De dagen na 25 mei worden cruciaal voor koning Filip en kabinetschef Van Daele

Het zijn moeilijke dagen voor Frans Van Daele. De kabinetschef van koning Filip is negen maanden op post. In die periode heeft Van Daele een ommezwaai ingezet in het reilen en zeilen van de vaderlandse monarchie. Dat was ook nodig. Maar de Saksen Coburgs zijn koppigaards, altijd geweest.

Het begon allemaal veelbelovend. Nadat Albert II zijn abdicatie had aangekondigd in de slipstream van paus Benedictus XVI en koningin Beatrix, volgde nauwelijks enkele weken later de eigenlijke troonsafstand en -bestijging. Die superkorte periode was er om communicatierisico’s te vermijden.

Het Belgische koningshuis is intern en daarbuiten een mijnenveld. Zowat iedereen in dit land heeft een mening over het nut en/of de noodzaak van een erfelijke monarchie, en over de individuele gekroonde hoofden. Opiniepeilingen worden niet alleen gehouden over politieke partijen en kiesintenties, maar evenzeer over het voortbestaan van België en dus over de toekomst van de bewoners van de paleizen in Laken en Brussel.

De festiviteiten op 21 juli – voortaan niet enkel meer de nationale feestdag maar ook de start van het zevende koningschap — verliepen vlekkeloos. Anders dan in Nederland was de publieke opkomst beperkt, maar het was dan ook hartje zomer en de zon scheen. Al vielen meteen enkele verschillen op, zowel inhoudelijk als vormelijk. Zo had de nieuwe koning uitdrukkelijk aandacht voor de deelstaten van zijn rijk, ook al betitelde hij die nog wat ouderwets. Voor de televisiekijkers was dat nog duidelijker: achter de troon was niet alleen de tricolore vlag te zien, maar ook de Vlaamse Leeuw, de Waalse Haan en de Brusselse Lelie. Ook de prominente aanwezigheid van de minister-presidenten Kris Peeters en Rudy Demotte viel op.

Veel belangrijker dan de pump & circumstance op dag één waren de volgende etappes. Die waren verrassend. Zo werd prinses Astrid — ‘tijdelijk’ — benoemd als opvolger van Filip aan het hoofd van de prinselijke exportmissies. En werd prins Laurent — de koninklijke dwarsligger par excellence — met officiële opdrachten belast, waar hij namens de koning de honneurs mocht waarnemen. Wat een verschil met Albert II, die zijn zoon meermaals persona non grata had verklaard.

Minder nadrukkelijk gecommuniceerd maar in de praktijk wel voelbaar, was de zichtbare afwezigheid van de vorige koning en koningin. Zij hadden zich teruggetrokken om ‘eindelijk tot rust te komen en te genieten van een welverdiende vakantie’. Lees: vanuit Laken was de niet mis te verstane boodschap gekomen dat alle aandacht naar het nieuwe koningspaar moest gaan.

Dat was en blijft niet vanzelfsprekend. Het heeft ook te maken met de verwarrende — en lachwekkende — situatie van een land met twee koningen en drie koninginnen. Veel beter waren de koningstitels van Albert II, Paola en Fabiola ingewisseld voor prinselijke titels, zoals dat in Nederland gebeurt.

Terwijl de vipbezoeken van de Amerikaanse en Chinese presidenten volgens het Van Daele-boekje verliepen, en koning Filip en zijn professionele communicatiesidekick Mathilde telkens op hun best in de media deden belanden, waren andere leden van de familie Saksen-Coburg als vanouds de stoorzenders van dienst. Eerst liep prins Laurent een tijdje met een nors gezicht rond, tot hij plotseling — ‘wegens een longontsteking’ — in een coma moest worden gebracht. Dan was er de bijzonder eigenaardige solobrief van koningin emeritus Paola waarin zij op weinig orthodoxe wijze haar moederlijke affectie voor haar jongste zoon publiek maakte. Zeer tot ongenoegen van Laken. Wat leidde tot het onmiddellijke ontslag van Alberts vertrouweling Vincent Pardoen. Daarmee is alweer een Van Ypersele-getrouwe verdwenen uit de hofhouding.

Hoe moet het nu verder? Frans Van Daele zal de lijn voorttrekken die hij in feite al jaren geleden heeft uitgetekend. Hij weet als geen ander dat een koningshuis mee moet evolueren met zijn tijd, ook en vooral communicatief. Daarom stelt Filip zich bescheiden op en hoedt hij zich voor politiek geladen uitspraken. Hij erkent de rol van de deelstaten. Zijn problemen situeren zich eerder in eigen huis. Hoe kan hij zich daadwerkelijk doen gelden als de enige familiechef?

Een nog grotere uitdaging zijn de dagen na 25 mei, de eerste echte politieke lakmoesproef voor de koning en Van Daele. Wie zullen zij aanwijzen als (in)formateur? Hoe zal de federale regeringsvorming verlopen? Wat zullen de deelstaten doen? Hoe zal koning Filip omgaan met eerste minister Bart De Wever? Er liggen nog tal van communicatiebananen op het rode tapijt.