleen de Turijnse autobouwer, maar ook de merken Ferrari, Alfa Romeo, Lancia en Maserati. Exor participeert ook in de vrachtwagen- en machineproducent CNH en de voetbalclub Juventus. Het beheer van de voetbaltak laat Elkann over aan zijn neef Andrea Agnelli, met wie het volgens aanhoudende mediaberichten nochtans niet echt botert.

Zin voor verantwoordelijkheid

Elkann had een hand in de benoeming van Sergio Marchionne tot de topman van Fiat. Die charismatische rouwdouwer blies het familiebedrijf nieuw leven in. Door zware besparingen wist hij een verlies van 6 miljard euro in 2003 binnen de twee jaar om te buigen in winst. Hij nam in 2009 het zieltogende Chrysler over en maakte er een van de weinige geslaagde fusies in de autosector van. Totaal onverwachts overleed hij vorig jaar door complicaties na een routineoperatie.

De nieuwe fusieplannen ademen de geest van Marchionne, al zou het een ernstige vergissing zijn Elkann louter te beschouwen als diens adjudant. Van de ietwat verlegen topmanager wordt vooral de zin voor verantwoordelijkheid benadrukt. Toch reed hij met Exor zelf ook geen onaardig parcours bijeen.

Sinds hij in 2010 de teugels overnam van Carlo Sant’Albano, verviervoudigde de waarde van de activa. Hij maakte de groep internationaler en minder afhankelijk van de auto-industrie, door de aankoop van een minderheidsparticipatie in de uitgever The Economist Group en de onlinesupermarkt Ocado.

Doorn in het oog

Door de fusie met Renault zou de grootste autogroep ter wereld ontstaan, na Volkswagen en Toyota. Met een omzet van meer dan 170 miljard euro, 8 miljard euro winst en een productie van 8,7 miljoen auto’s per jaar springt de fusiegroep zo over General Motors en het Koreaanse Hyundai. De operatie loopt via een Nederlandse holding, waar beide bedrijven elk 50 procent in krijgen. Een en ander moet 5 miljard euro aan synergie opleveren.

De timing van de deal is geen toeval. De alliantie van Renault met het Japanse Nissan zit steeds ongemakkelijker. De poging om naar een fusie van de twee te gaan, werden in Japan beantwoord met de arrestatie van Carlos Ghosn, de CEO van de twee bedrijven. Vooral de ongelijke kruisparticipatie is een doorn in het oog: Renault heeft 44,3 procent in Nissan, omgekeerd is dat slechts 15 procent. Over de fusieplannen met Renault verklaarden de Japanners zich ‘neutraal.’

Eenhoorns en phoenixen

Het afblazen van die plannen noopte Elkann ertoe zijn gesprekken over een toenadering met PSA (Peugeot- Citroën) op te schorten. Die zouden hoe dan ook moeilijker zijn geweest, omdat er fabrieken en banen dreigden te sneuvelen. Dat is veel minder het geval bij Renault. De Italianen kunnen profiteren van de Franse voorsprong in elektrische wagens en krijgen via dochter Avtovaz toegang tot de Russische markt. Omgekeerd krijgen de Fransen toegang tot de Amerikaanse markt, waar Renault amper aanwezig is.

Het zegt ook iets over het netwerk van Elkann dat hij de steun kreeg van zowel de Franse als de Italiaanse regering. De fusie zou de 120ste verjaardag van Fiat in juli de nodige luister bijzetten. Wellicht is het geen toeval dat Elkann eenhoorns (start-ups met een waardering van meer dan 1 miljard dollar) “minder interessant” vindt dan phoenixen: bedrijven die meer dan een eeuw oud zijn, en zichzelf steeds aanpassen aan nieuwe uitdagingen.