De dentale revolutie

De tandheelkundige wereld staat voor zware uitdagingen: het aantal tandartsen en tandtechnici slinkt dramatisch. Innodema reageert met een innovatief en competitief businessmodel. Uniek in de wereld.

In de volgende vijfentwintig jaar zal in België slechts één tandtechnicus acht collega’s vervangen die nu aan het werk zijn en geleidelijk met pensioen gaan. Tandtechnicus is een knelpuntberoep. Maar ook het aantal tandartsen slinkt jaar na jaar, terwijl de vraag naar tandprotheses jaarlijks met 4,8 procent toeneemt. “Als dat zo doorgaat, wordt een kunstgebit een luxeproduct”, zegt Mario Fleurinck, CEO van Melotte in Zonhoven. “Tenzij we het productieproces helemaal omgooien.”

Het Chinese Shenzhen is de voorbije tien jaar uitgegroeid tot het grootste productieatelier ter wereld van tandprotheses, goed voor ruim 40 procent van de wereldbehoeften. Maar waar staan wij als die aanvoer over een aantal jaren opdroogt? Omdat de Chinese loonkosten omhooggaan en de vraag in China zelf naar tandprotheses groeit door de snelle veroudering van de bevolking en toenemende welvaart. Los van de transportkosten, de complexiteit van het maken op afstand van mondstukken waarvoor uiterste precisie, kwaliteit en comfort nodig is, weegt ook het verbruik van grondstoffen zwaar.

Gerland Vanderbeken, directeur van het gelijknamige dentale labo in Oostende, toont tijdens een rondgang door zijn bedrijf ‘de vuile afdeling’: er staan alleen niet meer gebruikte ovens. De giet- en smeltinstallaties waar metalen frames tot 1300 graden Celsius werden opgewarmd, gezandstraald, geslepen en gepolijst, zijn overbodig geworden. In België besteedt 10 procent van de tandlabo’s dat werk uit aan Chinese ateliers en het gaat in stijgende lijn.

Vanderbeken, het op een na grootste tandlabo van België en het nummer één in frameprotheses (6 miljoen euro omzet met 50 werknemers), heeft de arbeidsintensieve analoge productie ingeruild voor een compleet digitale keten. In januari werd daarom de aparte vennootschap Innodema (Innovative Dental Manufacturing) opgericht.

Wereldprimeur

Het is wonderlijk en fascinerend om zien hoe in een kastje bij Melotte in Zonhoven uit een ballet van glinsterende laserstralen in enkele seconden de contouren opduiken van een metalen frame voor een kunstgebit. Snel krijgt de metalen tandprothese vorm, laag per laagje opgebouwd uit minuscule partikels chroomkobaltpoeder of titanium. Melotte is volgens de Britse expert in additive manufacturing Phil Reeves “absolute wereldtop”.

Een 3D-scanner legt de elektronisch binnengekomen data van klanten vast in een computermodel. Informatici doen in Zonhoven op hun schermen de nodige re-engineering in functie van de nieuwe direct digital manufacturing (DDM) of materiaalopbouwtechniek: laserbundels smelten opeenvolgende laagjes metaalpoeders aan elkaar.

CEO Mario Fleurinck is ervan overtuigd dat er dankzij DDM een revolutie op gang komt in de industrie. Melotte (een dochterbedrijf van Picanol) werpt zich op als ‘de eerste digitale fabriek ter wereld’. “Met DDM kunnen wij de meest precieze en kleinschalige componenten en machineonderdelen maken voor uiteenlopende industriële toepassingen. Bestellingen komen uit de kernindustrie over automotive tot vraag naar medische apparatuur en protheses. Zo wordt onze industrie opnieuw competitief tegenover China. We winnen op meerdere vlakken: in tijdwinst, energie-efficiëntie, kwaliteit en vooral ecologische voetafdruk”, benadrukt Fleurinck.

Goedkoper dan China

De digitale overdracht van data door de opdrachtgever maakt dat ook de productietijd en leveringstermijnen drastisch worden ingekort. En dat kon Gerland Vanderbeken bijzonder appreciëren. “Niet alleen verdwijnen alle chemische gifstoffen uit het proces, vallen arbeidsintensieve stappen uit de analoge productiemethode weg, en wordt de productietijd per prothese gereduceerd van 2,5 uur tot 75 minuten. En de loonkosten dalen met de helft”, zegt Vanderbeken. Er is geen geurhinder meer, geen restafval of metaalverspilling: in plaats van 25 gram is er nog maar 10 gram nodig per frameprothese. “Bij digitale productie is de bijtkracht van het kunstgebit ook merkelijk beter”, zegt Vanderbeken.

Na anderhalf jaar proefdraaien voor het overschakelen van analoog naar een volledig digitaal proces leverde Melotte eind vorige maand de 10.000ste tandprothese af, in een ritme van ongeveer 50 per dag. Tegen een kostprijs die de helft is van een Chinese prothese en binnen de 24 uur, terwijl outsourcing naar China twee weken in beslag neemt.

