‘De euro afschaffen lost niets op en doet zelfs onze enige bron van stabiliteit vervagen’

‘Dat er zo licht over een ‘Grexit’ en het einde van de euro wordt gegaan baart me veel zorgen’, schrijft Gilles Pittoors. ‘Het publieke debat over de euro wordt gedomineerd door kortzichtige maar straffe uitspraken van politici die niet verder kijken dan financiële en/of electorale winst op korte termijn.’

Laatst was ik bij de voorstelling van Derk-Jan Eppinks nieuwe boek, ‘Het Rijk der Kleine Koningen’, in Antwerpen, waar ook burgemeester Bart De Wever en Eppinks oud-partijgenoot Boudewijn Bouckaert een woordje gaven. Ik viel van de ene verbazing in de andere. Het boek zou ‘een hilarische terugblik op de werking van Europa’ zijn, maar mij leek het vooral een selectie bevooroordeelde anekdotes uit het leven van een rechts-populistische eurosceptische politicus. Wat voor hem het neerhalen van Europese heilige huisjes was, was voor mij het opsommen van de typische clichés over de EU: een regelgrage bureaucratie, geld- en machtsgeile politici, kibbelende lidstaten en een ondemocratische Unie. Hoe meer Eppink praatte, hoe minder ik mijn oren kon geloven.

Vooral de euro moest eraan geloven, waarbij Eppink de noord-zuidverschillen als onoverbrugbaar afschildert. Dat landen als Griekenland en Frankrijk zich niet aan de budgettaire regels hielden, is schandalig. Dat Duitsland – het grote voorbeeld – als een van de eerste landen een sanctie boven het hoofd hing, is onbelangrijk. Een beschuldigende vinger richting de EU-instellingen die niet in staat zijn de crisis te bedwingen, maar geen woord over hoe de lidstaten zelf deze instellingen ketenden. Meer nog, om de crisis op te lossen krijgen we een zeer simpel antwoord: beperk de rol van de EU en schaf de euro simpelweg af.

Het is waar dat de gemeenschappelijke munt de divergenties tussen lidstaten heeft vergroot, maar de munt afschaffen gaat deze niet plots doen verdwijnen. Zo haal je ze enkel van onder het vergrootglas van de euro uit. De grote macro-economische verschillen tussen de landen van de eurozone vragen juist een sterke centrale coördinatie die momenteel ontoereikend of zelfs totaal afwezig is. Een gezamenlijk monetair beleid kan niet werken met een gedecentraliseerd en gefragmenteerd fiscaal beleid. Bovendien zijn de economieën van de eurozone zodanig met elkaar verwoven dat elke grote beslissing gevolgen zal hebben over de nationale grenzen heen – euro of geen euro.

Kortzichtige uitspraken

De rol van de EU-instellingen verder inperken is dus niet het juiste antwoord, integendeel. De crisis heeft getoond dat lidstaten de regels niet volgen als er niemand is om ze af te dwingen. Eppinks idee om de rol van die lidstaten nog te gaan versterken door de gezamenlijke instellingen te verzwakken is dan ook een logica die absoluut geen steek houdt. De euro afschaffen lost niets op en doet zelfs onze enige bron van stabiliteit vervagen, namelijk het strikte monetaire beleid van de Europese Centrale Bank. Nu tonen dat Europa werkelijk één is door in te zetten op een sterker Europees fiscaal beleid met de nodige instellingen is een investering die zichzelf vele malen terugbetaalt – als je het dan toch in de eerste plaats in economische termen wil zien.

Dat er zo licht over een ‘Grexit’ en het einde van de euro wordt gegaan baart me waanzinnig veel zorgen. Dat De Wever, de machtigste man van België, en Bouckaert, toch de leider van een ‘denk’-tank, hier enthousiast in meegaan nog veel meer. Het publieke debat over de euro wordt gedomineerd door kortzichtige maar straffe uitspraken van politici die niet verder kijken dan financiële en/of electorale winst op korte termijn. Het echte debat over de euro gaat echter over veel meer dan geld alleen.

Laat Griekenland niet vallen

Solidariteit tussen lidstaten en respect voor de spelregels zijn de fundamenten waarop Europese samenwerking en integratie zijn gestoeld. Europa’s politici zouden er goed aan doen deze waarden hoger in het vaandel te dragen dan ze nu doen. Zonder solidariteit en respect haal je niet alleen de EU maar de hele maatschappij onderuit. De euro is het ultieme symbool voor deze waarden, juist omdat hij zo veel van beide vraagt.

Er is reeds zwaar aan getornd, wat het wederzijds vertrouwen tussen de lidstaten weinig goeds heeft gedaan. Maar het is nog niet te laat. Toon Europa en de wereld dat het menens is door je werkelijk als ‘Europeaan’ te gedragen en de euro te redden, in plaats van hem als zondebok te gebruiken. Laat Griekenland niet vallen, maar zorg er voor dat we er samen sterker uit komen. Het werkelijke einde van de euro is immers het symbolische einde van de Europa.

(Gilles Pittoors is doctorandus aan de KU Leuven (Instituut voor de Overheid), waar hij werkt rond de eurozone)