De deugd van discretie

Ouders of grootouders die een deel van hun vermogen schenken aan hun minderjarige kinderen of kleinkinderen, willen dat discreet doen. Als aan de schenking geen last is gekoppeld, is dat vrij eenvoudig. Bovendien kunnen ze de discretie behouden nadat de begunstigden meerderjarig zijn geworden.

Veel ouders en grootouders denken eraan een deel van hun vermogen te schenken aan hun kinderen of kleinkinderen. Als die begunstigden nog minderjarig zijn, geven ze er vaak de voorkeur aan dat de schenking discreet gebeurt. Ze willen bijvoorbeeld dat hun kinderen of kleinkinderen pas op de hoogte worden gebracht als ze 22 zijn of zijn afgestudeerd.

Juridisch bekeken, is een schenking een overeenkomst tussen twee partijen: de schenker (bijvoorbeeld een grootmoeder) en de begiftigde (een kleindochter), die de schenking moet aanvaarden. Dat is een verschil met een testament, waarin een of meer personen als begunstigden kunnen worden aangeduid zonder dat die dat weten. Als grootouders niet willen dat hun kleinkinderen op de hoogte zijn van de schenking, kunnen de kleinkinderen die dus normaal gesproken niet aanvaarden.

Het kind is minderjarig

Toch is een discrete schenking aan minderjarigen mogelijk. Minderjarigen kunnen niet zelf beslissen dat ze de schenking aanvaarden, want ze zijn handelingsonbekwaam. Maar volgens de wet kunnen ouders of grootouders een schenking aanvaarden in naam van hun minderjarige kinderen of kleinkinderen. Anders dan weleens wordt gedacht, hebben ze daarvoor geen machtiging van de vrederechter nodig. De wet spreekt van ‘ascendenten’: familieleden als een oom, een tante, een broer of een zus kunnen dus geen schenking aanvaarden voor een minderjarige neef, nicht, broer of zus. De schenkende ouder of grootouder kan de schenking zelf niet aanvaarden in naam van de minderjarige.

Een voorbeeld: stel dat een grootmoeder een bankgift van 25.000 euro wil doen aan haar minderjarige kleindochter. De klassieke manier om daarvan een bewijs te creëren, is dat er twee aangetekende brieven worden verstuurd of dat er een bewijsdocument — het pacte adjoint — wordt opgemaakt. Eerst stuurt de grootmoeder een aangetekende brief naar haar kleinkind. De vader, die optreedt voor zijn dochter, stuurt in plaats van zijn kind een tweede aangetekende brief naar de grootmoeder om de schenking te aanvaarden. Als ze kiezen voor een bewijsdocument om de bankgift te bewijzen, ondertekent de vader dat voor de minderjarige.

Uiteraard kan dat niet alleen voor een hand- of een bankgift, maar ook voor een schenking voor een Belgische of een Nederlandse notaris. De notariële akte wordt dan ondertekend door de grootmoeder en de vader van de minderjarige begiftigde. Voor een Belgische notaris kan er ook onroerend goed worden doorgegeven.

Opletten met een last

Zodra er in de schenking een last of een voorwaarde wordt opgelegd, zal de notaris eisen dat de vrederechter toch zijn goedkeuring geeft. De praktijk heeft geleerd dat Nederlandse notarissen zich daar soepeler opstellen, zolang het niet gaat om een last als een maandelijkse of jaarlijkse rente.

Belangrijk om te weten, is dat schenken met een voorbehoud van vruchtgebruik niet wordt beschouwd als een last. Wie een blote eigendom wil schenken aan zijn kinderen of kleinkinderen, heeft dus geen toestemming van de vrederechter nodig. Wel wordt algemeen aangenomen dat een schenking van roerende goederen met voorbehoud van vruchtgebruik — bijvoorbeeld geld of een beleggingsportefeuille — alleen kan via een notariële akte, en dus niet via een bank- of een handgift.

Discretie behouden

Vaak willen ouders of grootouders de discretie over de schenking behouden na de achttiende verjaardag van het kleinkind. Met het oog daarop kan er een zogenoemde clausule van discretie in de schenkingsakte worden opgenomen. Die wordt opgelegd aan de wettelijke vertegenwoordiger van de minderjarige (bijvoorbeeld de ouders), die erover moet zwijgen tot de minderjarige bijvoorbeeld 23 jaar is geworden. In geval van een hand- of een bankgift kan die clausule van discretie worden opgenomen in het bewijsdocument, in de aangetekende brieven of in een apart document.

Als de begunstigde meerderjarig is geworden, kan hij er soms onrechtstreeks achter komen dat hij een spaar- of een effectenrekening heeft. Zo kan het gebeuren dat de bank hem het jaarlijkse overzicht zendt of hem een brief stuurt over een aflopend effect dat moet worden herbelegd. Het is dus belangrijk onrechtstreekse aanwijzingen van de schenking zo veel mogelijk uit te schakelen. Dat kunt u doen door er bijvoorbeeld voor te zorgen dat in de portefeuille geen effecten met een beperkte looptijd (bijvoorbeeld obligaties) zitten, die na een zekere tijd moeten worden herbelegd.

U kunt ervoor zorgen dat het kind voorlopig niet aan het geld kan door een burgerlijke maatschap op te richten of door een tijdelijk vervreemdingsverbod op te nemen in de notariële akte.

Discreet schenken aan meerderjarigen

Als het kleinkind meerderjarig is op het ogenblik van de schenking, is het moeilijker discreet te schenken, omdat een meerderjarige de schenking in principe zelf moet aanvaarden. Toch is zo’n schenking mogelijk. Het meerderjarige kind kan een volmachthebber aanstellen die de bevoegdheid heeft de schenking te aanvaarden — en zelfs elke schenking die hem in de toekomst zal toevallen. De begunstigde weet dan dat hij wellicht ooit een schenking krijgt, maar hij weet niet wat er wordt geschonken, wanneer dat gebeurt en hoeveel hij krijgt. Voor zo’n volmacht is de tussenkomst van een notaris vereist; de meerderjarige begunstigde moet dus minimaal meewerken. Als de schenking van roerende goederen gebeurt voor een Nederlandse notaris, volstaat een onderhandse volmacht. Maar ook daar moet de schenker voorzorgen nemen opdat de begunstigde niet onrechtstreeks achter de schenking komt.

Een schenking van roerende goederen voor een Nederlandse notaris heeft een bijkomend voordeel: ze kan plaatsvinden zonder een zogenoemde staat van schatting. Dat houdt in dat in de notariële akte niet hoeft te staan hoeveel de schenking waard is. Het volstaat bijvoorbeeld in de akte te zetten dat er honderd aandelen van de nv Patrimoniumvennootschap met het ondernemingsnummer 0123.456.789 worden doorgegeven, of dat er een beleggingsportefeuille wordt geschonken waarvan enkel de ISIN-codes van de effecten en de aantallen worden vermeld (bijvoorbeeld 1000 stuks met ISIN-code LU0377078646 en 500 stuks met ISIN-code LU0226953718). Dat verklaart waarom tegenwoordig bij één op de tien notariële schenkingen die Belgen doen in Nederland, geen waarde op de schenking wordt geplakt.

JOHAN ADRIAENS

Ouders of grootouders kunnen een schenking aanvaarden in naam van hun minderjarige kinderen of kleinkinderen.