De CEO aan de schandpaal

De kloof tussen de bezoldiging van de topmanagers en de lonen van de werknemers zorgde ook in de VS voor controverse. Zal de bekendmaking van topsalarissen helpen om misbruiken tegen te gaan?

De woordenstrijd over het salaris, de bonussen, het pensioen en de schnabbels van de baas heeft in het voorbije jaar geknaagd aan het weefsel van het Amerikaanse bedrijfsleven. Door aanwijzingen van excessen en vermoedens van fraude groeide de twijfel of de aandeelhouders en hun raden van bestuur nog wel voldoende greep hebben op de managers die ze in dienst hebben. Verbolgen commentatoren vergeleken de stinkend rijke directeur met de ongelukkige ‘mediane medewerker’. Politici – zelfs republikeinen – begonnen er zich zorgen over te maken dat misschien het kapitalisme zelf wel eens in diskrediet kon komen. 2007 zal de kans bieden om iets te doen aan die op- en misvattingen.

Centraal bij dat alles staan nieuwe voorschriften van de Securities and Exchange Commission (SEC), die vereisen dat ondernemingen meer details vrijgeven over hun best betaalde werknemers. De regels (die beschreven staan in ruim 400 pagina’s SEC-proza) werden van kracht op 15 december 2006, wat in de praktijk betekent dat bedrijven er vanaf 2007 rekening mee moeten houden in hun aangiften. Voor de eerste keer zullen ondernemingen een dollarbedrag moeten kleven op de totale bezoldiging van hun topmensen. De aangiften zullen informatie moeten bevatten over pensioenen en extraatjes. De raden van bestuur zullen moeten uitleggen welke redenering ze gevolgd hebben bij het vaststellen van de manier waarop ze hun hoogst geplaatste medewerkers belonen.

De man van 1 miljard

De eis voor die bijkomende bekendmaking komt voort uit het vermoeden dat de strebers onder de managers de aandeelhouders in het ongewisse houden. Het idee is dat aandeelhouders die ooit passief toekeken nu, gewapend met die informatie, de vraatzucht van de managers zullen willen inperken. En omdat ze dat weten, zullen de bezoldigingscomités van de raden van bestuur de ergste misbruiken op voorhand elimineren.

Er staat bij die redenering heel wat op het spel. Als raden van bestuur er inderdaad niet in slagen om de bezoldiging van topmanagers in bedwang te houden, dan is de kans groot dat ze ook tekortschieten in hun andere taken, zoals toezien op de strategie en de acquisities.

Ook de managers van buiten de VS zullen toekijken. De markt voor talent wordt alsmaar mondialer. Tegenwoordig beïnvloeden de lonen van de Amerikaanse bazen de bezoldiging van managers in Europa en elders, zelfs al houden de sociale normen de bezoldigingen buiten Amerika lager in absolute cijfers.

Het consortium van durfkapitaalbedrijven dat de Nederlandse mediagroep VNU overnam, betaalde een pak geld om zich van de diensten te verzekeren van David Calhoun, een van de hoogst geplaatste managers bij General Electric in Amerika. U kunt ervan op aan dat de top van VNU’s concurrenten en koppensnellers de berichten over Calhouns vermeende compensatie van 100 miljoen dollar zorgvuldig hebben genoteerd.

Zal bekendmaking op zich ‘werken’? En als de raden van bestuur de rem zetten op de loonsverhogingen, zal dat het publiek minder vijandig maken? Het verloningsbeleid is erg gevoelig voor uiterlijke perceptie. Hoewel de veroordeling van hoge lonen oorverdovend geworden is, bleven de weddeverhogingen van de topmanagers in de grote Amerikaanse ondernemingen niettemin redelijk. Volgens Mercer, een adviesbureau in human resources, steeg het mediaan salaris, inclusief bonussen, van de topmanagers in de 350 grootste Amerikaanse bedrijven met 7,1 % naar 2,4 miljoen dollar. Daarin zijn de pensioenen en extra’s niet begrepen, maar het volgde wel grotendeels de trend van de winsten.

