DE CLOWN LACHT NIET MEER

Ook al was hij officieel voorstander van het vertrek van de Britten uit de Europese Unie, eigenlijk hoopte Boris Johnson op een nipte meerderheid voor het remain-kamp. Dat zou premier David Cameron zo verzwakken dat de weg naar Downing Street 10 open lag voor Johnson. Het draaide anders uit.

Niets beter dan een partijtje cricket om tot rust te komen, zal Boris Johnson vorig weekend hebben gedacht toen hij aan een benefietwedstrijd deelnam op verzoek van Lord Spencer, de broer van wijlen prinses Diana. Maar de politieke rust is na het brexit-referendum nog altijd niet teruggekeerd in Londen. Johnson, de invloedrijkste politicus die pleitte voor het vertrek uit de Europese Unie, blijft in het oog van de storm. In zijn wekelijkse column in de conservatieve Daily Telegraph schreef hij maandag: “Ik kan niet genoeg benadrukken dat Groot-Brittannië deel is van Europa, en dat altijd zal blijven.” Johnson wil dat de Britten in de eenheidsmarkt blijven. De ochtend na het referendum was bij hem dan ook geen euforie te merken en knalden er geen champagnekurken. De bepleiter van de brexit zei zowaar dat er “geen haast was om artikel 50 van het Verdrag van Lissabon in te roepen dat het vertrek van een lidstaat uit de Europese Unie in gang zet.”

Die woorden komen uitgerekend van een politicus die een harde campagne heeft gevoerd voor het vertrek, en de Europese Unie vergeleek met de superstaat die Adolf Hitler voor ogen had. Met zijn flipflopgedrag werd Johnson de risee van Westminster. Labour-parlementslid Jonathan Reynolds twitterde dat Boris “eindelijk zijn plannen onthult: hij wil lid worden van de EU”.

Binnenlandse machtsstrijd

Hoe moet de houding van de politicus met het warrige Jommekeskapsel begrepen worden? Volgens Britse commentatoren is de verklaring eenvoudig: het brexit-referendum ging ook over een binnenlandse machtsstrijd. Johnson hoopte van het referendum gebruik te maken om een gooi te doen naar het premierschap. Johnson dacht wellicht dat het remain-kamp een nipte overwinning zou halen. Dat zou de positie van premier David Cameron, op Eton en bij de elitaire Bullingdon Club een maatje van Johnson, aanzienlijk verzwakken. Een interne machtsstrijd onder de Tories bood zich aan en Johnson hoopte er als winnaar uit te komen. Dat draaide anders uit.

Volgens The Guardian is de politieke carrière van Boris Johnson voorbij. Er zijn drie mogelijkheden. Ofwel wordt hij premier en blijven de Britten in de Europese Unie. Dan heeft Johnson geen greintje geloofwaardigheid meer. Ofwel wordt hij premier en is de brexit binnen een paar jaar een feit. Johnson wordt dan vanuit Downing Street 10 getuige van het uiteenvallen van het Verenigd Koninkrijk, want Schotland en Noord-Ierland willen in de Europese Unie blijven. Ofwel wordt hij geen premier omdat een groot deel van de conservatieven hem niet wil. Er zou zelfs een geheime groep binnen de Conservatieve Partij zijn die samenkomt onder het motto ‘Anyone but Boris‘.

Absurde regelneverij

De harde anti-Europese houding van Johnson tijdens de campagne riep vanaf het begin vragen op. Akkoord, als correspondent in Brussel voor de Daily Telegraph tussen 1989 en 1994 fulmineerde hij al tegen de Europese instellingen, maar is niet elke Brit een beetje eurosceptisch? Johnson bracht verhalen over wat hij de absurde regelneverij van de Europese Commissie noemde. Niet zelden waren het fictieve verhalen. Toen het Berlaymont-gebouw moest worden gerenoveerd, schreef Johnson dat het zou worden opgeblazen en vervangen door een twee kilometer hoge Toren van Babel. Het ging er bij de eurokritische Britten in als zoete koek.

Alexander Boris de Pfeffel Johnson, zoals zijn volledige naam luidt, kent Brussel uit zijn jeugd. Zijn vader was in de jaren zeventig Europees ambtenaar en Boris ging naar de Europese school in Brussel. Toch bleef de familie door en door Brits. Johnson pronkt ermee. Hij vertelt graag dat zijn Turkse overgrootvader, de politicus Ali Kemal, tijdens de Eerste Wereldoorlog geen partij koos voor de Duitsers maar voor de Britten. Ali Kemal nam toen de naam van zijn vrouw, Johnson, aan.

Little Englander

Johnsons oer-Britse manieren botsen met zijn vaak onverzorgde en clowneske uiterlijk. Maar het werd zijn handelsmerk. Eerst als journalist (ook bij The Times en Spectator), later als politicus. Johnson werd in 2001 parlementslid voor de Conservatieven. Hij stond als lid van de House of Commons geboekstaafd als eurosceptisch, maar ook als gematigd sociaal-liberaal. Een paar jaar geleden schreef hij een biografie van Winston Churchill, aan wie Johnson zich vaak spiegelt. “Onterecht”, schreef Gideon Rachman in de Financial Times: “Boris Johnson is te veel little Englander. Churchill zou in het debat over het vertrek van de Britten uit de Europese Unie altijd het brede internationale plaatje hebben bekeken. Johnson doet dat niet.”

ALAIN MOUTON, ILLUSTRATIE JENS CLAESSENS

Toen het Berlaymont-gebouw moest worden gerenoveerd, schreef Johnson dat het zou worden vervangen door een twee kilometer hoge Toren van Babel.