‘De eurocrisis is vooral een crisis van het politieke systeem’

China twijfelt tussen geld pompen in Europa of in het IMF. François Godement, van het Asia Centre in Parijs en adviseur van de European Council on Foreign Relations, begrijpt het Chinese wantrouwen tegenover Europa.

Na de chaotische G20-top in Cannes is het niet duidelijk of de Chinezen het Europese noodfonds willen spekken of eerder kiezen voor meer gewicht in het IMF. Op het Chinese Twitter, Sina Weibo, vertolkt blogger Hong Songbing, auteur van boeken over ‘muntoorlogen’, het buikgevoel van de doorsnee-Chinees: “Geven aan gehandicapten is goed, lenen aan mensen die in luxe leven, is dom.” Als grootste exporteur ter wereld zit China op een spaarpot van 2330 miljard euro aan wisselreserves. Een groot deel zit in Amerikaans schuldpapier en Peking wilde maar al te graag diversifiëren in euro’s (naar schatting zou al 20 procent in Europees schuldpapier zitten, maar officiële cijfers zijn er niet).

Het Griekse psychodrama en de Europese chaos schrikken Peking echter af. De huidige Chinese leiders noch de aankomende ploeg na de wissel van de top volgend jaar, kunnen zich misstappen veroorloven. Wang met de pet begrijpt niet waarom hij na investeringen in een almaar zwakkere dollar ook nog zou lenen aan verwaande Europeanen. De binnenlandse inflatie holt zijn spaarcenten uit en China heeft zelf nog een hele weg te gaan in sociale zekerheid. François Godement, senior policy fellow bij de European Council on Foreign Relations en stichter van het Asia Centre in Parijs nuanceert: hij neemt Hong Songbing niet au sérieux. “Dit personnage met meerdere gezichten is populair in westerse media, maar vertolkt geenszins het Chinese beleid.”

TRENDS. Toch vragen heel wat Chinezen zich af waarom ze rijke landen te hulp zouden snellen?

FRANÇOIS GODEMENT (EUROPEAN COUNCIL ON FOREIGN RELATIONS). “Terwijl Europa een handelstekort met China van 170 miljard euro per jaar optekent, is de pariteit tussen de yuan en de euro dezelfde als in de zomer van 2008. Omdat China zijn export blijft aanmoedigen, moet Peking de overschotten op zijn handelsbalans en op de lopende rekeningen wel neutraliseren door almaar meer deviezen op te kopen. Dat zal zo blijven zolang de yuan niet mag stijgen en niet vrij inwisselbaar wordt. Het is ook de enige manier om een gigantische inflatiebubbel te vermijden.”

Om die onevenwichten op te heffen, zou China zijn interne markt meer moeten opengooien, de wederkerigheid aanvaarden waar EU-handelscommissaris Karel De Gucht op aanstuurt?

GODEMENT. “Juist. In afwachting dat Peking daartoe bereid is, zou men de toestroom van leningen en investeringen naar Europa in goede banen kunnen leiden. Hoe dat het best gebeurt, hangt natuurlijk af van de onderhandelingscapaciteit van de Europeanen, met andere woorden van de onderlinge coördinatie. Maar de Griekse ontsporing in volle G20-top ondermijnt uiteraard de geloofwaardigheid en de onderhandelingscapaciteit van Europa.”

Aanvankelijk zou de euro de weerbaarheid van de Europese Unie versterken, maar de crisis maakt ons kwetsbaar. Wat indien een Chinese kapitaalsinbreng groot genoeg zou worden om de euro te destabiliseren?

GODEMENT. “In eerste instantie is meer transparantie vereist: anders dan de Verenigde Staten beschikken wij in Europa niet over statistieken over onze buitenlandse crediteuren. Maar China maakt niet bekend waar haar deviezenreserves naartoe gaan en die passeren massaal langs offshorecentra.

“Er is niets mis met de positie van debiteur: de Verenigde Staten zijn de grootste geldontlener ter wereld en de belangrijkste debiteur van China. Dat belet de VS niet om in de regio Asia-Pacific een sterke strategische positie te handhaven en te weigeren China te erkennen als een ‘vrijemarkteconomie’. Het is kwestie van tegenover Peking met één stem duidelijke taal te spreken. De crisis van de euro is vooral een crisis van het Europese politieke systeem. Vanzelfsprekend is elke Europese debiteur, land per land, nog kwetsbaarder tegenover China. In louter bilaterale verhoudingen, zonder de euro of de Unie, zijn we dwergen.”

Sommigen vrezen Chinese gulheid in ruil voor toegang tot Europese spitstechnologie.

GODEMENT. “Dat is een reëel probleem, maar minder wat leningen betreft. De Chinese investeringen in Europese bedrijven zijn er in 2010 fors op vooruitgegaan en dit jaar wordt het een record. Ze richten zich bij voorkeur op transport en infrastructuur, logistiek en distributie en mikken op technologieën die nuttig kunnen zijn voor hun ondernemingen.

“Maar China beschikt over een wetgeving die haar strategische sectoren afschermt, terwijl wij in Europa nergens staan: alles gebeurt informeel, in de mist.”

Hoe absurd is het dat Europa een beroep doet op een land waarvan de financiële funderingen zelf broos zijn. De Chinese banken draaien de kraan dicht en dreigen hele regio’s in het faillissement te storten, terwijl vastgoedprijzen in elkaar klappen.

GODEMENT. “Inderdaad, zoals de auteurs van het uitstekende boek ‘ Red Capitalism, The fragile Financial Foundation of China’s Extraordinary Rise‘ beweren. Maar wij moeten ook eens een einde maken aan de mythe dat Europa op een onuitputtelijke stroom van kaptaal zit. Er is meer privéspaargeld dan in de VS, maar sinds 2008 is de externe balans van zowel de eurozone als de EU negatief. De overschotten van landen als Duitsland en Nederland compenseren niet langer de tekorten van de overige lidstaten.

“Aangezien China zijn overschotten niet investeert in de eigen economie, is het logisch dat ze deels terugvloeien naar Europa en de VS. Het alternatief is dat China meer grondstoffen, edelmetalen en energiereserves opkoopt, waardoor ze duurder worden. Dat is de slechtst mogelijke oplossing voor China en voor ons. Het enige goede nieuws in 2011 is dat de afkoeling van de Chinese economie zorgt voor een prijsdaling van ijzer, koper, olie en zelfs goud.”

China noemt zichzelf een ontwikkelingsland, geen redder van de wereldeconomie. Sinds de financiële crisis in het Westen is de Partij er steeds meer van overtuigd dat het systeem beter gesloten blijft en dat het Westen zeker geen model kan zijn.

GODEMENT. “We moeten toegeven dat de crisis aantoont dat ons economisch systeem – zonder aangepaste reguleringen – in een impasse zit. Zeker als 60 procent van de Amerikanen Wall Street als schuldige aanwijst. China zit in een overgangsfase, met een wissel aan de top, die de leiders uiterst voorzichtig maakt.

“China is de grote winnaar van de globalisering en vrijmaking van de internationale handel. Sinds het land in 2001 lid werd van de Wereldhandelsorganisatie – onder het statuut van een ontwikkelingsland – is zijn export in tien jaar verzesvoudigd. De vraag is of China nog wel een ontwikkelingsland is. De WTO zal naast de rijke en de arme landen dus geleidelijk een derde categorie in het leven moeten roepen: de opkomende groeieconomieën.”

ERIK BRUYLAND

“Europa zit niet op een onuitputtelijke bron van kapitaal”