De driehoek van de overdrijving

De huidige beurscorrectie wordt volgens de meeste specialisten toegeschreven aan een vertrouwenscrisis als gevolg van fraude, boekhoudschandalen en onverantwoorde investeringen. Een minderheid wijst ook op de problemen door waanzinnige schuldcreatie in de VS. Het derde facet wordt meestal vergeten: risico’s in de financiële markten zijn, zoals in het spelletje balletje-balletje (*), verschoven en duiken op waar je ze niet verwacht.

De eerste keer dat ik op de Bahama’s kwam ( strictlybusiness!), was bijna ook mijn laatste keer geweest. Na een nachtelijke aankomst ging ik de volgende ochtend naar de ontbijtzaal, die aan de andere kant van een weg lag. Voorzichtig keek ik naar links, en overtuigd dat de weg vrij was, zette ik een gezwinde stap. Gierende banden, de geur van verbrand rubber. Op de Bahama’s rijden ze links, en snel.

Met risico’s in de financiële markten is het net zo. Ze duiken tegenwoordig vanuit een onverwachte hoek op. Na een recessie verwacht je bijvoorbeeld problemen in de banksector. Maar plots blijken de brokken in de defensieve verzekeringssector te vallen. Zoals voldoende beschreven in deze rubriek, hebben verzekeraars heel wat risico’s overgenomen die vroeger typisch voor de banksector waren: kredietrisico, marktrisico en renterisico, om er maar drie te noemen.

Risicotransfer is een uitermate belangrijk macro-economisch fenomeen geweest in de afgelopen tien jaar. Het is één van de drie elementen geweest die uiteindelijk tot de overdrijving op de financiële markten hebben geleid. Risicotransfer is geen detail in de financiële markten. Vroeger was het bijna onbestaand, maar vandaag worden honderden miljarden dollars (en euro’s) doorgeschoven van banken naar verzekeraars (bijvoorbeeld kredietrisico’s), van verzekeraars naar de markten (bijvoorbeeld catastroferisico’s) of van de financiële marken naar verzekeraars (bijvoorbeeld voor het afdekken van risico’s op dalende markten).

In verkeerde handen. Alan Greenspan, de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank ( Federal Reserve of Fed) heeft in vele speeches die herverdeling van risico’s in de financiële markten geloofd als een sleutelelement van de new economy. Hij beschouwde de herverdeling van risico’s ook als een middel om de efficiëntie en de productiviteit van de economie op te drijven.

De realiteit is echter dat de risico’s momenteel bij partijen zitten die ze niet begrijpen, of die geen ervaring hebben om ze goed te beheren. Het echte einde van de huidige correctie zal er ook maar komen wanneer risico’s opnieuw terechtkomen waar ze het best begrepen en beheerd worden. Vroeger werd het echte einde van een recessie afgesloten met een bankencrisis; nu zou ze wel eens afgesloten kunnen worden met een crisis in de verzekeringssector.

Vroegere correcties hadden soms te maken met particulieren die hun risico’s niet langer wilden (of konden) dragen. Maar in de huidige correctie speelt de particulier geen hoofdrol. Deze keer zijn het vooral de institutionelen (verzekeraars, pensioenfondsen en dergelijke) die hun risico’s verminderen. Niet omdat ze vinden dat de beurs te duur is, of omdat ze panikeren, maar omdat ze móéten. Ze immuniseren hun portefeuilles. Dat wil zeggen dat ze hun beleggingen ongevoelig maken voor de verdere schommelingen van vooral de aandelenmarkten. Anders kunnen ze hun toekomstige verplichtingen niet nakomen. Het gaat dus niet om een verkoop in kortetermijnperspectief; het past binnen een uitgestippelde en verplichte langetermijnstrategie.

Daarom moeten de particulieren tweemaal nadenken voor ze kopen tijdens de huidige dip. Maken ze even koel een berekening van hun langetermijnverplichtingen? Kan hun ‘balans’ (financieel en gezondheid) het extra risico wel aan? Uit kortetermijnoverwegingen een extra langetermijnrisico nemen, is geen goed idee.

Gevaarlijke hefboom. Mocht de huidige correctie alleen te maken hebben met de boekhoudschandalen en fraudes van vooral de Amerikaanse bedrijven, dan was het nu wel een ideale koopgelegenheid. Helaas hebben niet alleen de chief executive officers overdreven. Het probleem is veel fundamenteler. De economische groei van de Amerikaanse economie is er gekomen door een hefboom in het economisch systeem toe te laten via de explosie van schulden. Die schuldvehikels slaagden erin om hun risico’s af te schuiven op andere partijen, die soms werden verblind door grote namen ( General Electric bijvoorbeeld), de illusie van staatsgarantie ( Fannie Mae en Freddie Mac) of de dringende nood om meer rendement te halen (verzekeraars).

Drie opeenvolgende negatieve beursjaren zijn echter niet gepland in de risicomodellen. Een dalende rente in een periode van economisch hestel werd ook niet verwacht. En plots duiken dus onverwachte risico’s op. Als je het eenvoudige schema met de drie aspecten van de overdrijving echt begrijpt, dan blijkt dit een gevarendriehoek te zijn!

(*) Een straatspelletje met een balletje en drie bekertjes, dat eigenlijk oplichting is.

Geert Noels [{ssquf}]

De auteur is hoofdeconoom van het beurshuis Petercam.

Denk tweemaal na voor u koopt tijdens de huidige dip. Kan uw ‘balans’ het extra risico wel aan?