Al sinds de jaren tachtig gebruiken tandtechnici CAD/CAM-technologie voor het maken van kroon- en brugwerk. DDM gaat heel wat verder. Vanderbeken Dental Labo werkt voor tandartsen en tandlabo’s in de hele Benelux. Zodra een siliconeafdruk of gipsmodel binnenkomt, worden ze bij Innodema ingescand en elektronisch doorgestuurd naar Melotte in Zonhoven. Vanderbeken houdt van zijn twaalf tandtechnici voor het vroegere analoge werk er zes over. “Tandtechnische kennis zal hoe dan ook nodig blijven bij het omzetten van gegevens voor de digitale opbouwtechnologie.”

Andere aarzelen

Dirk Mennen, voorzitter van UDB of de Unie van Dentaaltechnische Bedrijven, zag op de recente Internationale Dental Schau in Keulen, dé vakbeurs voor alles wat met tandheelkunde te maken heeft, dat enkele multinationals met DDM experimenteren, onder meer het Amerikaanse Dentsply (Degusa) of de Zweedse Nobel BioCare-groep. “Maar niemand staat al zo ver als de tandem Innodema/Melotte”, zegt Mennen.

De overige grote Belgische tandlabo’s aarzelen om de stap naar een volledig digitale productie te doen, omdat zij vrezen dat hun marges onder druk komen. Volgens Dirk Mennen is de technologie nog een hoge drempel: een opbouwmachine kost anderhalf miljoen euro. Om die reden werkt Vanderbeken/Innodema samen met Melotte, al hoopt Gerland Vanderbeken zelf een DDM-machine in Oostende te kunnen plaatsen. Mario Fleurinck heeft daar geen probleem mee: “Melotte maakt in zijn eentje 0,005 procent van het potentieel, concurrenten zijn dus meer dan welkom.”

Fleurinck schat het marktpotentieel in de Benelux op 100.000 stuks en wereldwijd op één miljoen stuks. “Om rendabel te zijn, zou zo’n lasermachine 150 frames per dag moeten maken”, schat Dirk Mennen, “dan moet je als Belgisch labo ofwel de grens over, ofwel samenwerken of je laten opkopen door de grote jongens. In dat geval gebeurt het DDM-werk in het buitenland.”

Fleurinck ziet het anders en kon zes andere Belgische labo’s overtuigen met een traject op maat om via een opleiding- en evaluatiepakket aansluiting te vinden bij DDM. Hij droomt van een netwerk van DDM-bedrijven zoals Melotte, verdeeld over de hele Benelux, met op termijn kopieën van dat model in de rest van Europa en de VS: “Zo houden we de tewerkstelling en kennis hier. Meer nog, we creëren tewerkstelling. Voor een jaarlijkse productie van 7500 frameprotheses waren er vorig jaar in het ene designcenter bij Vanderbeken in Oostende 10 mensen aan de slag; met negen designcenters ga je naar 45 medewerkers voor 20.000 protheses. Dat zijn banen die in het analoge systeem gedoemd waren te verdwijnen.”

Gerland Vanderbeken stelt ook dat DDM het beroep van tandtechnicus herwaardeert en opnieuw aantrekkelijk maakt. “Met een vergrijzende bevolking stijgt de vraag naar tandheelkundige verzorging, maar we zitten in een neerwaartse spiraal. We moeten dit vak heruitvinden.” Het aantal afgestudeerde tandartsen daalt jaar na jaar, de gemiddelde leeftijd schommelt rond 50-60 jaar. Jaarlijks komen er hooguit een twintigtal tandtechnici uit de drie opleidingsscholen in België op de arbeidsmarkt. “Het ontbreekt aan IT-kennis bij zowel de tandarts als de tandtechnicus. Deze propere productiewijze kan vele jongeren opnieuw motiveren, maar uiteraard zal de dentale industrie zich moeten aanpassen.”

Dat aanpassen slaat ook op het consolideren van de sector: “In Nederland fuseren zelfs grotere labo’s om nog meer slagkracht te ontwikkelen, de uitdagingen van de digitalisering aan te gaan en zich onafhankelijk te kunnen opstellen. In België zijn er minder groepspraktijken.” Een groepspraktijk effent de weg naar meer innovatieve ontwikkelingen, zoals het plaatsen van digitale mondscanners bij de tandarts. “Dan wordt de silicone-afdruk ook overbodig en kan het hele proces digitaal gebeuren. Reken maar uit hoeveel transport je zo van de weg zou halen. Voor een eindproduct dat beter, sterker en lichter is. Echte tandjuweeltjes”, klinkt het, terwijl hij een prothese aanreikt.

ERIK BRUYLAND

“De nieuwe technologie kan het beroep van tandtechnicus en tandarts herwaarderen”