De Europese schuldpiramide

De wet van Gresham is aan een demonstratie bezig in Europa: het goede geld wordt in snel tempo achter het slechte geworpen. De ECB is ontmaagd, Maastricht verkracht en de euro verdrachmet.

De Europese Centrale Bank verdubbelde vorige week haar kapitaal. Met ongeveer 11 miljard euro kapitaal is het gevaar echter niet geweken. De ECB torst voor 2100 miljard euro schuldpapier, en heeft dus een hefboom van 178. Het andere hefboomfonds dat zich doorgaans centrale bank noemt, de Amerikaanse Fed, heeft een kapitaal van 57 miljard dollar en 2385 miljard dollar activa. Enfin, ‘activa’ geeft de indruk dat het kwaliteitsvolle waarden zijn, het is juister om te zeggen ‘toxische en waardeloze papieren’. Het hefboomeffect van de Fed is dus ongeveer 42.

Toen het hefboomfonds LTCM in 1998 kapseisde, werd dit toegeschreven aan een excessieve hefboom, die toen 30 bedroeg. Vergeleken met de Fed was LTCM een brave schooljongen. De ECB gaat nog verder, zij het dat ze tot nu toe minder toxische activa kocht. Sinds de ‘reddingsoperatie van de euro’ in mei is daar echter snel verandering in aan het komen. De ECB koopt in sneltreintempo schuldpapier van Griekenland, Ierland en andere landen in problemen.

De reddingsoperatie van de euro begint meer en meer te lijken op het bluswerk van iemand die een emmer benzine houdt voor een emmer water. De eurobrand is alleen heviger geworden. Het reddingsfonds werd in het weekend van 9 mei 2010 opgezet om “speculatie tegen de euro te stoppen”. Om u gerust te stellen, op de website van de European Financial Stability Facility (EFSF) staat te lezen dat het fonds een AAA-status heeft. Rommel verpakt in een proper kleedje krijgt dit soort status wel eens meer.

De Europese politici dachten met dit gigantische bedrag de speculanten af te schrikken. Ze geloofden in hun eigen ‘shock and awe’-doctrine: door er 750 miljard euro tegenaan te gooien, zou het vertrouwen onmiddellijk hersteld worden en zou er geen euro van gebruikt moeten worden. De markten doorprikten hun mythe meteen en zagen het fonds voor wat het was: een haastig ineengebokst tijdelijk lapmiddel, geen structurele oplossing. Vanaf dag 1 werd echter massaal PIGS-papier verkocht. In Duitsland spraken de banken af dit niet te doen, maar Franse banken hielden zich bijvoorbeeld niet aan deze regel. De EFSF en de ECB krijgen nu dus massaal het slechte overheidspapier.

Men zou minstens lessen moeten trekken uit deze evolutie. Het afschrikkingseffect is nul geweest, het aanzuigeffect van slecht papier echter massaal. Dit is een gigantische tweede reddingsoperatie van de banken, zonder dat het politiek duidelijk wordt erkend.

Het is verontrustend om die evolutie waar te nemen. De hele reddingsoperatie is een grote improvisatie. De eerste 750 miljard euro is bijna uitgeput. Volledig volgens de definitie van waanzin (‘doing the same thing, but expecting different results’) gaan meer en meer stemmen op om het fonds te verdubbelen. Dit is niet alleen improviseren met miljarden, het is ook experimenteren met de welvaart van de volgende generatie en de vermogens van de huidige generatie.