De publieke discussie werd evenwel gedomineerd door de verontwaardiging over bedragen als de 99 miljoen dollar voor Henry McKinell, die zijn job als CEO verloor omdat zijn farmaonderneming povere resultaten neerzette. Of de 90 miljoen dollar voor Franklin Raines, die bij Fannie Mae ontslagen werd nadat de boeken van de hypotheekverlener in twijfel getrokken waren. En het miljard dollar voor William McGuire, die zich compromitteerde met vermeend gesjoemel met aandelenopties bij UnitedHealth.

Het komt erop neer dat, hoe ook de raden van bestuur zich in 2007 zullen gedragen, een paar extravagante bezoldigingen de perceptie grotendeels zullen beïnvloeden. 2007 zal ook gekenmerkt worden door een gestage stroom van vervolgingen wegens ‘antidatering’, met name de onwettelijke manipulatie van de data waarop aandelenopties uitgereikt worden om onmiddellijk winst te kunnen inpikken. Deze gebruiken, die nu al een paar jaar oud zijn, zullen nog heel lang hun schaduw vooruitwerpen.

Verschuiving van arbeid naar kapitaal

In sommige opzichten zijn die percepties wel wrang. Een van de factoren die de bezoldiging op lange termijn heeft beïnvloed, is de verdeling van de opbrengsten tussen arbeid en kapitaal, of – om het met andere woorden te zeggen – tussen de gewone lonen en de bedrijfwinsten. Grotendeels wegens de concurrentie van opkomende economieën nemen de lonen in de rijke landen voor het eerst in minstens drie decennia een kleiner aandeel in van het nationaal inkomen. Ze zijn teruggevallen van ongeveer 63 % in 1980 naar minder dan 59 %. Tijdens dezelfde periode nam het aandeel van de winsten in het bbp toe van 13 % naar meer dan 15 %. Dat drijft een wig tussen de werknemers die als werkkrachten betaald worden en hun bazen die dankzij incentive plans en option schemes vergoed worden als kapitaal.

In zijn wereldwijde enquête voorspelt Mercer dat de lonen van de doorsneewerknemer in 2007 lichtjes zullen voorblijven op de inflatie en in reële termen met bijna 2 % zullen toenemen. Verwacht wordt dat het Amerikaanse bedrijfsleven, dat juist zo succesvol is omdat het er goed in slaagt om de kosten te beperken, zijn reële groei zal beperken tot iets meer dan 1 %. Daartegenover staat dat de winsten in Amerika met meer dan 7 % zullen toenemen in reële termen. Dat is minder snel dan in voorbije jaren, maar toch nog indrukwekkend. De managers zullen navenant vergoed worden. Als de raad van bestuur de managers betaalt volgens de behaalde winst, zal de kloof tussen de bezoldiging van de bazen en de lonen van de werknemers breder worden.

Die kloof zal in het komende jaar gegarandeerd leiden tot nog meer controverse over de bezoldiging van topmanagers. Intussen zal de dubbele hamvraag overeind blijven: in hoeverre is alle drukte het gevolg van een paar in het oog springende misbruiken, en wordt er systematisch gesjoemeld op de markt voor topmanagers? Zelfs ondernemingsgezinde politici zullen hun klachten blijven herhalen, dat buitensporige loontoegevingen aan CEO’s het vertrouwen in het kapitalisme ondermijnen. De nieuwe regels van de SEC zullen niet veel zoden aan de dijk zetten als raden van bestuur en hun consultants de lonen blijven opkrikken, omdat ze erop staan dat hun eigen manager beter betaald wordt dan de mediaan. Meer openheid is evenwel welgekomen. In 2007 zal het vertrouwen opnieuw toenemen.

De auteur is redacteur bedrijfswereld bij The Economist.

Edward Carr