De beer wil rocken

“Ik was me er uiteraard van bewust hoe moeilijk het is om over Rusland de pen te voeren. Doordat de westerse pers voornamelijk een eenzijdig beeld van Rusland ophangt, wordt een ander verhaal al snel met achterdocht bekeken.” Drie maanden nadat een Russische raket (door wie afgevuurd?) een Maleisisch lijnvliegtuig met 298 opvarenden had neergehaald, begon Martin Hinoul aan een leerrijk boekje over Rusland. In De Beer ontwaakt. Naar een kenniseconomie in Rusland? schetst Hinoul hoe hij van 2011 tot 2015 nauw betrokken was bij twee grote projecten om Rusland op vijf gebieden tot een kenniseconomie uit te bouwen. Ingenieur Hinoul (70) was jarenlang een drijvende kracht achter veel spin-offs van de KU Leuven. Hij is thuis in Silicon Valley en Road 128 in Boston.

Rusland moet van zijn olie- en gasverslaving af. Het moet een gediversifieerde economie uitbouwen. Het wil kopiëren wat met succes in het Westen gebeurt: voortdurende innovatie dankzij gespecialiseerde kennis en vooral ondernemerschap. Daartoe werden rond 2011 twee grote projecten opgezet, Skolkovo, een onderzoekspark van 400 hectare op 20 kilometer van Moskou, en Rusnano, een investeringsholding met een negental ‘incubatoren’ overal in Rusland. Later kwamen daar nog initiatieven bij, en talloos veel miljarden, ook omdat de initiële aanpak niet aansloeg.

De afhankelijkheid van olie en gas is met de jongste prijsdalingen nog acuter geworden. De Russische economie boert achteruit en dat kan de legitimiteit van de machtselite aantasten. Maar hoe kan de economische ‘hinkepoot’ Rusland zijn enorme kennis economisch verzilveren? Met die vraag bezocht de steenrijke Russische oligarch Viktor Vekselberg in juli 2011 de Leuvense universiteit. Vekselberg nodigde Hinoul nadien uit naar Skolkovo. “Moskou werd vanaf die dag een vast adres voor mij”, aldus Hinoul.

Maar de Russische pogingen om in vijf vakgebieden nieuwe wereldbedrijven uit de grond te stampen, hadden lood in de vleugels. Een nieuwe Sergej Brin en dus een nieuw Google kwamen er niet meteen uit. De nieuwe aanpak kon de al voor 1990 begonnen hersenvlucht van Russische topwetenschappers naar Israël en de Verenigde Staten niet stoppen.

De filosofie zat dan ook verkeerd. Innovatie laat zich niet van bovenaf opleggen, het gebeurt ‘bottom-up’. Echte innovatie ontsnapt aan de greep van bureaucraten. Martin Hinoul geeft het woord aan Dennis Kovalevich, de topman van het Troisk Nanocenter Technospark, een van de satellieten van het Rusnano-project. De Rus windt er geen doekjes om: “Uit meer dan 3000 onderzoeksprojecten kwamen maar tien nieuwe ondernemingen voort, waarvan er nog een handvol overleeft.” Men snapt in Rusland niet wat ondernemerschap is. Men beschouwt het als een ‘productiefactor’, zoals land, kapitaal, arbeid, machines… Dat alles geleid door een leger dure managers die vooral veel andere managers aan het werk houden. Ondernemers doorbreken echter patronen, zoeken nieuwe wegen, willen hun stempel drukken, rijk en invloedrijk worden. Dat is in Rusland vloeken in de kerk. De Russen veranderden onlangs wel het geweer van schouder, aldus Kovalevich. Er is nu meer ruimte voor privé-initiatief en voor samenwerking met het buitenland. En men leert de beloftevolle jongeren ‘anders te denken’, want vernieuwing begint in de geesten.

Rusland telt vijftien universiteiten van topformaat. Het potentieel is er dus, maar veel Russische topwetenschappers gaan er, volgens Hinoul, nog altijd van uit dat de zakenwereld ‘vuil’ is. Er is wel een trendbreuk ingezet, getuigt Hinoul. “Indien Rusland blijft focussen, behoren echte doorbraken zeker tot de mogelijkheden rond… 2030. ”

Er zal dus nog veel water door de Volga stromen, terwijl de rest van de wereld niet stilzit. Misschien moet Hinoul zijn Russische vrienden duidelijk maken dat ze ook maatschappelijk wat meer risico’s moeten nemen. Aan de basis van de westerse successen liggen vrijheid en het recht op privé-eigendom. In autocratische regimes zoals dat van Poetin bestaat het eigendomsrecht wel, maar als puntje bij paaltje komt, bestaat het eigenlijk alleen voor wie bij de autocraat aanleunt. Dat mag je daar zelfs niet straffeloos schrijven. De voorbeelden zijn legio, ook buiten het wat eenzijdige beeld van de westerse media.

De auteur is publicist.

PAUL HUYBRECHTS

Ondernemers doorbreken patronen, zoeken nieuwe wegen, willen hun stempel drukken, rijk en invloedrijk worden. Dat is in Rusland vloeken in de kerk.